Басқосуды кеңестің төрағасы Мұрат Бақтиярұлы жүргізді. Жиынға кеңес мүшелері, Парламент депутаттары, көрнекті қоғам белсенділері, тиісті мемлекеттік органдардың өкілдері мен бұқаралық ақпарат құралдары қатысты.
Отырыста «Отандастар қорының» президенті Абзал Сапарбекұлы қордың былтыр атқарған жұмысы туралы есеп беріп, биылға арналған жоспарын таныстырды.
«2018 жылдың аяғында толық құрылу үрдісін аяқтаған «Отандастар қоры» қоғамы осы уақыт аралығында шетелдегі қазақтардың ұлттық мәдени-гуманитарлық, рухани, тілдік қажеттіліктері үшін түрлі жобаларды жүзеге асырып келеді. Әрине, пандемияға байланысты бірқатар жоба онлайн режимде жалғасты. Қордың тағы бір маңызды міндеті – елге көшіп келетін қандастарға ақпараттық-консультация қызметін жүзеге асыру.
Көші-қонды ұйымдастыру мәселесінде қордың қызметі қандастардың Қазақстан азаматтығын алғанға дейін оларға ақпараттық-консультациялық қолдау көрсету жұмыстары ретінде белгіленген. Біз бұл міндетімізді елшіліктер және консулдықтарымызбен «бір терезе» қағидатымен және елімізде мүдделі органдар және жергілікті атқарушы органдармен бірге жүзеге асырып келеміз», – деп атап өтті Абзал Сапарбекұлы.
Қор президентінің айтуынша, 2022 жылы қоғамдық ұйымның ұйытқы болуымен әлемнің 40-қа жуық елінде қызмет етіп жүрген 100-ге жуық қазақ ұйымының басшыларымен және белсенділерімен 9 онлайн және 16 офлайн кездесу өткізіліпті. Сондай-ақ Еуропадағы қазақ құрылтайы, Өзбекстан мен Қырғызстандағы қазақтардың 30 жылдық мерейтойлық іс-шараларының басы-қасынан табылды. Сонымен қатар Алтай қазақтарының Түркияға көшінің 70 жылдығына орай «Қазақ-түрік бауырластығы» ескерткіші бой көтерді. Түркияның Алания қаласында Abai Uii мәдени-іскерлік үйінің өкілдігі ашылды.
«Қоғамның қазақ тілін үйрету бағытындағы ағартушылық жобалары жалғасын тапты. 4 тілде жүргізілген «Онлайн қазақ тілі курсында» және әлемнің 8 еліндегі «Офлайн қазақ тілі курсында» 1000-нан астам қандас қазақ тілін тегін үйренді. Әлемнің 7 елінде қазақ тілінен дәріс оқитын 80-ге жуық оқытушы біліктілікті арттыру курсынан өтті. Қазақ тілінде сөйлеуді жетілдіруге бағытталған «Достар алаңы», QAZAQSHA SPEAKING CLUB жобалары бастау алды», – деді Абзал Сапарбекұлы.
Мұнан бөлек, қандастарды ақпараттық қолдау орталығына және 14 өңірдегі фронт-кеңсеге қандастар мен шетелдегі этникалық қазақтардан барлығы 6318 өтініш түскен. Өтініштер бойынша ақпараттық-консультациялық қызмет көрсетілген.
Қазақстан азаматтығын алудың жай-жапсарын түсіндіретін 11 бейнеролик түсірілген.
Қоныс аударуға басымдыққа ие 5 өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуы туралы және қолайлы елді мекендерді таңдауға мүмкіндік беретін еrulik.kz веб-платформасы одан ары жетілдірілген. Былтыр веб-платформаның қызметін 4 200-ден астам адам пайдаланған.
Қор жетекшісі одан ары биылғы жоспарына тоқталып өтті. Сонымен бірге шетелдегі және елге оралған қандастарға қатысты түйткілді мәселелерді де ортаға салды. Олардың қатарында шетелдегі қазақ жастарын Қазақстанда білім алуға тарту, Түркия, Ауғанстан, Пәкістан, Сауд Арабиясы және Иран қазақтары үшін этникалық қазақ екенін дәлелдеу, шетелдегі қазақ мектептерінің жабдықталуы, шетелдердегі қазақ мәдениеті мен тарихына қатысты тарихи және қасиетті орындарды анықтау, мемлекеттік қорғауға алу мәселелері бар.
Қор президентінің айтуынша, мемлекеттік квота негізінде қандастарға бөлінетін гранттар тиімді игерілмейді. Мысалы, былтыр 4 пайыздық мемлекеттік квота негізінде бөлінген гранттар саны 2 920 болғанымен, оның игерілу көрсеткіші 25 пайызға да жетпеген. Себебі қандастарға Ұлттық бірыңғай тест тапсыруда қиналады.
Күн тәртібіндегі тағы бір мәселе бойынша, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Көші-қон комитеті төрағасының міндетін атқарушы И.Испанов баяндама жасады. Ол баяндамасында елімізге оралған қандастарды қоныстандыру жайына тоқталып, жиналғандарға жан-жақты мәлімет берді.
«2000 жылдан бастап 642,4 мың этникалық қазақ тарихи отанына оралды, оның ішінде Маңғыстау облысына келіп, қандас мәртебесін 95,3 мың этникалық қазақ алды, ал СҚО-ға небәрі 5,7 мың этникалық қазақ немесе елдің оңтүстік-батыс өңірінен 17 есе аз келді.
Негізінен, оңтүстік өңірлерде тұруды таңдау, анклавтардың пайда болуы және тұрудың оқшаулануы, әсіресе солтүстік өңірлерде әлеуметтік-мәдени айырмашылықтар, тілдік кедергілер себебінен қазақстандық қоғамға интеграцияның төмендігі сияқты этникалық қазақтарды жайластыру жөніндегі проблемалардың өсуі мен тереңдеуін ескере отырып, Мемлекет басшысы этникалық қазақтарды қабылдау тетігін қайта қарауды тапсырды», – деді И. Испанов.
Көші-қон комитеті төрағасының міндетін атқарушының айтуынша, енді келетін қандастарымызды төрт санатқа бөлу көзделген.
Бұдан кейін кеңес отырысы пікір алмасуға ұласты. Отырысқа қатысушылар өз ойлары мен ұсыныс пікірлерін ортаға салды. Белгілі қоғам белсенділері Ауыт Мұқибек, Рақым Айыпұлы, Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы төрағасының бірінші орынбасары Зауытбек Тұрысбеков сөз алып, виза, азаматтық алу, қандастарды қоныстандыру жобалары туралы мәселелерді тілге тиек етті.
Ш.АТЫХАН