Күні кеше тігіншіліктен басталған қадам оны Астана Опера театрындағы тігін цехының жетекшісіне дейін көтерді. Ол – Фатима Сатыбалдина. Театр шымылдығы ашылғалы жұмыс істеп келе жатқан кейіпкеріміз өзінің еңбек жолын, бастан кешкен қызықты күндерін, сахнаның тыныс-тіршілігі жайында сыр шертті.
Он жылдың ішінде 40-тан аса премьераға киім тігілді
– Астана Опера ашылғалы осында жұмыс істеп келесіз. Театрға алғаш келген күніңіз есіңізде ме?
– Әрине, есімде. Оған дейін Күләш Бәйсейітова атындағы ұлттық опера және балет театрында едік. Сол жақтан «Раден», «Ұйқыдағы ару» балетіне тігіп жатқан костюмнің бәрін көтеріп әкелгеніміз бар. Әртістің көбі жаңа театрға ауысып кеткен. Жап-жаңа театрға кіргенімде көкірегім көкке ұшып, тынысым ашылғандай болды. Ішімнен «осындай жерде жұмыс істегелі тұрмын ба?» деп сенер-сенбесімді білмедім. Тігін цехын көргенде қанат біткендей болды. Іші кең, жап-жарық ғимараттың ішінде тігін машинкасы өзі жүріп кететіндей көрінді. Сөйтіп, Ғалия Құрманғалиева басқаруымен жұмысты бастап кеттік. Астана Опера театры алғашқы спектаклін «Біржан – Сарамен» ашты. Сол кезде түні-күні аяқтан тік тұрып, «Аққу көлі» балетінің костюмін тіктік. Өмірдің ғажабы, адам жаны қалаған мамандықты тапса, шаршауды білмейді екен. Бар ойымыз – әртістерге киімді ұялмай киіп шығатындай сапалы тігу.
– Осы уақытқа дейін біраз қойылымға киім тіккен боларсыздар...
– Он жылдың ішінде 40-тан аса премьераға киім тігілді. Барлығы – қымбат мата. Шыны керек, біз костюмдер бойынша қазақстандық қана емес, шетелдің атақты және үздік суретшілермен де жұмыс істедік. Мысалы, Софья Тасмағамбетова, Павел Драгунов. Олардың қатарында опера отаны – Италиядан арнайы шақырылған маман, «Оскар» сыйлығының лауреаты Франка Скуарчапино да бар. «Астана Операда» қойылған бірқатар спектакль киімдерінің авторлық құқығы негізінен сол кісіге тиесілі. Сонымен қатар А.Жұбанов пен Л.Хамидидің «Абай», Дж.Пуччинидің «Мадам Баттерфляй», «Богема», Дж.Россинидің «Севильдік шаштараз», Дж.Бизенің «Кармен» опералары мен П.Чайковскийдің «Аққу көлі», «Ұйқыдағы ару», С.Прокофьевтің «Ромео мен Джульетта», Б.Асафьевтің «Бақшасарай бұрқағы», Л.Минкустың «Баядерка» және «Дон Кихот», А.Аданның «Корсар» және «Жизель», Л.Делибтің «Коппелия» балеттері, «Қыз Жібек», «Біржан сал», «Алпамыс», «Қалқаман – Мамыр», «Турандот», «Евгений Онегин» секілді үлкен қойылымның бәріне киімді біз дайындадық.
Бір жиынтыққа 5-6 затқа дейін кіреді
– Бір қойылымға костюм тігуге қанша уақыт кетеді? Жалпы, ең көп киімді қай қойылымға тіктіңіздер?
– Біз жылына 5-6 сахналық қойылымның киімін даярлаймыз. Оның ішінде үшеуі балет, енді үшеуі опера болуы мүмкін. Әр қойылымның арасына 2 жарым ай ғана беріледі. Осыны көрген франциялық суретші Франка Скуарчапино «біз мұндай пачканы алты айда тігеміз. Өз көзіме өзім сенбеймін, аз уақытта қалай бітіресіздер?» деп таңғалған. Пачка дегеніміз – бір жиынтық. Оның ішінде 5-6 нәрсе кіреді. Жейде, пиджак, кеудеше, галстук, шалбардан басталып кете береді. Ең азы – 150-170 адамға тігілген пачка. Ал костюмі көп тігілген қойылым – «Қыз Жібек». Ондағы жиынтық 256 адамға арналды. Қойылымға киімді тігіп болған соң 3-4 күндей демалып, келесіге көшеміз. Себебі қыздарымыз жиынтықты бітіруге бір-екі күн қалғанда екінші қойылымның матасын алып, реттеп қоямын. Міне, осындай тынымсыз тіршілік.
– Күні-түнімен тігіп дайындаған киімді аяқасты қойылым барысында өзгертіп жататын кез бола ма?
– Басымыздан талай қызықты дүние өтті. Әсіресе, балетте жиі кездеседі. Күнбе-күн дайындықтың арасында бишілердің бірі аяғын, не қолын жарақаттап, сахнаға шықпай қалады. Кейде тіпті қоюшы-режиссердің өзі спектакль басталғалы тұрған жерде сахнаға басқа бишіні шығарып жібереді. Ал оның өлшемі мүлдем басқа, сол сәтте костюмді қайта жасап, жанталасып кетеміз. Осындайда бізді сақтайтын – «бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығара» білуіміз.
– Біздің ғана емес, шетелден келген танымал жұлдыздарға да киім тігесіздер. Өнер адамдары кірпияз болып, сіздерге тәкаппарлық танытпай ма?
– Бұрын өзім де әртістер өркөкірек, тәкаппар деп ойлайтынмын. Бірақ қателесіппін. Ішінде жүріп, олардың да көңілге қарайтын, кішіпейіл жандар екенін түсіндім. Мысалы, Майра Мұхаммедқызы «қыздар, сәл белімді шығарсаңдар, жақсы болар еді» жымиып қана ескертеді. Ал саған жылы сөйлеп, ізеттілік танықан жанға киімді он сөгіп, он рет тігуге де дайынсың. Егер бетіңнен алып, менсінбей тұрған жанға қолың жүрмейді, киім де шықпайды.
Бақылаушыдан басталған қызмет
– Бүгінде білдей бір Астана Опера театрындағы тігін цехының меңгерушісісіз. Бұған қалай жеттіңіз?
– Әуелде 4 жылдай «закрощик» болып бастадым. Оған дейін 2 жылдай Күләш Бәйсейітова атындағы театрда жұмыс атқарғам. Сол кезде Дүйсен Нұркенұлы «қазір бәрі демалыста, қыркүйектің 20-сында келеді. Сол уақытқа кел, бірақ сені тігін цехына ала алмаймын. Бақылаушы боласың, айлығы аз – 36 мың теңге» деді. Бар ойым – мемлекеттік бағдарлама бойынша пәтер алып алу. Қырсық қылғанда құжатты тапсырып, жұмысқа кіргенімде бағдарламаны жауып тастады. Сөйтіп, баспанасыз қалдым. Бірақ оған өкінбедім. Себебі бала кезімде әкем (Нұрмаханбет Сатыбалдыұлы – Қазақстанға еңбегі сіңген ұстаз) Түлкібас ауданы Мақталы су селосында «Мақталы халық театрының» ашылуына бірден-бір себепкер болып, кірпішін қаласқан. Соған қарап, әкем менің осындай жерде істегенімді қалаған ғой деген ой ойымнан кетпеді. Театрға сондықтан орналасқым келді. Алайда Астанаға көшіп келген жылы Қазақ драма театрында орын болмады. Газеттен «Комодо» деген ательеге тігінші іздеп жатқанын көріп, соған бардым. Сол кезде тігіншілік маңдайыма жазылған-ау деп түйдім. Кейіннен жалақым да, қызметім де өскен. Дегенмен тапқан-таянғаным пәтерақыға кетіп жатты. Ал театрға орналасса, мемлекеттік бағдарламаға іліге алатынын естідім. Бірақ ойым жүзеге аспағанға еш өкінбедім. Керісінше, әкемнің аманатына қиянат жасамағаныма қуандым. Таңертең 6-да тұрып, жиенімді қарау үшін қызыма барамын. Театрдағы жұмысым түстен кейін басталады. Ал түнде тапсырыстарды бітіремін. Кейіннен тігін цехында орын шығып, ауысқаным бар.
– Киімді тігуге деген қызығушылығыңыз қай кезден басталды?
– Өзіміз 13 ағайындымыз, мен – алтыншысымын. Балалардың ішіндегі еті тірісі, шапшаңы едім. Нағашы ата-әжемнің балалары өсіп-өніп, қалаға кеткен. Оларға қарайласып, жұмсауына жарайды деп мені жіберді. Оған қоса, нағашы атам бас бухгалтер болатын. Маған деп үйге анау-мынау зат алып қоятынын білесің. «Ата-әжемнің баласы боламын» деп 2-сыныпта кетіп қалғаным бар. Негізі, бәріміз Луговойда бір көшеде тұрдық. Арамызды 5-6 үй ғана бөліп тұратын.
Нағашы ата-әжем етек-жеңі жабық, ұзын киім кигенді ұнатты. Менің де солай киінгенімді дұрыс көрді. «Шешеңе көйлек тіктіріп әкел» деп 2-3 метр мата беретін. Анам да тізеден төмен, жеңі ұзын етіп көйлекті тігіп береді. Ал оны үйге әкеле сап қидалап, қысқартып, жеңіне валан салып, өзіме ұнағандай жасап аламын. Оның үстіне, қалада оқитын нағашы ағам ауылға келген сайын маған пластинка әкеп беретін. Соны тыңдап өстім. Артынан сол әндерді орындаған әншілерді теледидардан көріп, олардың киіміне қызығамын. Сөйтіп, көйлекті өзгертіп алатынмын. Кешкісін аулада жұмыс істеп жүргенде нағашы атам көйлегімді байқап қалады. «Шолтитып не кигізіп қойғансың, матаны үлкен етіп бермейсің бе, ұзындау көйлек неге кигізбегенсің?» деп әжеме сөйлейді. Әжем болса ақталып, артынан «қып-қысқа етіп тігіп бергенің не?» деп анама ұрсады. Ал көйлекті өзім өзгертіп алатынымды ешкім білмей қалатын. Осының бәрін 5-6-сынып оқып жүргенде істеген едім.
Тігіншілік – қанмен келетін қасиет
– Тігін тігуді қай кезден үйрендіңіз? Тігінші боламын деп ойладыңыз ба?
– Тігіншілік қанмен келген қасиет десе болады. Себебі тігіншілік әкемнің де, шешемнің де қолынан келеді. Солардың арқасында киімнен кенде болмадық. Тіпті, әкем «аяқтарың терлемейді» деп, жапондардікі секілді табанын ағаштан ойып, қайыстан аяқкиім тігіп беретін. Негізі, әкем өте балажан адам еді. Мамандығы – қазақ тілі және әдебиет мұғалімі.
6 -сынып оқып жүргенімде қызғалдақ биін билейтін болдық. Әрқайсысы қызыл, сары мата алып алған, бірақ көйлек жоқ. Енді не істейміз деп тұрғанда, әкем әп-сәтте көйлек тігіп бергені бар. Өзі мектеп директоры болса да, мектепте өтетін шараның бәріне атсалысып жүретін.
Бір кездері әкем мені Қызылордадағы музыкалық училищеге апармақ болған. Балалықпен бармадым. Тіпті, 7-сыныпта жіберген Шымкенттегі интернаттан бір жыл оқып, қайтып келдім. Өйткені біз интернаттан шықпаймыз, сабақтан босамайтын едік. Содан ауылда қалғым келді. «Іздегенге – сұраған» демекші, аяқасты соқырішек болып қалдым. Операциядан кейін «әр сабақты әр қабатқа жүгіріп жүріп оқимыз. Төрт қабатты ғимаратқа кешке дейін мың кіріп, мың шығамыз. Отадан кейін тігісі ашылып кетпей ме?» деп әжемді айналдырдым. Сөйтіп, әжем мені жібермей алып қалды. Ауылдағы мектебіміз он жылдық емес, сегіз жылдық болғандықтан, Киров колхозына барып оқыдық. Бес шақырымдай жер жаяулатып, кейде автобуспен барамыз. Топырлап жүргенді қызық көрдік. Кейін оқуға түсе алмай қалғанда әкемнің ақылын тыңдауым керек еді деп өкіндім.
– Сонымен, оқуға тапсырмадыңыз ба?
– Табиғатымнан айтқанымнан қайтпайтын бірбеткей адаммын. Біреудің айтқанына да құлақ аспаймын. Ағамның «оқуды не қыласың, тұрмысқа шық» дегеніне көнбедім. Бар арманым – оқуға түсу. Бастапқыда әжем «мұғалім бол» деген соң екі жыл педагогикалық институтқа тапсырып, түсе алмадым. Артынан «Восход» фабрикасына жұмысқа тұрып, 4 жылдай істеп, цех басқарушысы болдым. Сол кезде жеңгем «Восходтың» училищесіне барсаңшы, тігіншілерді дайындайды. Қолыңнан тігін келеді ғой» деген соң соған тапсырып, оқуға түсіп кеттім. Диплом жұмысымды орысша жазсам да, қазақша қорғадым. Ал үшінші курста павлодарлық жігітпен танысып, тұрмысқа шықтым. Қолға диплом тиген соң Павлодарға көштік. Тұрмыстық комбинатта біраз жұмыс істедім. Артынан Астанаға көшіп кеттік.
Қазір екі қыз, бір ұлым бар. Үлкен қызым өзіммен бірге осы театрда істейді, маман. Екіншісі «Шабытты» бітіріп, Президент оркестрінде жұмыс істейді. Ұлым бағдарламашы, қазір өз кәсібімен айналысады. Аллаға мың алғыс, немере сүйіп отырған жайымыз бар.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Анар ҚОНЫС