Бұл туралы «AMANAT» партиясы Солтүстік Қазақстан облыстық филиалы жанындағы MIRAS қоғамдық кеңесінің отырысында Петропавл қалалық білім бөлімі басшысының орынбасары Бұлбұл Ахмадиқызы айтты.
Петропавлда биыл қосымша қазақ сыныптары ашылатыны және де оған 1 сәуірден бастап оқушыларды тіркеуге болатыны туралы хабарландыру берілді. Бұл аз дегендей, өңірдегі тіл жанашырлары, «Қазақ тілі» қоғамының мүшелері, қоғам белсенділері ата-аналар арасында балаларын қазақ сыныбына беру туралы үздіксіз үгіт-насихат жүргізіп жатыр. Бұл жұмысқа «AMANAT» партиясының облыстық филиалы да қосылды. Солтүстік Қазақстан облыстық мәслихатына партиядан сайланған депутат Ербақыт Амантайдың қоғамдық қабылдауына келген бір топ тіл жанашыры осы жұмысты ұйымдастыруға көмектесуді сұраған болатын.
Жүргізіліп жатқан жұмыстың нәтижесінде, бүгінде IT лицейдегі қазақ сыныбына – 11, БЭСТ гимназиясына – 9, Бірінші гимназиядағы қазақ сыныбына – 4 өтініш түсті. Бірақ кейбір ата-аналар әлі екі ойлы болып жүр. Дегенмен әр мектепте 10-15 бала ғана жиналса, қазақ сыныптары ашылады. Қазақ тілінде оқуға ниет білдірген бүлдіршіндер ешқандай тест тапсырмайды, барлығы әңгімелесу нәтижесінде қабылданады.
Әрі олар үшін ұзартылған күн тобы тегін болмақ. Себебі облыс әкімдігінің Білім басқармасы жүргізген сауалнама нәтижесінде, ата-аналардың 42 пайызы өздері қазақша білмегендіктен, үй тапсырмасын орындауға қиналатыны белгілі болыпты. Кеңес отырысында басқа мектептердегі ұзартылған күн топтары қызметінің қымбаттығы да сөз болды. Петропавлда оның бағасы 25 мың теңгенің маңайында. Мұны әркімнің қалтасы көтере бермейді. Сондықтан кеңес мүшесі Жанар Таласпаева ұзартылған күн тобын барлық сабақ емес, жекелеген пәндер бойынша ғана көмек көрсетуге бейімдеп, төлемақысын арзандату туралы ұсыныс жасады.
Ал «Қазақ білім ордасы» білім орталығының директоры Аида Уәлиева осында тәрбиеленетін балалар мен олардың ата-аналарына арналған тегін үйірмелер бар екенін жеткізді. Бұл білім орталығы даярлаған балалардың барлығы қазақ сыныбына барады екен. Бірақ бұл орталық 300 шақты баланы ғана қамтыған.
Дегенмен облыстық Білім басқармасы басшысының орынбасары Елена Гонтарь келтірген деректер бойынша, биылғы оқу жылында облыс бойынша 1-сыныпқа қабылданған 7 739 баланың тек 1 775-і ғана (23%) қазақша оқиды. Жалпы, облыс бойынша ұлты қазақ балалардың 45 пайызы орысша оқиды. Статистикаға сүйенсек, 31 мың 534 баланың 18 мың 650-і ғана тілінде, 12 мың 884-і орыс тілінде оқып жүр. Ал Петропавлдағы 26 мың 790 қара домалақтың 9 мың 940-ы – орыс мектебінде.
Петропавл қалалық білім бөлімінің басшысы Бұлбұл Ахмадиқызының айтуынша, қаладағы маңдайалды үш орыс мектебінде қазақ сыныптарын ашу жұмысы оңайға түсіп отырған жоқ. Ата-аналардың басым бөлігі өз балаларын таза қазақ мектептерінде оқығанын қалайды. Жалпы, тәжірибе көрсеткеніндей, орыс мектептерінде ашылған қазақ сыныптарында 1-2 жыл оқыған соң балалар қазақ мектептеріне ауысып кететін көрінеді. Сондықтан қоғамдық кеңес мүшелерінің пікірінше, қазақ сыныптарын емес, мектептерін ашу туралы мәселе көтерген орынды.
Солтүстік Қазақстан облыстық білім беру саласындағы сапаны қамтамасыз ету департаментінің басшысы Алена Мальгаева жаңадан ашылатын қазақ сыныптарына мектепте қаншалықты жағдай жасалғанын, дайындығын және болашағын сұрап білді. Ол: «Үш қазақ сыныбын ашу үшін үш кабинет, үш мұғалім керек. 4 жыл көзді ашып-жұмғанша өте шығады. Содан кейін бұл мектептер балаларды ары қарай оқытуға қаншалықты дайын? Қосымша кабинеттер, пән мұғалімдері қажет болады. Ертең бұл балалар басқа қазақ мектебіне ауысуға мәжбүр болмай ма?» – деген сұрақ қойды. Облыстық Білім басқармасының өкілдері сендіргеніндей, барлық жағдай жасалған.
Кеңес отырысында қазақ мектептерінің аздығы мәселесі де көтерілді. Петропавлдағы 36 мектептің тек алтауы ғана мемлекеттік тілде білім береді әрі қазақ мектептерінің саны алтаудан артылмай келе жатқанына бірнеше жылдың жүзі болды. Қала бойынша барлық сыныптардың 18,7 пайызы ғана – қазақтілді. Биыл 3 мектепте қазақ сыныбы ашылған күннің өзінде, көрсеткіш 0,2 пайызға ғана артатын көрінеді.
«AMANAT» партиясы филиалының Сайлауалды бағдарламасына енгізілген «Жайлы мектеп» жобасы асында ашылатын 4 жаңа мектеп қай тілде білім беретіні сұранысқа байланысты болмақ. Жоспар бойынша олар мемлекеттік тілде деп жоспарланғанымен, орыс тілінде білім алғысы келетіндер үшін аралас мектеп болуы кетуі де ғажап емес.
Петропавл қалалық ардагерлер кеңесінің төрағасы Жангелді Тәжин: «Төрт жайлы мектеп – тек қазаққа!» деген ұстаным дұрыс», – дейді. Ұзақ жылдар бойы білім беру ісінің ардагері Петропавлдағы 6 қазақ мектебінің екеуінің ғимараты талапқа сай еместігін айтады. «№18 мектеп – бұрынғы жатақхана ғимараты. Бұл – баяғыда жауып тастайтын мектеп. Себебі ішіне кіріп көрсеңіз, сыныптары санитарлық нормаға сай емес. Акт залы жоқ. Асханасы да бейімделген үй-жай. №20 мектеп – 1940-50 жылдары салынған дүкеннің ғимараты. Кезінде, жоқшылық заманында жарайды, бұлар мектеп болып ашылды. Ал енді қазір ше? Сондықтан жаңадан салынатын төрт мектептің төртеуі де қазақша болсын»,– дейді Жангелді Уақпанұлы.
Қоғамдық кеңес мүшелері Петропавлда орыс мектебіне қаншалықты сұраныс бар екенін анықтауды өтінді. Себебі кейбір деректер бойынша 1 200 орындық орыс мектептерінде 600-800 бала ғана оқып жүрген көрінеді. Кейбір шағын аудандарда 2-3 орыс мектебі қатар орналасқан. Ал қазақ мектептерінде керісінше орын тапшылығы байқалатын көрінеді. Бірақ облыстық Білім басқармасының бас маманы Алмагүл Оспанованың айтуынша, сұраныс бойынша кез келген білім ордасында қазақ сыныптары ашылып жатыр. Мәселен, 2022-2023 оқу жылында қазақ тілінде оқитын балалардың санын арттыру мақсатында облыстың 5 ауданында 8 мектепте қазақша сыныптар ашылды. Бірақ кейбір елді мекендерде бала санының аздығына байланысты қазақ сыныптары жоқ екендігі де рас.
Орыс мектептерінде оқытылатын қазақ тілі сабағының сапасы да ойландырады. М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университетінің оқытушысы Жазира Көкбастың айтуынша, 11 жыл бойы орыс мектебінде оқыған балалар жоғары оқу орнына түскен кезде қазақша сөйлемек түгіл, аты-жөнін де айта алмайды. Сондықтан осы пәнді оқыту сапасын тексеру және қазақ тілі пәнінен мемлекеттік емтихан енгізу қажеттілігі туындап отыр. Бұл мәселені облыстық мәслихат депутаты Ербақыт Амантай өз бақылауына алып, тиісті басқарма мен министрлікке хат жолдайтын болды.
Роза ШӘКЕН,
Солтүстік Қазақстан облысы