Дәрігер мамандар бедеулікке алып келетін себептің көп екенін айтады. Сондықтан «әлі жассың» деген жұбату сөзден гөрі бала сүйе алмай жүрген жұптарды дәрігерге баруға шақырған жөн», – дейді мамандар.
Репродуктолог, І санатты акушер-гинеколог Баян Дүйсенованың айтуынша, бедеулікке түрлі жағдай себеп болуы мүмкін. «Сәби сүйсем» деген үмітпен ем алуға келіп жүрген пациенттердің қатарында 20 жасқа енді толатын келіншектер де, 50 жастағы әйелдер де бар.
«Ерлі-зайыптылардың қабыну ауруына шалдығуы, төсек қатынасына ерте жастан түсуі, түсік жасату, туабітті ақаулар мен экологиялық ауыр жағдайлар да бедеулікке әкелуі мүмкін. Тіпті, оң жақта отырған қыз балалардың цикл бұзылыстарына да көңіл бөлу қажет. Дер кезінде маманға қаралып, сауатты шешімдер қабыл-дау – өз денсаулығына жауапкершілікпен қарау дегенді білдіреді. «Тұрмысқа шыққан жоқ» деп қыздардың гинекологқа бармауы да кері әсер етуші фактор. «Басың жас, әлі де көтересің» деп уақыт созуға да болмайды. Ең басты ескеретін жайт – бедеулік әйел адамға ғана қатысты емес, 45-46 пайызы ер адамға қатысты болады. Негізінде, бізге келген әр отбасының өз тарихы, өзіндік қиындығы болады. Шыны сол, қазақы менталитетіміз шығар, көбіне кінәні әйелден іздеуге бейімбіз. Шын мәнінде, мәселе екі жақтан да болуы мүмкін, соны ескере бермейтініміз өкінішті», – дейді маман.
Әлеуметтанушы-ғалымдар Қазақстанда сәби сүйе алмағандықтан, әрбір алтыншы отбасының ажырасып тынатынын алға тартып отыр. Әрине, жасанды жолмен сәбилі болу процедурасын кез келген отбасының қалтасы көтермей жатады. Өйтпегенде ше, жасанды ұрықтандыру қызметінің орташа құны 1 миллион теңгенің шамасында бағаланады. ЭКО жасатуға алғашқы талпыныстары сәтті шықпай, қолын сілтегендер де бар.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен жүзеге асырылып жатқан «Аңсаған сәби» бағдарламасы жыл сайын ел бойынша 7 мың бүлдіршіннің өмір есігін ашуына ықпал етуде.
«Аңсаған сәби» бағдарламасы аясында ЭКО қызметін Қазақстандағы 19 ірі медициналық орталық әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі арқылы көрсетуде.
Бедеулік бойынша Атырау облысында 1000-нан астам отбасылық жұп есепте тұр. Кешенді жүргізілген ем-шаралардың арқасында жасанды ұрықтандыру жолымен соңғы үш жылда облыста 60-тан астам сәби өмірге келді.
Сәби сүйгісі келетін, бірақ «бедеулік» немесе «белсіздік» диагнозы қойылған отбасылық жұптар «жасанды ұрықтандыру» қызметіне жүгінуі үшін тіркелген жері бойынша емханаға барып, бедеулігі бар диспансерлік пациенттердің электронды тізіміне қосылуы қажет екен. «Арнайы тексеруден өткеннен кейін маманның қорытындысымен пациенттің құжаттары жергілікті комиссияға жіберіледі. Оң шешімі шыққан соң арнайы порталға тіркеп, дайындық басталады. Бағдарлама қатысушысы клиниканы өзі таңдайды», – дейді репродуктолог, І санатты акушер-гинеколог Баян Дүйсенова.
Жасанды ұрықтандыру жолымен ана болу бақытын сүйгендердің қатарында 52 жасында жүкті болып, алғашқы нәрестесін өмірге әкелген атыраулық Айгүл Бисенбаева да бар. Салмағы 3 келі, 70 грамм, бойы 51 см болып өмірге келген шақалақты дәрігерлер анасының ішін жарып алу арқылы аман алып қалды. 50 жасында тұрмысқа шығып, бедеуліктен емделіп, сәбилі болған ана осылайша талай отбасына үміт сыйлады.
Аты-жөнін атамауды өтінген Р. есімді кейіпкеріміз «Аңсаған сәби» бағдарламасының жемісін көрген бақытты ананың бірі. Жасы 30-да. Келіншек сәби сүю бақытын 12 жыл күткен. «Тұрмыс құрғалы уақытымның негізгі бөлігі жағалай ем іздеумен кетті. Атырау, Ақтөбе, Ресейдің Астрахань қалаларына барып, дәрігерлерге қаралдық. Нәтиже болмады. Бір қуанатыным, екі жақтың ата-анасы да қолдап, үмітіміздің үзілмеуіне себеп болып келді. Таныстарымыздың арасында бала асырап алу арқылы некемізді сақтап қалуға кеңес бергендері де болды. Ішкі сезімім «өз бөпеміз болады» дейтін, алдамапты. Осы мәселе туралы көп оқып, іздендім. Атырауда арнайы клиниканың ашылғанынан да хабардармын. Алайда бірден шешім қабылдаған жоқпыз. Өйткені өзге медициналық клиникаларда қаралған кезде «табиғи жолмен балалы болу мүмкіндіктеріңіз бар» деді. Алайда ойлана келе «Атырау экомед» клиникасына келдік. Тексерілген соң, квота алу үшін құжаттар жинадық. Ұзақ жолдан өтіп, жүкті болдым, – дейді келіншек.
Репродуктолог-дәрігер, акушер-гинеколог Баян Дүйсенованың айтуынша, 50 жастан кейін тіпті ЭКО көмегімен балалы болу оқиғасы өте сирек кездесетін құбылыс. «Қазір әйел адамдардың арасында климакс «жасарып» барады. Егер бұрын климакс 44-58 жаста басталатын болса, қазір ол 37-38 жаста-ақ тіркеліп жатады. Осындай құбылыспен бетпе-бет келген емделушілерімнің арасында 29 жастағы әйел адам да бар», – дейді маман.
Сондықтан да мамандар әйелдерге де, ерлерге де денсаулығын жастайынан күтуге, дұрыс тамақтануға, саламатты өмір салтын ұстануға, қандай ма бір проблемалар туындаған жағдайда ертерек мамандардың көмегіне жүгінуге шақырып отыр.
Еске сала кетсек, жасанды жолмен ұрықтандыру әдісі елімізде алғаш рет 1995 жылы қолданысқа енді. Сол жылғы 18 сәуірде негізі қаланған елдегі алғашқы экстракорпоралды ұрықтандыру (ЭКҰ) зертханасында 1996 жылдың 31 шілдесінде тұңғыш сәби дүниеге келді. «Пробиркада» бала өсіру жобасының авторы əрі жетекшісі – елдегі алғашқы клиникалық эмбриолог Салтанат Байқошқарова. Ширек ғасырдан астам уақыт ішінде мамандардың көмегімен 22 мыңнан астам бала дүниеге келіпті.
Баян ЖАНҰЗАҚ,
Атырау облысы