Қызылорда қаласының Титов қыстағындағы биологиялық тазарту стансасы көп жылдан бері жұмыс істейді. Ертеректе станса қала аумағынан едәуір қашықта орналасқан. Уақыт өте келе айналасынан тұрғын үйлер салуға жерлер беріліп, құрылыс қарқын алды. Нәтижесінде, кәріз суы төгілетін аумаққа қоныстанған халықтың қарасы көбейді. Бүгінде тұрғындар жер берудегі жүйесіздіктің зардабын тартып отырғанын айтып, зар илеп жүр.
«Тұрғын үйге жер беру кезінде кәріз суының адам денсаулығына зардабы неге ескерілмегенін түсінбеймін. Жаз басталғаннан сүзгі алаңынан шыққан күлімсі иіс өкпені қабып, тыныс алу азапқа айналады. Негізінен кәріз суын төгетін бұл орын сонау Кеңес Үкіметі тұсында салынған. Ол кезде қала аумағынан әлдеқайда қашық орналасқан еді. Бүгінде жағалай үйлер салынып, тазарту стансасына қосылып кетті. Ал одан шыққан күлімсі иіс бәрімізді шаршатып тұр», – дейді Титов тұрғыны Жұмабек Амитов.
Сүзгі алаңынан шыққан күлімсі иістің салдарынан жаз мезгілінде балалардың емін-еркін ойнауы мұңға айналыпты. Ала жаздай күннің аптапты ыстығына қарамастан есік-терезені қымтап, азаппен күн кешіп жатқанын айтады. Оның үстіне, экологиялық ахуалы күрт төмендеген аумақта ауру-сырқау да көбейіп барады. Әсіресе, балаларының өміріне алаңдаулы.
«Бұл жерге үй салып, тұрып жатқаныма 15 жылдай болды. Содан бері көрген күніміз күн емес. Сасық ауамен демалып, ала жаздай тар бөлмеге тығылып отыруға мәжбүрміз. Сүзгі стансасынан шыққан сасық иіс қолқаны қабады. Ауруға шалдығып жатырмыз. Биологиялық тазалау стансасын қаладан алыстау жерге көшірілгенін қалаймыз. Болмаса заманауи қүрылғылар арқылы иіс шығармай, айналаға қауіпсіз етіп, залалсыздандырса деген ұсынысымыз бар. Құзырлы орындар түйткілдің түйінін тарқатуға көңіл аударса игі», – деп мұңын шақты тұрғын Қайрат Орынбаев.
Ал осы аумақ тұрғыны Аслан Жұмановтың айтуынша, бүгінде тұрғын үйлер тазарту стансасынан 1-2 шақырым ғана қашықтықта тұр. Желдің бағытымен сасық иіс үйлерге тарап, тыныс алу мүмкін болмай қалады. Күн сайын ондаған ассенизаторлық көлік екі араны жол қылып, ерсілі-қарсылы қатынап, арнайы орынға кәріз суын тынымсыз төгіп жатады. Сорғы арқылы сүзгі стансасына айдайды. Алайда халықтың қамын ойлап жатқан жан жоқ.
Титов тұрғындарын титықтатқан түйткілдің шешу жолдарын жергілікті әкімдіктен сұрап көрдік.
«Негізінен 2019 жылы «Қызылорда қаласында ағын суларды тазарту қуаты тәулігіне 70,0 мың м3 биологиялық тазарту станциясын жаңғырту және автоматтандыру» жобасы әзірленіп, «Мемсараптама» кәсіпорнының оң қорытындысы алынды. Жобаның жалпы сметалық құны 2,7 млрд теңгені құрайды. Былтыр жобаны іске асыруға республикалық бюджеттен 1 млрд теңге қаржы бөлінді. Алайда үш жыл ішінде құрылысы басталмағандықтан, бөлінген қаржы республикалық бюджетке қайтарылды. Жоғарыда аталған жобаның сараптамасы 2019 жылы алынып, оң қорытындысының мерзімінің өтуіне және де бүгінгі күнге жобалау-сметалық құжаттамада көрсетілген жабдықтар мен материалдың нарықтық бағада күрт өсуіне байланысты қайта түзету енгізуге және мемлекеттік сараптама қорытындысын алуға 19 522,3 мың теңге қаржы қажеттілігі туындап отыр. Мәселе оңтайлы шешімін тапса, тиісті жұмыстар қолға алынатын болады», – деп хабарлады Қызылорда қалалық құрылыс бөлімі.
Негізінен Қызылорда қаласы аумағында орналасқан биологиялық тазарту стансасы шаһардағы басты № 1, 11, 12, 13 кәріз сорғы стансалары мен Талсуат елді мекенінде орналасқан оңалту орталығының шайынды суларын қабылдайды. Тазартылған сулар сүзгіден өтіп, 532 гектарды алатын сарқынды суды тастау тоғанына жіберіледі екен. Бұл бөлім кәріз суларды биологиялық тазарту стансасының тозу деңгейі 85 пайызды құрап отырғанын жоққа шығармады.
Тұрғылықты халық түйткілді мәселе оңтайлы шешімін тапса деген ұсыныс-пікірін жеткізіп отыр. Ең бастысы, балаларының қауіпсіздігіне алаңдаулы күй кешіп отырғанын айтып, жауапты орындардан қолдау күтетінін алға тартады.
Ербақыт ЖАЛҒАСБАЙ,
Қызылорда облысы