Солтүстік көршіміздегі ахуалға қарап, осындай болжам жасалуда. Ендеше, өңір халқы да қамсыз емес. «AMANAT» партиясының хатшысы Эльдар Жұмағазиев Атырау облысына барып, өңірдегі табиғи апатқа қарсы атқарылып жатқан жұмыс барысымен танысып жүрген болатын. Біз қауырт жұмыстардан хабар беру үшін жағдайды партия хатшысының өз аузынан естімекке, қоңырау шалғанбыз. Айтуынша, аймақта су тасқынына қарсы бөгеттер тұрғызу жұмыстары қарқынды түрде жүргізіліп жатыр екен. Қала бойынша 100 шақырымдай учаскенің 21,2 шақырымын «АMANAT» партиясы өз жауапкершілігіне алған.
– Эльдар Тынышбайұлы, өңірде ахуал қандай? Су тасқынына қарсы жұмыстар қалай жүзеге асып жатыр? Қандай қиындықтар бар? Еңсере алып жатырсыздар ма?
– Жалпы, биылғы ахуал ел бойынша өте күрделі екенін баршамыз да білеміз. Әсіресе, Атырау облысында ол жылдағыдай емес ерекше күрделі. Десе де, Атырау халқы үшін су тасу – белгісіз дүние емес. Жылда Жайық арнасынан таситындықтан оны дайындықпен күтеді. Одан бөлек, Қиғаш, Жем өзендері бар. Бірақ осындай деңгейдегі апатты шын мәнінде күткен жоқпыз. Оған дайын болмағанымыз рас, оны мойындауымыз керек. Енді бұл жерде негізгі мақсат кінәліні іздеу емес, қалай болғанда да бәріміз бірлесіп, кемшіліктердің орнын толтырып, осы бір қиындықты жеңіп шығуымыз керек қой. Соған байланысты партия да өзінің үлесін қосып жатыр.
Үйлестіру жұмыстарына қатысты айтар болсам, облыстық әкімдік Жайық өзенінің бойын 103 телімге бөлген екен. Ол телімдер өзеннің су тасып, шайып кетеді-ау деген осал тұстарын ескере отырып бөлінген. Соның 7 учаскесін «AMANAT» партиясы өз жауапкершілігіне алып отыр. Олар – Зарослый, Еркінқала, Көкарна, Алмалы сияқты тағы да басқа тұрғын үй алаптарының маңдары. Бұл мақсатта бізге «Халық» қоры қаржылай қолдау көрсетіп жатыр. Мәселен, осы жерлерге жалпы ұзындығы 21,2 шақырым бөгет жасалу керек. Күнделікті 120 техника жұмыс істеп, 1 100 адам жұмылдырылған. Осынау көп адамды ішер аспен қамтамасыз ету керек болса, ол мәселені бірінші кезекте шештік.
Одан кейін жердің топырағын қапқа салып, дамба етіп қалап жатырмыз. Соған қап керек. 50 мың қап бүгін келді, оны «Халық» қорының көмегімен Алматыдан алдырдық. Бірақ айтайын дегенім, ол бізге 2-3 күнге жетеді. Өйткені жігіттер күніне 15-20 мың қаптан толтырып, бөген қылып қойып жатыр. Сондықтан тағы да қап іздеп жатырмыз.
Тағы бір үлкен мәселе – жанар-жағармай. Жұмыс істеп жатқан 120 көлікке күнде бензин немесе дизель отыны керек. Оған да «Халық» қоры көмектесіп жатыр. Олар 90 тонна дизельдік отын берді. Бұған дейін ЖЖМ бірде бар, бірде жоқ болғандықтан, техникалар тұрып қалып, жұмыстар кідіріңкіреген болатын, енді толық жетіп тұр. Күніне таңертең бір көлікке 100-150 литрден беріліп тұр.
Ендігі бір аса маңызды жайт, жаңағы айтқан 120 техника аздық етіп отыр. Өйткені біздің уақытымыз аз, болжам бойынша үлкен су 15 сәуірден соң келетін болса, бұл дамбалардың барлығын соған дейін бітіру керек. Ал ол үшін қазіргіден екі есе көп техниканы жұмылдыру керек. Соған байланысты қазір бұл проблеманы шешу жолдарын іздеп жатырмыз. Жекеменшік техниканы тартуға әрекет етудеміз. Десе де, ол азаматтар қолма қол есеп айырысқанды қалап отыр, соған байланысты, құжаттарын реттеуге қатысты осы мәселе тежеліп тұр. Бір-екі күнде шешімін табады деп сенеміз. Қазіргі техниканың үстінен 50 техника қоспақ ойымыз бар. Осы жұмыстар жоспар бойынша жалғаса берер болса, 4-5 күннің ішінде дамбаларды тұрғызып боламыз деп санаймын.
– Телімдер саны тым көп емес пе? Бұған дейін ондай осал жерлерді бітеп қоймаған ба сонда?
– Өзім осы жердің түлегі болған соң, өңірдің жағдайын жақсы білем: бұрынғы Кеңес кезінде қалыптасқан гидротехникалық жүйенің қазір ізі де жоқ. Кезінде Жайықтың жағасында көптеген дамба болды. Отыз жылдан бері Жайық дәл бұлай тасымағандықтан, бір жағы олардың керегі де болмады, сол себепті ол жерлердің бәрін жер учаскесі ретінде беріп, оған халық үй салып тастаған. Енді қазір осы жағдай бәрімізді де алаңдатып отыр. Себеб ол кездегі гидроқұрылымдардың логикасы, ғылыми тұжырымдалған негіздері болды, олар белгілі бір нақты мақсатпен салынды. Енді оның барлығын алып тастағаннан кейін, сол жерлердің бәрі осал болып тұр. Бір себебі – осында.
Одан соң Президенттің өзі де: «80 жылдан бері болмаған техногендік өзгерістер бар» деп айтып өтті ғой. Осындай ауқымды себебінен бөлек, ішкі себептерді де атап өткім келеді. Соның ішінде жоспарлауға байланысты, жауапкершілік мәселесіне қатысты сұрақтар бар екенін аңғарып отырмын. Бұл тұста жауапкершілікті тек ауыл-аудан әкімдеріне ғана итеріп қойып, қарап отыру дұрыс емес. Мұнда партияның да, соның ішінде аудан, қала, облыс депутаттарының да жауапкершілігі бар. Мәселен, көптеген қоғам өкілін қазір «Су тасқынының алдын алу мәслихатта қаралды ма?», «Қаражат жоспарланды ма?», «Жоспарланса, ол игерілді ме?» деген сұрақтар толғандырып тұр. Бұл сұрақтарға әлі күнге дейін жауап жоқ. Бірақ біз оны алдағы уақытта көтеретін боламыз. Осы сұрақтардың жауабын тапсақ қана тепе-теңдік орнап, жүйе қалыптасады. Әйтпесе, атқарушы органға қатысты сұрақ көп. Жаз болса өртенеміз, көктем болса, суға батамыз. Мұның барлығы әкімнің бюждеті мен құзіретіне әкеліп тірелетін сияқты.
– Салыстырмалы түрде айтқанда, бұған дейінгі болған апаттың ауқымы қандай? Жергілікті халықтың көңіл-күйі қалай?
– Бұған дейінгі тасыған судың ауқымы мен күткеннен аздау болды деп айта аламын. Өйткені өзім де жас кезімде талай көргенмін, талай ауылдарды су шайып кеткен кездер болатын. Бірақ үлкен су енді келе жатыр. Жоғары беттегі су қоймаларының тастап жатқан су көлемі секундына 2 900 текше метр болып тұр. Бұл өте көп. Енді қазір сәл азайды дейді, сонда да болса, бірінші салмақ Орал қаласына, одан соң Атырау қаласына түскелі тұр. Десе де, атыраулықтардың көңіл күйі, дайындығы өте жоғары. Олар ақпарат көздерінен қарап, жоғары жақта ахуал қандай болып жатқанын біліп отыр. Жұмыс істеп жатқандардың ішінде ауыл тұрғыны көп, одан қалды сырттан келген еріктілер бар. Ешкім байбалам салып, дабыра жасап жатқан жоқ. Керісінше, халықтың арасында ұйымшылдық мықты. Оған өзім де таң қалып, риза болдым. Ауылдарды аралап қарасаңыз, жағада жүрген халықтың саны көп. Көпшілігі жұмыстан кейін болса да келіп, ораза екеніне қарамастан, ауыздарын ашқан соң жағаға барып көмектесіп, бір түнде 5 мың қапқа дейін төсеп жатыр. «Өзіміздің қаламыз өзімізге керек» деген әңгіме көп естіледі. Біреуге әлде мемлекетке сілтеп қойып отырған жоқ. Өздері араласып, өздері жасалған жұмысты қадағалап жүр. Көзімнің жеткені, біздің халқымыздың қиын кезде ұйымдаса қалатын осындай жақсы қасиеті бар. Осы ұйымшылдықтың арқасында осы техногендік апатты аман-есен еңсеріп шығамыз деп сенемін.
– Әңгімеңізге рақмет! Істеріңізге сәттілік тілеймін!
Телефон арқылы жазып алған
Нұрлан ОРАЗҒАЛИЕВ