Ертеректе көп жағдайда сынған, ауырсынған жерге түйе шудасын тұзды суда қайнатып, емдік мақсатта пайдаланған. Сонымен қатар түйе жүнінен жүн шекпен тігілген. Бұл сырт киім жылы әрі жұмсақ болған.
Қазір ел арасында жоғары қасиетке ие түйе түбітінен түрлі бұйымдар әзірлеп, халық игілігіне ұсынып жүрген жандар да аз емес. Соның бірі – қызылордалық кәсіпкер Индира Жұмашева түйе жүнінен көрпе тігуді кәсіпке айналдырып отыр. Ол айыр өркештің өнімінен дайындалған көрпелерін Аралдың брендіне айналдырғысы келеді. Кәсіпкердің айтуынша, қазірдің өзінде көрпе тігу үшін жылына 1,5 тонна түйе жүнін пайдаланады екен.
Еңбек жолын сұлулық салонынан бастаған Индира денсаулығы сыр берген соң жаңа кәсіпті меңгеруге бел буады. Осылайша, тігін өнерінің қыр-сырына үңіледі. Жастайынан анасынан үйренгенін жетілдіріп, біліктілігін арттырады.
Бүгінде ол құрған «Ай-Аружан» тігін орталығында 15 адам жұмыс істейді. Оның үшеуі – мүмкіндігі шектеулі азаматтар. Тігін орнында көрпеден өзге, перделер, тұрмысқа қажетті басқа да дүниелер дайындалады.
«Қазір тұтынып жүрген жамылғы көрпелердің басым көпшілігі синтетикалық матадан жасалады. Арал өңірі-ақ сазанынан өзге түйе түлігімен де танымал екенін жақсы білесіздер. Сондықтан да маған «түйенің жүнін неге кәдеге асырмасқа?» деп ой келді. Алғашында түйе жүн көрпені дайындап, өзім пайдаландым. Түйе жүнінен жасалған көрпе жеңіл, әрі ауа өткізу қабілеті жоғары болып келеді екен. Осылайша, жаңа өнімді нарыққа шығаруды қолға алдым», – дейді Индира Жұмашева.
Бүгінде кәсіпкердің түйе жүн көрпе тігумен айналысқанына да 5-6 жыл болған. Оның айтуынша, бір адамдық көрпеге 1,8-2 килограмм жүн кетеді. Онда да көрпеге түйенің барлық жүні жарай бермейді, тек бүйір жүні пайдаланылады. Сонымен қатар ол келешекте синтетикадан жасалатын көрпелерді өзгертуге бел байлап отыр.
«Бір түйеден 3 килограмдай бүйір жүн шығады. Біз соны пайдаланамыз. Ол ең жұмсақ, қолдануға қолайлы. Оны жақсылап жуып-тазалап, түткеннен кейін ғана көрпе дайындалады. Өніміміз экологиялық таза. Жақында сәйкестендіру сертификатын алдық. Қазіргі уақытта бізде көп жағдайда түйе жүнін сыртқа жібереді. Соған орай сапалы шикізатты жинау үшін ауылдарды аралап, алдын ала ақысын төлеп, келіссөздер жүргізіп жатырмыз», – дейді кәсіпкер.
Негізінен түйе жүні түбіт, аралық қылшық, жай қылшық және шуда болып бөлінеді екен. Соның ішінде шуда жүнінің емдік қасиеті жоғары бағаланады. Атап айтқанда, оның буын, құяң, бүйрек аурулары және радиация сәулелеріне қарсы емдік қасиеті ғылыми тұрғыда дәлелденген.
Жалпы түйе жүнінен неше түрлі өрмек жіптер иіріп, түрлі бұйымдар әзірлеген. Оның ішінде шекпен қап, қоржын, белбеу кілемше тоқылса, ат әбзелдерін жасауға да пайдаланылыпты. Сондықтан да нарықта әлі күнге дейін түйе түбітіне деген сұраныс өте жоғары саналады. Ал түйе жүнінен жасалған көрпелер құндылығын жоғалтқан емес.
Осы орайда түйе жүнін төсек-жабдықтарда қолдану аясын кеңейту үшін кәсіпкер түрлі мамандармен кеңесіп, жұмыс істеп жатқанын алға тартады. Жақын арада Алматы қаласынан арнайы эксперт алдырып, мамандарын оқытуға да бел буып отыр. Одан бөлек Италия, Түркия елдеріндегі әріптестерімен де тығыз байланыс орнатып жатыр.
Тағы бір айта кетерлігі, бұл түйе жүнінен жасалған көрпелерге Астана, Алматы мен Қарағандының тұрғындары ерекше қызығушылық танытып, жиі тапсырыс береді екен.
Кәсіп иесі өз ісін жетілдіруде Кәсіпкерлер палатасының қолдауы ерекше екенін атап өтті. Салаға қатысты түрлі жаңалықтарды, қолдау механизмдерін осы ұйым арқылы меңгеріп жүргенін айтады.
Осы орайда айта кеткен абзал, биыл Индираның түйе жүн көрпесі Қызылорда облысының кәсіпкерлер палатасы ұйымдастырған «Қазақстанның үздік тауары» өңірлік көрме-байқауында «Халыққа арналған үздік тауарлар» номинациясында жеңімпаз деп танылған. Ендігі кезекте республикалық кезеңде бақ сынайтын болады.
Көрпе тігуді кәсіпке айналдырған оның алға қойған мақсаты да ауқымды. Алдағы уақытта түйе жүнін пайдалану көлемін бірнеше есе арттырып, кәсібін кеңейтуді көздеп отыр.
Ербақыт ЖАЛҒАСБАЙ,
Қызылорда облысы