Еліміздегі орман алқаптарының басым бөлігі шығыс және солтүстік аймағында шоғырланған. Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің соңғы ресми мәліметіне сенсек, 2022 жылғы 1 қаңтарда елдегі орманның жалпы қоры 13,6 миллион гектар алқапты құраған. Алайда осыдан кейін де болған алапат орман өрті мыңдаған гектар жасыл желекті тұтастай күлге айналдырды. Өткен жылы ғана тұтас елді алаңдатқан Қостанайдағы аса ірі өрттің салдарынан Аманқарағай, Әулиекөл аумағындағы қалың орманның 40 мың гектарға жуығы өртенген. Сондай-ақ қызыл жалын Солтүстік Қазақстан, Ақмола облыстарының аумағында да мыңдаған гектар алқапты шарпып, шоқ-шоқ қарағай мен қайың ағаштарын жалмап кетті.
Ақмола облысында биыл да орман өрті аса қатты жиілей түскен. Тек көктем шыққалы өңірде 20 орман, 31 дала және 23 қоқыс өрті тіркеліпті. Облыстық Төтенше жағдайлар департаментінің дерегінше, тілсіз жау өткен жылғы дәл осы мерзіммен салыстырғанда 16,7 пайызға төмендеген. Дегенмен орман өртінің саны керісінше азаймай тұр.
Күні кеше ғана Зеренді ауданына қарасты «Бұқпа» орман шаруашылығында болған орман өрті облыс әкімінен бастап барлық төтенше жағдай мен орман шаруашылығына қатысты құзырлы органдарды аяғынан тік тұрғызды. Тілсіз жаудың салдарынан төтенше жағдай қызметкерлерінің жеке құрамы мен өрт сөндірудің арнайы техникалары жеткенше орман алқабының едәуір бөлігі өртке оранған. Төтенше жағдайлар департаменті мен Табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы өткізген баспасөз брифингінде 6 гектардан астам орманның өртеніп кеткені расталды. Жұрт орман шаруашылығында небәрі 8 қызметкердің және әбден тозған бір көлік пен ескі екі трактор ғана бар екенін айтып шулап жүр.
Мамандар орман өртінің көбеюі мен олардың салдарының ауыр болуын орман шаруашылықтарында білікті кадрлар мен қажетті техникалардың, құрал-жабдықтардың жетіспеушілігімен байланыстырады. Аталған мекемелердің өрт сөндіруге қажетті техникалардың, мотопомпалар мен радиостансаларының болмауы тілсіз жаумен күресуде едәуір қиындық келтірген екен.
Өрттің дер кезінде ауыздықталмауына тиісті жабдықтардың жетіспеуі себеп болғанын облыстық Табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы басшылығы да мойындады. Басқарма мәліметінше, облыстағы орман шаруашылықтарындағы барлық техниканың жартысынан астамының тозығы жеткен. Ақмола облысының 1 миллионға жуық гектарды алып жатқан орман шаруашылықтарында небәрі 514 адамнан тұратын орман күзеті қызмет етеді.
– Өрттің қауіпті кезеңі басталар бұрын орман шаруашылығы мекемелерінің дайындығын тексердік. Қазір 130 тонна жанармай қоры бар. Бірақ материалдық-техникалық база жетілдіруді қажет етеді. 2021 жылы бюджет қоржынынан 290 миллион теңге көлемінде қаржы бөлініп, 23 техника сатып алынса, өткен жылы 300 миллион теңгеге 22 техника сатып алынған. Басқарма биыл да қажетті техника мен жабдықтарды алуға өтінім берген. Патрульдік кешен құны 18 миллион теңге тұрады. Қазір облыс аумағында 13 көлік бар. Бірақ бұл жеткіліксіз. Әлі де 5-6 өрт сөндіру машинасы қажет, – дейді басқарма басшысы Руслан Шохметов.
Басқарма басшысының мәліметінше, жыл басынан бері ғана облыс аумағында 11 орман өрті болып, салдарынан 73,96 гектар орман алқабы өртенген. Жалпы шығын көлемі 2,3 миллион теңгені құраған.
Сондай-ақ ауылшаруашылық құрылымдарында өрт қауіпсіздігіне салдыр-салақ қарауы да тілсіз жаудың тұтанып кетуіне көп жағдайда себепкер болған.
«Өрт қауіпсіздігін сақтау үшін көктемгі дала жұмысы басталмай тұрып ауыл шаруашылығы құрылымдарының басшыларына мән-жайды түсіндірдік. Егістік алқаптарындағы ескі сабан мен даладағы қау шөпті өртеу кезінде жұмысқа жауапты адамдар тағайындалуы керек. Су толтырылған көлік пен қажетті техника, соқалы трактор, өзге де құрал-жабдықтар болуы шарт. Жұмыс аумағы 25 гектардан аспайтын телімдерге бөлінуі қажет еді. Қалдықтарды өртейтін телімдер мен жасыл аймақтың арасы ауқымы 8 метр жыртылуы қажет. Жұмыс басталған кезде желдің ек-піні де есепке алынады. Жалынның тез таралуын болдырмау үшін қалдықтарды өртеу ық жағынан басталуы керек. Жұмыс біткен соң бықсып жатқан жерлерді анықтап, әбден жанып біткенше үш сағаттай күзет қойылуы шарт, – дейді Көкшетау қалалық Төтенше жағдайлар бас-қармасының аға инженері Қайрат Базарбаев.
Облыстық құзырлы органдардың мәліметінше, өңірдегі заңсыз күл-қоқыстың да тым көбеюі өрт оқиғаларының жиілеуіне себепкер болған. Тез тұтанатын күл-қоқыстардың заңсыз үйіле беруі орман алқаптарында өрттің көбеюіне себепкер болған. Сондықтан жасыл желекті қорғауда тиісті шаралардың дұрыс жүргізілуін қамтамасыз ету үшін құзырлы органдардың жауапкершілік жүгін сезініп, тиісті қызметтерін тез арада атқарғаны жөн секілді.
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ,
Ақмола облысы