Кеңістікті ұйымдастыру мамандығы әзірге біздің елде айтарлықтай танымал емес. Ал дамыған мемлекеттерде осы бағыттың мамандары ХХ ғасырдың ортасынан бері сұранысқа ие. Бұл қызметті отандық нарықта алғаш ұсынушылардың бірі Жұлдыз Ақпарованың «Үйіңіз бен өміріңізді тәртіпке келтіруге көмектесем» деген сөзі аталмыш саланың бар мәнін ашып тұрғандай. – Жұлдыз, «кеңістікті ұйымдастырушы» деген маманды оқырмандарымыздың көбі біле бермеуі мүмкін. Әуелі соны толығырақ түсіндіріп беріңізші. Ол немен айналысады және қандай мәселелерді шешеді?
– Кеңістікті ұйымдастырушы – сіздің өміріңізді жеңілдететін маман. Дәлірек айтсақ, үй-жайыңызды, жұмыс орныңызды дұрыс ұйымдастырып, артық заттардан арылуға көмектесетін, сондай-ақ ұзақ уақыт сақталатын тәртіпті арнайы әдіснама бойынша жасап және соның логикасын түсіндіріп беретін эксперт. «Айналаң реттелсе, ойың да реттеледі» деп бекер айтпайды.
Үй-жайы реттелген әйелдің күш-қуаты толысады, мақсаттарына қадам басуға санасы дайын болады және мүмкіндіктерді сезінуге көкірек сарайы ашылады. Ал үйі шашылып, айналасы артық затқа толы әйелдің өмірінде де хаос болады: не балалары ауыра береді, не ақшаның берекесі болмайды, я болмаса шаруасын қырсық шалады. Бұл ешқандай да магия емес: тазалық кеткен жерге ауру да үйір, ондай үйге алынған дүниенің де сәні болмайды, бейберекет ортада ойыңа да, жүрегіңе де тыныштық жоқ.
Тазалықтан бөлек, әр заттың ыңғайлы орында тұруы да маңызды. Мысалы, клиент бойы аласа, солақай, тамақ пісіргенді ұнататын келіншек делік. Демек, біз дәмдеуіштерді плитаның сол жағындағы шкафтың төменгі сөресіне қоямыз. Тар асүйде заттарды қалай орналастыру керек, ыңғайсыз сөрелерді не істейміз, балалар мен күйеуіңізді заттарды шашып тастамауға қалай үйретуге болады – кеңістікті ұйымдастырушылар осының бәрімен жұмыс істейді.
– Бұл істі бастауыңызға не түрткі болды? Оны қайдан оқып үйрендіңіз?
– Жасымнан әдемілікке, ұқыптылыққа біртабан жақын болып өстім. Бірақ кішкентайлы болған соң сол ұқыптылықты ұзақ уақытқа сақтау қолымнан көбіне-көп келе бермейтін. Бұл мен үшін кәдімгідей проблемаға айналды. Cол ретсіздіктің салдарынан көп жоспарым орындалмай жатқанын да байқадым. Бар уақытым мен күш-қуатым үй жинауға кетіп, арман-мақсаттарыма қадам жасауға ресурсым жетпей қалатын. Бұл саланы алғашында көршілес мемлекеттердің эксперттерімен танысып үйрене бастадым. Кейіннен қазақстандық Айгүл Манапова есімді кәсіби маманның курсын өтіп, толық меңгеріп шықтым.
– Үйдегі кеңістікті ұйымдастыруды неден бастау керек? Бұл іс, жалпы, қандай сатылардан тұрады?
– Кеңістікті ұйымдастыру ісі әр бөлмені сол қалпында суретке түсіріп, анализ жасаудан басталады. «Маған не ұнамайды, қай заттардан арылғым келеді, нені өзгерткім келеді?! Қандай үйді армандаймын?» деген қарапайым сұрақтарға жауап беріп көріңіз. Бұл кезеңде клиенттермен бірге үйдегі барлық шкаф пен сөредегі заттарды шығарамыз да, бұл керек пе, керек болса, қаншалықты жиі қолданылады, оны басқа дүниемен ауыстырғысы келе ме – соны анықтаймыз. Одан кейінгі міндет – үйдегі қалған заттарды категорияларға бөлу, оны жүйелеу, ең соңында әрқайсысын қолайлы орынға орналастыру.
– Үй тазалау ісінің маманы, жапониялық Мари Кондоның тұрмыста тәртіп орнату жөнінде жазған кітаптары әлемде миллиондаған таралыммен тарап, бестселлерге айналды. Сіз де Кондо әдісімен жұмыс істейсіз бе? Әлде әр ұйымдастырушының өз амал-тәсілдері бола ма?
– Мари Кондо әдісін де, Флай Леди әдісін де өз тәжірибемде қолданып көрдім. Олардың кітаптарын оқып-ақ біраз білім алуға болады. Алайда ол әдіснамалар кей адамдарға оң нәтижесін бермеуі мүмкін. Мысалы, Мари Кондоның әдіснамасы жапондардың өмір салтына сәйкес етіп құрастырылған. Ал біздің тұрмысымыз басқаша. Практикалық функциясы жоқ екен деп, кез келген заттан арыла алмаймыз. Бәлкім, сервантта тұрған, сәннен шығып, көп қолданылмайтын ыдыс-аяқ – анасының немесе енесінің көзіндей көріп жүрген қымбат естелік болуы мүмкін. Сондықтан әдіснамамызды жасарда аудиторияның салт-дәстүрін, ұлттық менталитетін ескереміз.
– Сіз жүздеген қыз-келіншекке кеңістікті ұйымдастырудың қыр-сырын үйретіп жүрген мамансыз. Өз тәжірибеңіз барысында тұрмыстағы тәртіпке қатысты жиі кездесетін қандай қателіктерді байқадыңыз?
– Шыны керек, осы уақытқа дейін әртүрлі қыз-келіншекпен таныстым. Асүйді реттеуге арналған «Берекелі өмірдің құпиялары» атты марафонымды өткізген уақытта қатысушылар «дейін және кейін» деген форматтағы суреттерін жіберді. Марафонға дейінгі фотолардан жүйесіздікті, әр заттың өз орны жоғын және ең бастысы, заттардың тым көп екенін байқадым. Біз қазір дүкендердегі «бөліп төлеу» қызметінің құрбаны болып жүрген сияқтымыз. Адам ішіндегі қуысты дүкеннен мүлде керек емес заттарды сатып алу арқылы толтырып тастағысы келеді. Нәтижесінде, сөре-сөре дәрілер, бірнеше қап шай, қажет емес түрлі ыдыс кеңістігімізді одан әрі тарылтады. Шкафты ашса, ненің қайда екенін таба алмай, дүкенге барып, үйде бар затты сатып алады.
Тағы бір байқағаным, көп әйел визуалды шуға онша мән бермейді. Визуалды шу деп отырғанымыз – бөлмеде бір-бірімен үйлеспейтін түстердің, жазулардың шамадан тыс көп болуы. Мысалы, жуынатын бөлмеде сусабын, кір жуатын ұнтақ, душқа арналған гель, ванна тазалайтын құрал – бәрі-бәрі самсап тұрады. Олардың әрқайсысының қорабы, қаптамасы әртүрлі. Солар бөлмеде визуалды шу туғызып, салдарынан кеңістікті адамға қолайсыз, тар етіп көрсетеді. Ал сол құралдарды сыртында еш жапсырма жоқ арнайы банкаларға салып қойсақ, бір жағынан, артық детальдардан құтылуға көмектесіп, екінші жағынан, бөлмені де эстетикалық жағынан әдемірек ететін еді.
– Кішкентай балалары бар үйде тәртіпті үнемі қадағалап отыру қиындау. Балаларды оған қалай үйретуге болады?
– Осы сұрақ көп ананы мазалайды. Балаға аптасына не айына бір мәрте бүкіл күнін сарп етіп үй жинату оншалықты мықты идея емес. Жүйелі ұқыптылық көп уақытты талап етпейді. Ол автоматты түрде жасалатын әрекеттер негізінде құралады. Демек, балаға ол еш қиындық туғызбайды. Кеңістікті ұйымдастыру арқылы арнайы техникалардың арқасында сіздің идеал үйіңіздің дайын пазлы пайда болады. Балаға конструктор бергенде бірінші оның дайын нұсқасын көрсетіп барып жасатқан сияқты, жинақы үйдің дайын картинасын көрсетсеңіз, балаға пазлды «құрастыру» оңай болады.
– Кеңістікті ұйымдастыру және тәртіп орнату бойынша әмбебап кеңесіңіз бар ма?
– Кеңістікті ұйымдастыру ережелерінің ішінде өзіме қатты ұнайтын бір техника бар. «Кіріс пен шығыс» деп аталады. Мысалы, ақ жейде сатып алғыңыз келіп тұр делік. Алдымен үйдегі соған ұқсас ескі жейдеңізді шығарасыз. Қайта өңдеуге тапсырасыз ба, болмаса қайырымдылық қорларына апарасыз ба, әлде біреуге сыйласыз ба – өз еркіңіз. Бастысы, ол жейдені үйден шығаруыңыз керек. Содан кейін барып қана саналы түрде жаңа жейдені сатып алып, үйімізге кіргіземіз. Осылайша, дүниеқоңыздықтан арылсаңыз болады. Тағы бір қарапайым кеңесім – алған затты пайдаланып болған соң міндетті түрде орнына апарыңыз. Бір қарағанда болмашы ереже көрінгенімен, бұл жақсы әдет сіздің қаншама алтын уақытыңызды үнемдейді.
– Әңгімеңізге рақмет!
Тазалықтан бөлек, әр заттың ыңғайлы орында тұруы да маңызды. Мысалы, клиент бойы аласа, солақай, тамақ пісіргенді ұнататын келіншек делік. Демек, біз дәмдеуіштерді плитаның сол жағындағы шкафтың төменгі сөресіне қоямыз. Тар асүйде заттарды қалай орналастыру керек, ыңғайсыз сөрелерді не істейміз, балалар мен күйеуіңізді заттарды шашып тастамауға қалай үйретуге болады – кеңістікті ұйымдастырушылар осының бәрімен жұмыс істейді.
– Бұл істі бастауыңызға не түрткі болды? Оны қайдан оқып үйрендіңіз?
– Жасымнан әдемілікке, ұқыптылыққа біртабан жақын болып өстім. Бірақ кішкентайлы болған соң сол ұқыптылықты ұзақ уақытқа сақтау қолымнан көбіне-көп келе бермейтін. Бұл мен үшін кәдімгідей проблемаға айналды. Cол ретсіздіктің салдарынан көп жоспарым орындалмай жатқанын да байқадым. Бар уақытым мен күш-қуатым үй жинауға кетіп, арман-мақсаттарыма қадам жасауға ресурсым жетпей қалатын. Бұл саланы алғашында көршілес мемлекеттердің эксперттерімен танысып үйрене бастадым. Кейіннен қазақстандық Айгүл Манапова есімді кәсіби маманның курсын өтіп, толық меңгеріп шықтым.
– Үйдегі кеңістікті ұйымдастыруды неден бастау керек? Бұл іс, жалпы, қандай сатылардан тұрады?
– Кеңістікті ұйымдастыру ісі әр бөлмені сол қалпында суретке түсіріп, анализ жасаудан басталады. «Маған не ұнамайды, қай заттардан арылғым келеді, нені өзгерткім келеді?! Қандай үйді армандаймын?» деген қарапайым сұрақтарға жауап беріп көріңіз. Бұл кезеңде клиенттермен бірге үйдегі барлық шкаф пен сөредегі заттарды шығарамыз да, бұл керек пе, керек болса, қаншалықты жиі қолданылады, оны басқа дүниемен ауыстырғысы келе ме – соны анықтаймыз. Одан кейінгі міндет – үйдегі қалған заттарды категорияларға бөлу, оны жүйелеу, ең соңында әрқайсысын қолайлы орынға орналастыру.
– Үй тазалау ісінің маманы, жапониялық Мари Кондоның тұрмыста тәртіп орнату жөнінде жазған кітаптары әлемде миллиондаған таралыммен тарап, бестселлерге айналды. Сіз де Кондо әдісімен жұмыс істейсіз бе? Әлде әр ұйымдастырушының өз амал-тәсілдері бола ма?
– Мари Кондо әдісін де, Флай Леди әдісін де өз тәжірибемде қолданып көрдім. Олардың кітаптарын оқып-ақ біраз білім алуға болады. Алайда ол әдіснамалар кей адамдарға оң нәтижесін бермеуі мүмкін. Мысалы, Мари Кондоның әдіснамасы жапондардың өмір салтына сәйкес етіп құрастырылған. Ал біздің тұрмысымыз басқаша. Практикалық функциясы жоқ екен деп, кез келген заттан арыла алмаймыз. Бәлкім, сервантта тұрған, сәннен шығып, көп қолданылмайтын ыдыс-аяқ – анасының немесе енесінің көзіндей көріп жүрген қымбат естелік болуы мүмкін. Сондықтан әдіснамамызды жасарда аудиторияның салт-дәстүрін, ұлттық менталитетін ескереміз.
– Сіз жүздеген қыз-келіншекке кеңістікті ұйымдастырудың қыр-сырын үйретіп жүрген мамансыз. Өз тәжірибеңіз барысында тұрмыстағы тәртіпке қатысты жиі кездесетін қандай қателіктерді байқадыңыз?
– Шыны керек, осы уақытқа дейін әртүрлі қыз-келіншекпен таныстым. Асүйді реттеуге арналған «Берекелі өмірдің құпиялары» атты марафонымды өткізген уақытта қатысушылар «дейін және кейін» деген форматтағы суреттерін жіберді. Марафонға дейінгі фотолардан жүйесіздікті, әр заттың өз орны жоғын және ең бастысы, заттардың тым көп екенін байқадым. Біз қазір дүкендердегі «бөліп төлеу» қызметінің құрбаны болып жүрген сияқтымыз. Адам ішіндегі қуысты дүкеннен мүлде керек емес заттарды сатып алу арқылы толтырып тастағысы келеді. Нәтижесінде, сөре-сөре дәрілер, бірнеше қап шай, қажет емес түрлі ыдыс кеңістігімізді одан әрі тарылтады. Шкафты ашса, ненің қайда екенін таба алмай, дүкенге барып, үйде бар затты сатып алады.
Тағы бір байқағаным, көп әйел визуалды шуға онша мән бермейді. Визуалды шу деп отырғанымыз – бөлмеде бір-бірімен үйлеспейтін түстердің, жазулардың шамадан тыс көп болуы. Мысалы, жуынатын бөлмеде сусабын, кір жуатын ұнтақ, душқа арналған гель, ванна тазалайтын құрал – бәрі-бәрі самсап тұрады. Олардың әрқайсысының қорабы, қаптамасы әртүрлі. Солар бөлмеде визуалды шу туғызып, салдарынан кеңістікті адамға қолайсыз, тар етіп көрсетеді. Ал сол құралдарды сыртында еш жапсырма жоқ арнайы банкаларға салып қойсақ, бір жағынан, артық детальдардан құтылуға көмектесіп, екінші жағынан, бөлмені де эстетикалық жағынан әдемірек ететін еді.
– Кішкентай балалары бар үйде тәртіпті үнемі қадағалап отыру қиындау. Балаларды оған қалай үйретуге болады?
– Осы сұрақ көп ананы мазалайды. Балаға аптасына не айына бір мәрте бүкіл күнін сарп етіп үй жинату оншалықты мықты идея емес. Жүйелі ұқыптылық көп уақытты талап етпейді. Ол автоматты түрде жасалатын әрекеттер негізінде құралады. Демек, балаға ол еш қиындық туғызбайды. Кеңістікті ұйымдастыру арқылы арнайы техникалардың арқасында сіздің идеал үйіңіздің дайын пазлы пайда болады. Балаға конструктор бергенде бірінші оның дайын нұсқасын көрсетіп барып жасатқан сияқты, жинақы үйдің дайын картинасын көрсетсеңіз, балаға пазлды «құрастыру» оңай болады.
– Кеңістікті ұйымдастыру және тәртіп орнату бойынша әмбебап кеңесіңіз бар ма?
– Кеңістікті ұйымдастыру ережелерінің ішінде өзіме қатты ұнайтын бір техника бар. «Кіріс пен шығыс» деп аталады. Мысалы, ақ жейде сатып алғыңыз келіп тұр делік. Алдымен үйдегі соған ұқсас ескі жейдеңізді шығарасыз. Қайта өңдеуге тапсырасыз ба, болмаса қайырымдылық қорларына апарасыз ба, әлде біреуге сыйласыз ба – өз еркіңіз. Бастысы, ол жейдені үйден шығаруыңыз керек. Содан кейін барып қана саналы түрде жаңа жейдені сатып алып, үйімізге кіргіземіз. Осылайша, дүниеқоңыздықтан арылсаңыз болады. Тағы бір қарапайым кеңесім – алған затты пайдаланып болған соң міндетті түрде орнына апарыңыз. Бір қарағанда болмашы ереже көрінгенімен, бұл жақсы әдет сіздің қаншама алтын уақытыңызды үнемдейді.
– Әңгімеңізге рақмет!