Бұл астықтың өнімділігімен қоса, сапасын да мүлде төмендетіп жіберіпті. Ылғал басқан астығын кептіре алмаған диқан қауымы дабыл қақты. Астық өндірушілермен қоса бидай қабылдайтын астық қабылдау бекеттері мен элеваторлар, сонымен қатар газ тарату компаниялары да энергетика министрлігінен жағдайды жылдам реттеуді сұрап отыр. Сала мамандары дереу әрекет етпесе, елдің нансыз қалу қаупі төніп тұрғанын айтып шырылдауда.
Облыста биыл 5 миллион гектардан астам алқапқа дән егілген. Ала жаздай қатты ыстық болып қуаңшылыққа ұшыраған, одан киіктермен көп бөлігі тапталып кеткен егістік алқаптары дәл жиын-терім басталған сәттен сібірлеп жауған ақ жауынға ілікті. Ай бойы толассыз жауған жаңбырдан диқан қауымы егін орағына мүлдем шыға алмай, салдарынан астықты қатты ылғал басқан. Қалыпты ылғалдылықтан тым жоғары болғаны соншалық, шаруалар орылған астықты тұтастай кептіру қажеттігін айтуда. Алайда жергілікті газ тарату компаниялары мен элеваторлар газ жетіспеушілігінен астық кептірілмей жиналған астық түгелдей күйіп кетуі қаупі төнгенін алға тартып отыр. Облыс аумағында бүгінде 60-тан астам нан қабылдау бекеттері бар. Элеваторлар күні-түні астық қабылдап ылғалды астықты кептіруге кіріскен. Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының мәліметінше, ай бойы жауған жаңбырдың салдарынан астықтың небары 31 пайызы ғана орылып, қамбаға шамамен 900 мың тонна шамасында ғана астық түскен.
– Бір ай бойы жауған жаңбырдың салдарынан астықтың ылғалдылығы аса жоғары болып тұр. Қазір небары 31 пайыз ғана астықты орып алдық. Газ жетіспеушілігі бар. Элеваторлар жұмыс істеп тұр. Бірақ бидайдың шығымы да, сапасы да төмен. Әзірге қанша көлемде астық шығатынын және қалай өнім алатынымызды айта алмаймын, – дейді Ақмола облысы Ауыл шаруашылығы және жер қатынастары басқармасының басшысы Кенеш Әлімжанов.
Газ болмаса, астық күйіп кетуі мүмкін...
Бидайдың сапасы да гектарына айналған өнімнің көлемінің аса төмендігін астық қабылдау бекеттері де айтып отыр. Элеватор басшыларының айтуынша, әзірге түскен астықты уақытында кептірудің өзі мұңға айналған. Себеп – жалғыз. Газ жоқ. Элеваторлар жақын арада газ жеткізілмесе, мыңдаған тонна астық ылғалдылықтан қызып, күйіп кетуі мүмкін екенін жеткізді.
– Қазір барлық астық қабылдау бекеттерінде газ жетіспеушілігі туындап отыр. Түсіп жатқан бидайдың бәрі аса ылғалды. Қазірдің өзінде 20 пайызға дейінгі ылғалмен түсіп жатыр. Сондықтан газға қажеттілік аса жоғары. Әзірге кептіру қондырғылары еш кедергісіз тоқтаусыз жұмыс істеп тұр. Астық өндірушілер астығын кептіруге әкеліп тапсырып жатыр. Дегенмен таяу арада газ таусылып қалса, астықтың күйіп кету қаупі төнеді. Қазір біздің элеваторда шамамен 9 мың тоннадан астам астық жатыр. Жақын күндері газ болмаса, жағдайымыз аса қиын болмақ, – дейді Атбасар қаласындағы «Лана» астық қабылдау бекетінің басшысы Ермек Шәйкенов.
Өңірдегі газ тапшылығын жергілікті ірі газ тарату компаниялары да растады. Олар да дәл егін орағы басталған тұста басталған жаңбырдан газ жетіспеушілігі дабыл қағарлық жағдайға жеткенін баян етті. Облыстағы ірі газ тарату компаниясы басшылығы газдың жетіспеушілігіне Энергетика министрлігі уақытында әрекет етпеуінен әрі әзірліктің болмауынан осындай жағдай туындағанын ашына жеткізді. Үкімет басшысы Әлихан Смайылов ауыл шаруашылығын бар қажеттіліктермен қамтамасыз етуге тапсырма бергенімен, жергілікті атқарушы орган мен компаниялар бірлесіп берген өтінім Энергетика министрлігімен тіпті қарастырылмаған да болып шықты.
– Астық ауа райының салдарынан күйіп жатыр. Газ бағасының төмен болуынан 70 пайыздан астам элеваторлар газбен жұмыс істеуге көшкен. Өйткені газдың құны 69-70 теңге болса, солярка құны 260 теңгеге жеткен. Өңірдегі алпыстан астам астық қабылдау бекеттері мен элеваторлар бізге күн сайын хабарласып газ сұрайды. Бірақ қазір газ жоқ. Тіпті, автокөліктерге арналған газ бекеттерінде бірнеше күн газсыз қалды. Энергетика министрлігінен облысқа жоспарлы түрде қыркүйек айына 7 мың тонна газ бөлінген. Бірақ толассыз жаңбырдан кейінгі астықтың ылғалдылығынан қазір облыстың аймағындағы астық қабылдау бекеттері мен шаруалар 5 мың тоннадан астам газ қажет деп жатыр. Облыстық энергетика басқармасы 12 қыркүйек күні қосымша 2 300 тонна газға өтінім беріпті. Бірақ бізбен жиын өткізген Энергетика министрлігінің Газ өнеркәсібі департаментінің басшысы Бақытжан Таубаев пен Басқарма басшысы Қайрат Сатымов бұл өтінімді тіпті көрмеген де болып шықты. Бізді газбен қамтамасыз ететін Ақтөбе мұнай-газ зауыты жоспарлы жөндеуден іске жаңа ғана кірісіп әрі толық күшінде жұмыс істей алмай жатыр. Павлодар зауыты тиісті мөлшерде жоспармен ғана газ беріп жатыр. Ауа райының қолайсыздығына, яғни жаңбыр жауып, ылғалды ауа райына байланысты Үкімет басшысы министрге барлық қажеттілікпен қамтамасыз етуге тапсырма берген. Бірақ министрлік бізді газбен қамтамасыз ете алмай отыр. Қазір қарастырылып жатыр дейді. Бірақ қазір әр күн емес, әр сағат маңызды тұста газ уақытында жеткізілмесе, нансыз қалуымыз ғажап емес. Қазір бізде 2-3 күнге жететін ғана газ қалды. Түскен газ бірден таусылып кетіп жатыр. Соңғы он жылда мұндай жағдай болмаған, – дейді «Көкшетау Транс Газ» компаниясының директоры Батыр Әшіров.
Компания директорының айтуынша, басқа елдерде осындай жағдайда қиындықтан құтқару мақсатында газ жинау хабы пайдаланылады. Бірақ еліміз бойынша ешқайда газ жинайтын хаб болмай шықты.
Министрлік жауап бермеген
Өңірдің Энергетика басқармасы басшылығы халыққа ұсынылатын газдың жеткілікті көлемде екенін, ал ауыл шаруашылығы мен астық қабылдау бекеттеріне жауап бермейтінін жеткізді.
– Министрлікке осыдан он күндей бұрын 2 300 тонна көлемінде өтінім жібердік. Бірақ әзірге өтінімге министрліктен еш жауап келмеді. Қазір халықтың газбен қамтылуы қалыпты жағдайда. Ауыл шаруашылығы мен элеваторларға газ жетіспеушілігі жайлы ешнәрсе айта алмаймын, – деді Ақмола облыстық Энергетика және ТҮКШ басқармасының басшысы Данияр Қуанышбаев.
Энергетика министрлігінен өңірдегі газ тапшылығына байланысты түсініктеме беруін сұрадық. Министрліктің ресми жауабы төмендегідей болды.
– Ақмола облысы үшін жеткізу жоспары аясында қажеттілігі 8 800 тонна болса, министрлік қыркүйекке 7 186 тонна бөлді. Бұл төмендеу «Қазақойл Ақтөбе» ЖШС, «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» АҚ, Gas Processing Company ЖШС жоспарлы алдын алу жөндеу жұмыстарымен байланысты. Сонымен қатар министрлік Ақмола облысының қажеттілігі үшін биылғы қыркүйекте АМӨЗ ресурстарынан 1 000 тонна СМГ қосымша көлем бөледі, – делінген Энергетика министрлігінің ресми хабарламасында.
Қысқасы, газ уақытында бөлінбесе, елдің басты астықты аймақтарының бірі – Ақмола облысында алтын астықтың күйіп кетуі ғажап емес. Үкімет тиісті шешім қабылдап, министрлік газбен жабдықтау ісін жылдам реттемесе, мәселе опық жегізетін аса өткір жағдайға жеткізуі әбден мүмкін.
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ,
Ақмола облысы
© коллаж: Елдар ҚАБА