Солтүстік Қазақстан облысындағы ірі шаруашылықтардың басшылары өз серіктестіктерінің құрамынан құрылтайшылардың шығып жатқанына алаңдаулы. Кәсіпкерлердің айтуынша, көп жағдайда бұл ретте жоғары дивиденд төлеу туралы уәде беретін арандатушылар кінәлі. Ғабит Мүсірепов атындағы ауданда орналасқан «Ақселеу» ЖШС осындай проблемаға тап болды. Оның құрамындағы 104 құрылтайшының 11-і өз жер учаскелерімен бірге серіктестік құрамынан шығуға ниет білдіріпті. Бұл – шамамен 1,5 мың га алқап.
«15 мың гектардан астам алқапқа біз дәнді, майлы, бұршақ және жемшөп дақылдарын себеміз, мал шаруашылығымен айналысамыз, Ковыльное ауылының инфрақұрылымын дамытуға үлес қосып отырмыз. Асхана, наубайхана, монша, фитнес зал аштық. Үйлердің барлығына су, жартысына жылу қостық. Біз халық үшін жақсы жағдай жасап отырмыз. Бірақ біздің серіктестіктің құрамынан өз жер телімдерімен бірге шыққысы келетін жекелеген құрылтайшылар бар. Бұл әлеуметтік саланы одан әрі дамытуымызға, халыққа және жұмысшыларға қосымша жеңілдіктер жасауымызға қауіп төндіреді. Біздің әлеуметтік салаға, техникаға, қайта өңдеуге жұмсаған шығынымыз зая кеткелі тұр. Бұдан әрі қарай елді мекенді әлеуметтік жағынан қолдауға біздің жағдайымыз келмейді. Осыған байланысты жауапкершілігі шектеулі серіктестік құрамынан шығуға ниет білдірген құрылтайшылар базалық шаруашылықты сақтап қалу үшін өз жерімен емес, ақшалай сыйақымен шығуы керек деген ұсыныс айтқым келеді. 1 гектар жерге қанша қаржы төленетінін Үкімет шешіп, бізді қолдаса екен тілегіміз бар. Басқа қиындықтың барлығын өзіміз шешуге қауқарымыз жетеді», – деді «Ақселеу» ЖШС директоры Серік Малаев.
Кәсіпкер бұл азық-түлік қауіпсіздігіне кәдімгідей қауіп төндіреді деп санайды. 90 жылдардан бастап елдегі ауылдардың жартысынан астамы құрып кеткенінен сабақ алу керек дейді.
Министрлікті де толғандырып отыр
Солтүстік Қазақстан облыстық ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасының басшысы Мейрам Меңдібаев атап өткеніндей, бұл мәселе басқарманы ғана емес, Ауыл шаруашылығы министрлігін де толғандырып отыр.
«Иә, бір кездері Жер кодексінің 170-бабында 2005 жылдың 1 қаңтарына дейін барлық шартты жер үлестері жарғылық капиталға салым ретінде ресімделуі немесе берілуі керек деп көрсетілген болатын. Яғни, халық іс жүзінде өз таңдауын жасап, біреулері өз жер телімдерін шаруа қожалықтарының атына рәсімдеді, басқалары заңды тұлға құрды, кейбіреулері шаруашылықтардың жарғылық қорына кірді. Содан бері 20 жылға жуық уақыт өтті. Осы кезең ішінде шаруа қожалықтары жерді өңдеуге көп күш жұмсады. Ал бүгінде құрылтайшылар осы серіктестіктердің құрамынан шығып, басқа шаруашылықтарға кірмекші. Бірақ, өкінішке қарай, жерді алған кейбір құрылымдар оны банктерге кепілдікке қойып, міндеттемелерін орындамайды, нәтижесінде құрылтайшылар жарғылық капиталдағы үлесінен айырылады. Бұл туралы біз қайта-қайта айтып жүрміз. Мәселе орталық аппараттың да бақылауында. Өйткені бұл біздің облысқа ғана емес, бүкіл елге тән проблема», – деді Мейрам Меңдібаев.
Сонымен бірге ол орталық аппаратқа барған кезде мұндай жағдайды қалай шешуге болатыны туралы көп ойланғанын жасырмады.
«Себебі, бүгінде Азаматтық және Жер кодекстеріне сәйкес жарғылық капиталдағы адам оның құрамынан шығуға құқылы. Біз де дәл осындай ұсыныспен Ауыл шаруашылығы министрлігіне хат жаздық», – деп түйіндеді мемлекеттік орган басшысы.
Бірақ серіктестік құрамынан жер телімімен емес, ақшалай сыйақымен шығуға қарсы пікір білдірушілер де бар. Олардың ойынша, мұндай жағдайда жер үлесі ұстағанның аузында, тістегеннің қолында кетуі ғажап емес.
Сондай-ақ көптеген тұрғындар мен шаруашылықтарға жайылымдық жер жетіспеуде. Солардың бірі – асылтұқымды қой шаруашылығын қолға алған «Золотое руно Дачное» ЖШС директоры Амангелді Дүйсембаев жер жетіспеушілігіне байланысты облыс аумағын шарлап, көшіп-қонып жүріп, енді Мамлют ауданына қоныс тепкенін, бірақ мұнда да жайылымдық жер тапшылығына тап болғанын айтады. Бұл мәселе оң шешімін таппаса, тіпті 700 бас қой өсіріп отырған шаруашылығын жауып тынуға бар. Бүгінде ол өз техникасы, жағдайы бола тұра, жемазықты, шөп-сабанды сатып алуға мәжбүр. Кәсіпкер өзі туып-өскен Дачное ауылының маңайында пайдаланылмай жатқан жер бар екенін айтып, сол жайылымға қол жеткізу жолдарын сұрап білді. Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы бұл мәселені заң аясында, яғни конкурс арқылы шешуге болады деген кеңес берді. Осы мәселені «AMANAT» партиясы облыстық филиалы жанындағы «Жер аманаты» комиссиясы да өз бақылауына алды.
Субсидия алу оңай емес
Qoldau.kz жүйесінің орнына іске қосылған жаңа Gosagro.kz платформасының дұрыс жұмыс істемеуі салдарынан өңір фермерлері субсидия ала алмай отыр. Бұл да шаруалардың үлкен проблемаларының бірі. Белгілі болғанындай, олардың көпшілігі биылғыны айтпағанда, былтырғы субсидияларын әлі күнге дейін ала алмапты.
«Былтыр біз қаржыландырудың жеткіліксіздігіне байланысты шамамен 60 миллион теңге субсидия ала алмай қалдық. Ал белгілі -бір уақыттан соң сертификаттың мерзімі өтіп кетті. Биыл жаңа бағдарламаның кемшіліктеріне байланысты тағы да сондай жағдай қалыптасып отыр: ақпан айынан бастап өтініш бере алмай жүрміз», – дейді «Новомихайловское-2003» ЖШС директоры Вячеслав Щеголев.
Мәселенің шешімі ретінде кәсіпкер жаңа жүйеде күту парағын енгізуді ұсынды. Бұрын Qoldau.kz платоформасында минералды тыңайтқыштарды субсидиялауға өтінімдер бойынша сондай қызмет болған көрінеді.
Мемлекеттік органның өкілдері биылдың 25 сәуірінен бастап субсидиялау қағидаларына жаңа өзгерістер енгізілгенінен хабардар етті. Оған сәйкес күту парағы бекітілген көрінеді. Қаржының бар-жоғына қарамастан, барлық өтініштер енді сонда түсетін болады.
Сондай-ақ жаңа түзетулерге сәйкес, 2023 жылы егістіктер мен агрохимиялық карталарды цифрландыру талап етілмейді. Фермерлер 2022 жылы сатып алған тұқым, пестицид және минералды тыңайтқыштарға келетін болсақ, оларды субсидиялауға 1 желтоқсанға дейін өтініш беруге болады. Бұл ретте ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасы өкілдерінің айтуынша, тұқым мен минералды тыңайтқыштарды субсидиялауға өтінімдерді мемлекеттік орган жаңа жүйе арқылы қабылдап жатыр, ал пестицидтер бойынша мамыр айының соңында қабылдай бастайды.
Бұл мәселенің өңір диқандары үшін маңызын ескере отырып, Солтүстік Қазақстан облыстық кәсіпкерлер палатасы оны мемлекеттік органның шешуін мониторингке және ерекше бақылауға алатын болды, сондай-ақ барлық ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерін жедел хабардар етіп отырмақ.
Кәсіпкерлер палатасы жанындағы осы мәселелерді қарастырған агроөнеркәсіптік кешен және азық-түлік өнеркәсібі салалық кеңесінің кезекті отырысында директордың орынбасары Марат Ысқақов: «Аталған кеңестің жұмысы аясында кәсіпкерлер проблемалық мәселелерін шеше алады. Көтерілген барлық мәселені, сондай-ақ оларды шешу барысын жергілікті атқарушы органдар мен біз бақылауға алатын боламыз», – деді.
Роза ШӘКЕН,
Солтүстік Қазақстан облысы