Президент креативті индустрияның жалпы ішкі өнімдегі үлесі бір пайызға да жетпейтінін, онымен қоса жұмыспен қамту саласындағы үлесі де мәз емес екенін айтқан еді. Жақында Қасым-Жомарт Тоқаев креативті индустрия саласының өкілдерімен кездесті. Шығармашылық әлеует пен зор талант креативті индустрияның негізі екенін алға тартқан Мемлекет басшысы қазір бұл бағытты басты назарына алып отыр. Әлемнің алпауыт елдерінің тәжірибесімен салыстырып қарасақ, креативті индустрия саласы Қазақстанда толыққанды дамымаған. Дегенмен осы бағытты алға жылжыту мақсатында алға қойылған мақсат-міндеттер де жоқ емес. Солардың бірі – таяуда ғана Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясында өткен ғылым апталығы. Жыл сайын дәстүрге айналған іс-шара биыл «Қазақстанның қазіргі заманғы өнері: зерттеу серпіні мен интеллектуалдық инновация» тақырыбына арналды. Апталықтың алғашқы күні Президент жанындағы Ұлттық құрылтайдың отырысын ақпараттық сүйемелдеу және насихаттау мақсатында профессорлар мен оқытушылардың баяндамасынан бастау алды.
Жоғарыда креативті индустрия жайында сөз қозғауымыз тегін емес. Себебі біз ғылым апталығы аясында ұйымдастырылған «Өнер-2024» халықаралық шығармашылық жобалар мен стартаптар байқауына арнайы ат басын бұрдық. Жас авторлардың идеяларын ортаға салуға және оларды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жиынның негізі де креативті индустрияға бағытталған. Байқау жұмысы осыдан бір айдан аса уақыт бұрын басталған. Қатысушылардан келіп түскен өтінімдердің арасында бірінші кезеңнен он сегіз адам ақтық сынға өтті. Байқау ұйымдастырушыларының айтуынша, қатысушылардың жобасына бағасын беретін әділқазылар алқасы Қазақстаннан ғана емес, сондай-ақ шет мемлекеттерден де арнайы шақыртылған. Олардың ішінде Түркияның Анталия қаласынан философия ғылымдарының докторы, Ақдеңіз университеті, Бейнелеу өнері факультеті Графикалық дизайн кафедрасының доценті Айдын Зор, экономика ғылымдарының кандидаты, «Арт-менеджмент және продюсерлеу» кафедрасының профессоры, «Болашақ» бағдарламасының стипендиаты Анар Молдашева және Польшада білім алатын Aaartist халықаралық компаниясының негізін қалаушы Алесия Юрт бар.
Біз әлі жобаларды өндіріске енгізу сатысынан алыспыз
Ғылыми апталықтың өнер, интеллектуалдық инновация тақырыбына арналуының да өзіндік мән-маңызы бар. Байқау барысында сұрақтарымызға жауап беріп, ғылым апталығы жөнінде кең ауқымда ақпарат берген академияның ғылыми жұмыстар жөніндегі проректоры, философия ғылымдарының докторы, профессор Қабыл Халықов креативті индустрияның маңызы мен өткізіліп отырған шығармашылық жобалар байқауының аталған салаға қосар үлесі туралы пікірімен бөлісті.
– Ғылым апталығы жыл сайын академиямызда күзде және көктемде ұйымдастырылады. Негізінен, көктем айларында өтетін ғылым апталығы кең ауқымда өткізіледі, себебі бұл ғылыми зерттеулердің пісіп-жетіліп, қорғаудың алдында тұрған кезеңі саналады. Ел Президенті 2021 жылдың соңында креативті индустрияларды дамыту тұжырымдамасын жариялаған еді. Елімізде мемлекеттік қаржыға креативті индустриядан 3 пайыз түсім түседі екен. Ал әлемнің дамыған елдерінде, соның ішінде АҚШ-та креативті индустриядан түсетін түсім ұлттық кірістің шамамен 70 пайызын құрайды. Осындай салыстырмалы көрсеткіштерден кейін бізде креативті шығармашылық алаңға ең алдымен тәжірибелі мамандар даярлау мәселесі пайда болды. 2021 жылдары Қазақстанда 3000-нан аса жеке және бірлескен ұйымдардың шығармашылық тобы бар екені белгілі болды. Бүгінде бұл көрсеткіш бірнеше пайызға өскен болуы керек, өйткені осы уақыт аралығында еліміздің кейбір аймақтарында креативті офистер ашылды, азаматтарға субсидия бөлінді, – дейді проректор.
Академия проректорының айтуынша, байқауға ұсынылған жобалар арасында елімізде осы уақытқа дейін жүзеге асырылмаған, әлемдік трендтерге негізделген идеялар да болуы мүмкін. Қатысушылардың зерттеу жұмыстары ұсынысқа бағытталған, сонымен қатар нақты аналитикаға құрылған. Проректор осы ретте шетелден келген сарапшыларды тарту арқылы жас авторлардың жобаларын қолданысқа енгізуге талпыну қажет екенін атап өтті.
– Қазіргі заман өнерінде зерттеу серпінін беріп отырған үлкен бағыттар бар. Олар: кино, театр және т.б. Мұндай мамандықтар академиямызда оқытылатын 6 факультетте, жеке кафедраларды есептегенде 24 кафедрада іске асырылады. Академиямызда ғылымды ұйымдастыру мәселесіне келсек, мәселен, қазіргі уақытта өткізіліп отырған ғылыми іс-шаралар, стартап байқаулар ең біріншіден пікірталас алаңын құруға, сондай-ақ зерттеу жұмыстарын жарыққа шығаруға мүмкіндік береді. Инновация – бұл техникалық серпін деген түсінікпен шектелмейді. Өнер бағыты бойынша бүгінгі және ертеңгі қадамымыз қандай болмақ, бізге не жетіспейді? Меніңше, осындай қадамдарды толыққанды түсініп, әрі қарай жүйелі әрекет етудің өзі инновация. «Өнер» стартаптар жобасы әзірге бағдарлау, бағамдау деңгейінде ғана өткізіліп отыр. Жобаның идеясын әзірлеу, оның кемшіліктерін таба білу де үлкен мәселе. Қазір білім алушылардың көкірек көзін ашу, үйрету баспалдағында келе жатырмыз. Біз әлі байқауға келіп түскен жобаларды өндіріске енгізу сатысынан алыспыз, – дейді академияның ғылыми жұмыстар жөніндегі проректоры Қабыл Заманбекұлы.
Шығармашылық жоба өте аз
Ал «Арт-менеджмент» кафедрасының доценті Қуат Мұсабаев байқаудың басты міндеті мен діттеген мақсаты – шығармашылық стартаптарды әзірлеумен айналысатын авторлармен жұмыс істеу, бүгінгі заман талабына сәйкес жобаларды қалай жасау қажет екенін балаларға үйрету екенін айтады. Ең маңыздысы – жобаны бастау, студенттердің ғылым жолына түсіп, идеяларының қолдау табуына атсалысу. Әрмен қарай сол жобаларды нарыққа шығаруға, сондай-ақ халықаралық деңгейде танытуға көмектесу.
– Стартап жобалар байқауы негізінен онлайн форматта өткізіліп отыр. Байқау жұмыстарына төрелік ететін сарапшыларды іріктеу кезінде олардың креативті индустриядан жетік хабары барына, білімі мен тәжірибесінің жан-жақты болуына мән бердік. Іс-шара халықаралық деңгейде өтетін болғандықтан, қатысушылар мен қазылар алқасының барлығын жинап, байқауды Zoom платформасы арқылы өткіземіз деп шештік. Қатысушылардың арасында академиямыздың бакалавриат және магистратура бөлімінде білім алатын студенттер де бар. Стартап жобалар байқауының әділ өтуін бақылауда ұстаймыз. Сонымен қатар байқау аяқталғаннан кейін қатысушылардың жобаларымен танысқан сарапшылар бізге өз пікірін айтып, ұсыныс жазады. Бұл дегеніміз – келесі жылы халықаралық шығармашылық байқаулар жарияланса, біз сол додаға сарапшылар ұсынған авторлардың жобасын шығарамыз. Шыны керек, елімізде өнер саласындағы шығармашылық жоба өте аз. Қарап отырсақ, стартап жобалар көбіне экономика, технология саласында жүзеге асырылады, – дейді ол.
Қуат Мұсабаев жас авторлардың жобаларына кәсіпкерлік қолдау көрсету маңызды екенін негізге алды. Дегенмен «Өнер-2024» жас авторлар арасындағы байқау болғандықтан, шығармашылық жобаларды толыққанды сүзгіден өткізіп, әлі де реттеу керек.
– Байқауға өз жобасын ұсынған қатысушыларымыз өте дарынды. Олардың жоба әзірлеудегі негізгі идеялары жақсы. Дегенмен шығармашылық жобаны бастау үшін идея аздық етеді. Онымен қоса, жеткілікті қаражат қажет. Қазақстанда нарықтық экономика болғандықтан, жас ғалымдардың стартап жобаларына, тіпті олардың жеке бизнесін қолға алуына кәсіпкерлік қолдау көрсету қажет. Бірақ жоба құрылымы толық дайын болғаннан кейін ғана оны кәсіпкерлік тұрғыда қарастыруға болады, – дейді Қ. Мұсабаев.
Фестивальді өткізу үшін 36 миллион теңге қажет
«Өнер-2024» шығармашылық жобалар мен стартаптар байқауының ақтық сынына өткен қатысушылардың бірі, Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы, «Арт-менеджмент» кафедрасының 1-курс студенті – Мұқан Жалғас. Кейіпкеріміз стартаптар байқауына «Ауыл Fest» деп аталатын авторлық жобасын ұсыныпты. Жас дарын жобаның көздеген мақсаты – Қазақстанның әр аймағында назарға ілінбей қалған жас таланттарды сахнаға шығару, олардың өз өнерін паш етуге мүмкіндік беру екенін айтады. Әңгіме барысында қатысушының өзінен жобаны қаржыландыру мәселесі туралы сұрап көрдік. Ол расында жобаны жүзеге асыру мәселе қаржыға келіп тірелетінін жасырмады. Жоба авторының есептеуі бойынша, фестивальды өткізу үшін шамамен 36 миллион теңге көлемінде қаражат қажет.
– Мен стартаптар байқауына «Ауыл Fest-2024» атты электронды музыка фестивалі жобасын ұсындым. Аталған жобаны Қазақстанның төрт қаласында өткізу жоспарланған: Степногорск, Ленгер, Доссор, Риддер. Осы тұста неліктен жоба атауы «Ауыл Fest-2024», бірақ байқау қалашықтарда өтуі тиіс деген сауал туындауы мүмкін. Байқауды шағын қалашықтарда өткізуіміздің негізгі себебі де бар. Фестивальға қалашық маңында орналасқан ауыл-аймақтардың жастары да қатыса алады. Әзірге жобаның басты хэдлайнері ретінде әнші Иманбек Зейкеновті шақырғымыз келеді. Сондай-ақ фестиваль аясында ретро-хит әндер жаңаша нұсқада, нақтырақ айтсақ, ремейк, ремикс форматында шырқалады. Байқау өткізу жоспарланған қала тұрғындары мұндай керемет ауқымды жобаның өз аймағында өткенін қалайды деп ойлаймын, – дейді өнер академиясының студенті М.Жалғас.
Креативті индустрия ел экономикасы мен халықтың әл-ауқатының жақсаруына әсер етіп қана қоймай, отандық сапалы контент өнімдерінің артуына ықпал етеді. Қазірдің өзінде жоспарланған іс-шаралар өз жұмысын бастады. Осы тұста студенттердің тың идеялары мен тәуелсіз ой-өресі шығармашылық өндіріске серпін алып келеді деген үміттеміз.
Алтынай БАУЫРЖАНҚЫЗЫ,
Алматы қаласы