Бүгінгі мұнайлы, өндірісті өлке, кешегі көне тарихымызда айрықша орны бар аймақта өтетін ұлы жиында қандай мәселе қозғалады деп құлағын түрген жан көп. Осы орайда, Парламент Мәжілісінің депутаты, Ұлттық құрылтайдың мүшесі Максим Рожиннің пікірін білген едік.
– Максим Николайұлы, Ұлттық құрылтай отырысы осымен үшінші рет өткізілгелі отыр. Атырауда өтетін Құрылтай қандай тақырыптарды басшылыққа алады?
– Құрылтай шақыру – ертеден келе жатқан ата дәстүріміз ғой. Елге маңызды мәселелерді осы алқалы жиында талқылаған. Сондықтан кезекті Құрылтайда елдің талқысында жүрген өзекті мәселелерді ортаға саламыз деген үміт бар, себебі Ұлытау мен Түркістан қалаларында бас қосқанда айтылған мәселелер елдің көтеріп жүрген өзекті мәселелері еді.
«Ұлттық құрылтай – халқымызды ортақ мақсатқа ұйыстыратын бірегей құрылым... Бұл қадам қоғамдық диалогті нығайта түсу үшін жасалды. Сондай-ақ мұнда ұлттың болашағына ықпал ететін елдік мәселелер талқыланады», – деген болатын өз сөзінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаев.
Осы уақытқа дейін елде жасалған өзгерістің біршамасы тек сапалы саяси және қоғамдық диалогтің арқасында іске асты. Осыны егер негізге алсақ, барлығымыздың көздеп отырған мақсатымыз бір ғой, ол – Жаңа Қазақстанды құру. Тиісінше ол үшін сана-сезіміміз, құндылықтарымыз жаңаруы керек. Сол кезде біз де, барша еліміз де жаңарады.
– Ұлттық құрылтай осы уақытқа дейін ұлттық идеялогияның күн тәртібін қалыптастыратындай үлкен алаңға айналып үлгерді. Құрылтайда ұсыныс ретінде айтылып, қоғам өміріне енген қандай негізгі бастамаларды атап айтар едіңіз?
– Бұл ретте, мен бірінші кезекте Құрылтайдың еліміз үшін қиын сәттерінде жиналып, қоғам мен билік арасында сапалы пікір алмасу аса қажет кезде құрылғанын айтқым келеді. Бұл елде сапалы өзгерістерді жасау үшін, реформаны жүргізу үшін меніңше аса қажет әрі маңызды қадам болды. Құрылтай да өзінің алдында жұмыс істеген Ұлттық сенім кеңесі секілді елге маңызды мәселелерді шешуге жол ашатын, сол жолды іздейтін құрал ретінде өзін ақтап жатыр деп есептеймін. Нақтырақ айтқанда, еліміздің руханиятына байланысты, мәдениетіне, кино өндірісіне, бұқаралық ақпарат құралдарының алдағы бағыттарына, өзгеше өзгерістер енгізуі турасындағы ұсыныстар іске асып жатыр. Бірінші мысал, Ұлытауда өткен жиында қазақ ғылымының мәселесі көтерілді. Сол жерде сөз сөйлеген сарапшылар, соның ішінде Асқар Жұмәділдаев ғылымды дамытпасақ болмайды деді. Сол аралықта, міне, келесі Құрылтайға дейін Президент сол жерде айтқан ұсыныстар бойынша нақты шешімдер шығарды. Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясы құрылды. Сол сияқты Президент жанынан ғылым және технологиялық саясатты дамыту кеңесі құрылды. Ол кеңесте Қазақстан ғылымын қалай көтереміз деген мәселе көтерілді. Кеше ғана Парламент Мәжілісінда ғылымға бөлінетін қаражат мәселесіне қатысты, ғалымдардың статусына қатысты «АМАNАТ» фракциясының депутаттарының ұйытқысымен бірінші оқылымда ғылым мәселелері бойынша заң жобасын қаралды. Екінші мысал, ол нашақорлық, синтетикалық есірткі мен вейп мәселесі. Жастар арасында дендеп таралып жатқаны туралы өткен Құрылтайда әріптесім, Мәжіліс депутаты Дәулет Тұрлыханов көтерген болатын, Президент осы ойға айрықша тоқталып, шынымен де өскелең ұрпақтың денсаулығына әсер ететін зиянды, қауіпті заттармен күресті күшейту керегін айтты. Жақында ғана нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрестің 2023-2025 жылдарға арналған кешенді жоспары бекітілді. Заң жобасын әзірленіп, вейптерді әкелуге, өндіруге, сатуға және таратуға тыйым салу туралы заң жобасын Парламент Мәжілісінің қабылдады. Бұл нақты мысалдар және осындай мысалды тізіп айта берсек өте көп.
– Әдетте, Құрылтайдың бірінші күнгі жиыны бірнеше секция бойынша өтеді. Осы уақытқа дейін қандай өзекті мәселелер қамтылды?
– Енді өткен жолғы Құрылтайларда біз төрт топта, яғни секцияда жұмыс істедік. Ол қандай топтар десеңіздер – ол «Азаматтық қоғам», «Мәдениет. Өнер. Руханият», «Білім және ғылым», сондай-ақ «Әлеуметтік-экономикалық даму» секциялары. Секциялар жұмысы барысында мемлекеттік органдар Ұлттық құрылтай мүшелерінің бұрынғы ұсыныстары туралы пікірлерін білдірді. Сондай-ақ қоғамның бірлігіне, тәртіп пен заңдылықтың сақталуына, ұлттық құндылықтарды насихаттауға бағытталған жаңа ұсыныстар талқыланды. Ұлттық құндылықтар аясында мәселелер көтерілді. Олардың ішінде, тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы күрес, балалар мен әйелдердің құқықтарын қорғау мәселелері де бар.
– Арнайы «Құрылтай» мобильді қосымшасы іске қосылғанын білеміз. Жұртшылықтан қандай ұсыныс, пікірлер жиі келеді?
– «Құрылтай» мобильді қосымшасының істеп жатқанына бір жылдан асқан сияқты, өзім оның қолданушысы ретінде ғана пікір білдіре аламын. Жалпы, онда түскен ұсыныстар Құрылтай хатшылығының назарында, оған сараптама жүргізіп, онда түскен ұсыныстар елдің талқысына салынады. Ал сол ұсыныстардың ішінде көп дауыс жинағандары секцияда да, Құрылтайда да талқыға салынады. Мендегі бар ақпарат осы.
– Ұлттық Құрылтайға мүшелері де жиі алмастырылып отырады. Биыл да мүшелікке жаңадан адамдар қабылданды. Оған кімдер қабылдана алады?
– Құрылтайға елдің бірлігін нығайтуға өз үлесін қосып жатқан азаматтар келеді, осы уақытқа дейін өзінің белсенділігімен, азаматтық көзқарасымен, және ең бастысы қоғамды біріктіруге күш салып, рационалды ұсыныстар жасап жүрген елдің азаматтары келді. Иә, әлбетте өзгеріс те болу керек, ол орынды, сол үшін қатарымызға жаңа адамдар да келетіні рас. Бұл өмірдің де заңдылығы ғой.
– Азаматтық қоғамды дамыту және этносаралық бірлікті нығайтуда құрылтайдың маңызы қандай?
– Ең бастысы, Құрылтайға ниеттес, ұлттық құндылықтары ортақ, мұдделері бір, ниеттері адал азаматтар жиналғанын білемін. Қазақ ұлтына қызмет етемін деп, еңбек еткен тұлғалар, әлбетте қайда жүрсе де бірлік пен дамуға қызмет еткісі келеді. Ал нағыз мемлекетшіл азаматтар әрдайым демократия дәстүрі жетілген, мықты азаматтық қоғам құра алады. Соңғы үш жылда бұл салада біраз нәтиже жоқ емес. Және осы жолда атқаратын басты мақсатымыз – жаңа идеялар мен жасампаз қадамдар арқылы ұлт бірлігін нығайту. Осы бағытта Құрылтайдың атқарып жатқан рөлі үлкен. Егер осында жиналған белсенділер ұлттың жаңа сапасын қалыптастыра алсақ, қоғамды алға жетелейтін құндылықтарды қалыптастырсақ, сапалы қызмет жасадық деп айта аламыз.
Ұлттық Құрылтайдың алдағы отырыстарында сапалы ұсыныстар, мардымды диалог болса екен деймін. Елдің назарында жүрген мәселелер ашық айтылса, соған нақты шешімді таба алсақ, миссиямызды орындай аламыз деп есептеймін.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Ұлағат БЕКБОЛАТ