2023 жылғы 11 қазанда Астанада ҚР Парламенті Сенатының спикері-Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері Съезі Хатшылығының Басшысы М.Әшімбаевтың төрағалығымен Съезд Хатшылығының XXI отырысы өтті.
Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің VIІ Съезінің қорытындысы бойынша пікір алмасу, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың VIІ Съезде бастамашылық жасаған «Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері Съезінің 2023-2033 жылдарға арналған даму тұжырымдамасы» талқыланды.
Съездің XХІ Хатшылық жұмысына АҚШ, Ватикан, Ұлыбритания, Оңтүстік Корея, Египет, Әзербайжан, Түркия, Пәкістан, Иран, Қырғыз Республикасы, Өзбекстан, Израиль, Қытай, Моңғолия, Жапония, Үндістан, Ресей, Армения, Таиланд, БАӘ елдерінен ислам, христиан, буддизм, иудаизм, индуизм, даосизм, синтоизм сияқты әлемдік және дәстүрлі діндердің діни жетекшілері қатысты.
Тарихи тұрғыдан алғанда, әртүрлі ұлттар мен нанымдардың рухани мұрасы көптеген ғасырлар бойы Қазақстан халқын байытып, толеранттылық, үйлесімділік және өзара сыйластық сияқты құнды қасиеттерді бойына сіңірді.
Біздің жетістігіміз тәуелсіздік алғаннан бері еліміздің этносаралық және діни келісім мәселесіне ерекше назар аударып, азаматтардың жан-жақты тұлғалық дамуға қол жеткізу үшін өздерінің шығармашылық әлеуетін, қабілеттері мен таланттарын пайдаланудың нақты мүмкіндіктерін кеңейтуіне байланысты.
Тәуелсіздік кезеңінде аса маңызды жалпыұлттық және үкіметтік құжаттар мен қаулылар қабылданды, мәдениетті, рухты және ағартушылықты дамытуға бағытталған ауқымды бастамалар іске асырылды.
Қазақстанның егеменді дамуының, нарықтық экономикаға көшудің және қоғамдық өмірдің ұйымдық нысанын демократияландырудың күрделі жағдайларында біз этносаралық және конфессияаралық келісім тұжырымдамасын сәтті растадық, бұл тұжырымдаманы уақыт талаптары мен қазақстандықтардың қажеттіліктеріне сәйкес тереңдетіп, дамыттық. Бүгінде ол "Қазақстан жолы"деп аталады.
Бейбітшіліктің, діни сенімнің және мәдени диалогтың негізгі алғышарттары ретінде бұл біздің баға жетпес байлығымыз. Этносаралық және дінаралық үйлесімділік моделін бүкіл халықаралық қауымдастық мойындады. "Қазақстандық модельдің" өзі көршілеріне және көптеген елдерге үлгі болып қана қоймай, сарапшылар, ғалымдар мен саясаткерлер үшін ғылыми зерттеулер тақырыбына айналды.
Біздің еліміздің табысы Отанымыз бен халқымыздың тарихының ерекшеліктерінде жатқанын нақты атап өткен жөн. Әр түрлі нанымдар мен діндердің үйлесімді дамуы жүздеген жылдар бойы Орталық Еуразия континентіндегі өркениеттер мен мәдениеттердің әртүрлі түрлерінің өзара ену процесімен тікелей байланысты.
Ал біздің Республикамыздың халқына тән толеранттылық пен басқа ұлттардың, мәдениеттердің, діндер мен нанымдардың өкілдеріне мейірімді қарым-қатынас зайырлы елдің жасампаз әрі жан-жақты дамуы мен одан әрі өркендеуі үшін берік және сенімді іргетас қалады.
Қазақстанның дінаралық үйлесімділік пен діни төзімділікті қолдаудағы бірегей тәжірибесі сұранысқа ие worldwide.In осыған байланысты Қазақстанның маңызды жетістігі Астанада үш жыл сайын өткізілетін Әлемдік және дәстүрлі діни көшбасшылар конференциясы болып табылады.
Съездің негізгі мақсаты : Әлемдік және дәстүрлі діндерден жалпы адамзаттық бағдарларды іздеу, дінаралық сұхбатты жүзеге асыру мен келісілген шешімдерді қабылдау мақсатында тұрақты негізде қызмет атқаратын халықаралық конфессияаралық институттың жұмыс істеуін қамтамасыз ету болып табылады.
2003-2023 жылдар аралығында Астана қаласында өткен жеті (7) Съезд шығыс және батыс өркениеттері арасындағы түсіністікті тереңдетуге айтарлықтай септігін тигізді, сондай-ақ дінаралық және мәдениетаралық диалогты дамытты. Қазақстанның мұндай бітімгершілік стратагемасы мен ұстанымының, әлемдік аренадағы процестерге деген жоғары жауапкершілігінің арқасында дінаралық диалогтың халықаралық орталығы ретінде танылды және құрметке ие болды.
Съездің маңыздылығы : Қазіргі уақытта 100-ден астам этнос Қазақстанда өзара түсіністік пен келісім жағдайында өмір сүреді. 18 конфессияның 4 мыңға жуық діни бірлестігі еркін жұмыс істеп жатыр. Мұны біздің баға жетпес байлығымыз әрі мызғымас басымдығымыз деп санаймыз. Съездің өткізілуі – еліміз бен бүкіл әлемде диалог пен ынтымақтастықты нығайтуды көздейтін Қазақстан саясатының маңызды бағыты. Бұған дейінгі форумдарда қабылданған декларацияларда қандай идеялардың атын жамылғанына қарамастан радикализм, зорлық-зомбылық пен қақтығыстар әрдайым сынға алынды. Қазіргі күрделі жағдайда діни көшбасшылардың бір үстел басына отырып, кез келген қайшылықты еңсеретін ізгі амалдың үлгісін күллі әлемге көрсетуі аса маңызды.
Қазіргі қазақстандық қоғам тұрақтылығының басты факторларының бірі дінаралық және этносаралық татулықты дамыту. Бұл өз кезегінде ұлттық қауіпсіздіктің негізгі бөлігі болып табылады. Біздің қоғамның дамуы – еліміздің кез келген азаматының көзқарастары мен нанымдарына төзімділік және құрметпен қарауға негізделген. Осылайша Қазақстан ұлтаралық және дінаралық татулықтың өзіндік қайталанбас үлгісін қабылдаған. Елімізде ұйымдастырылып жатқан үш жыл сайынғы Әлемдік діндер Сьезд бүліл әлем бейбітшілігі үшін Қазақстанның зайырлы қоғам үшін ерекше мәнге ие.
Мұқан Нұрзат, Әділжан Гүлдана
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті