130 АЗАМАТТЫ САН СОҚТЫРҒАН
Жалпы, бұл іс бақандай екі жыл тергелген. 130 адамның оқиғасы жеке-жеке қаралып, әр жағдай бойынша жәбірленушілер мен күдіктілердің дәлелі мен дәйегі зерделенген. Нәтижесінде, Тараз қалалық №2 соты алаяқтық бабы бойынша бес күдіктіге үкім шығарды.
«Сотталған Т. өзінің қылмыстық сыбайластары Д., И., К. және И.-мен бірге адамдар тобы болып алдын ала сөз байласу арқылы жеке тұлғалардың сенімдерін теріс пайдаланып, олардың аттарына онлайн тауарлық несие ресімдеп, тауарды қолма-қол ақшаға айналдыру арқылы бөтен мүлікке құқықты иемдену жолымен алаяқтық әрекеттер жасаған. Сотталғандардың қылмыстық әрекеттерінің салдарынан 130 адам жәбір көріп, жалпы 246 миллион теңгеден астам сомада материалдық залал келтірілген», – деді Тараз қаласы прокуратурасының аға прокуроры Индира Сәттібаева.
Ал күдіктілер азаматтардың ақшасын алдап иемдену үшін екінші деңгейлі банктердегі таныстарын пайдаланған. Сондай-ақ істе жеке кәсіп иелерінің де аттары аталады. Олар онлайн рәсімделген тауарлардың ақшасын қолма-қол ақшаға айналдырып беріп отырған. Осы қызметі үшін өздерінің пайыздық үлесін алған.
Сот үкімі бойынша, алаяқтардың біріне қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарында жұмыс істеу құқығынан 5 жылға айыра отырып, 8 жыл мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы тағайындалса, екеуі 6 жылға, біреуі 2 жыл мерзімге бас бостандығынан айырылды.
ЖӘБІРЛЕНУШІНІҢ ЖАНАЙҚАЙЫ
Қазір сот үкіміне қатысты жәбірленушілердің ойлары әртүрлі. Бірі сот шешіміне разы екендерін айтса, екіншілері сотта қылмысқа қатысы барлардың ісі толықтай қаралмағанын алға тартады.
– Бүгін сотталған қыз дүкенімізге келіп жүретін. Содан сенімімізге кіріп онлайн несие рәсімдеп кеткен. Басында аз пайызбен баспана алып беретіндігін айтқан болатын. Кейіннен несиеге ұрынғанымызды түсіндік, – дейді жәбірленуші Асылан Әбіков.
Ал жәбірленуші Жансая Базарбаева сот үкіміне толықтай қанағаттанбай отыр. Оның айтуынша, тергеушілер бір істі екі бөліп тергеп, нәтижесінде бөлектенген істер бойынша әділ шешім шықпаған көрінеді.
– Негізі, 8 жылға сотталған А. есімді күдіктіні әпкем арқылы білемін. Содан несиелік тарихың нашар болса да ақша шығарып беретіндігін айтып, сенімімізге кірді. Соңы әпкемді де, кейін әкемді де ірі сомаға алдап соқты. Әпкем онлайн несие шығып тұрған кезде бір нәрседен күдіктеніп бас тартса да, оның атынан несие рәсімделіп кеткенін банктен қоңырау түскенде білдік. Ал ұсталған күдікті ол несиенің рәсімделмегенін айтқан болатын. Содан отбасымызбен алаяққа алданып, сан соқтық. Қылмыстық топтың жетекшісі болып жүрген А. есімді күдікті несиенің 9 айы тегін болатындығын, ал қалған төлемі бөліп төленетіндігін айтып талай танысымды қарызға бытырды. Негізі, бұл істе екінші деңгейлі банктерден бөлек, жеке кәсіпкерлердің де көп екені тергеуде айтылды. Алайда сотта қаралған жеке кәсіпкерлердің басым бөлігі шығынды өтеп, жәбірленушілермен мәмілеге келді. Соның есесінен, олардың ісі сотта қысқартылды. Бірақ бұл сотта қылмыстық іске қатысы бар өзге кәсіпкерлердің әрекетінде қылмыстық құрамның бар-жоғы толықтай қаралған жоқ. Оған себеп, ол іс бөлектеніп тергеуде жатыр. Сотқа өткен жоқ. Осы бөлектенген істер сотқа жетіп, өзге жеке кәсіпкерлерге қатысты да әділ сот шешімі шықса деген үмітіміз бар, – дейді Жансая Базарбаева.
Жалпы, жәбірленушілер қолды болған ақша қайтарылса екен дейді. Ол үшін бөлектенген істегі онлайн несиені қолма-қол қаржыға айналдырып беріп отырды деген күдікке ілінген жеке кәсіп иелерімен мәмілеге келуге де дайын. Тек тергеушілер істің ақ-қарасын ажыратып, оларды кінәсін толықтай дәлелдеп берсе болғаны. Сол кезде екі жыл бойы жәбірленушілердің жанақайына айналып, әбден әбігерге салған істің нүктесі қойылар ма еді?!
ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ 60 ПАЙЫЗЫ ҒАНА АШЫЛҒАН
Жалпы, Жамбылдағы алаяқтық фактілері алаңдатып тұр. Бір ғана Тараз қаласында тәртіп сақшылары былтыр осындай қылмыс бойынша 243 деректі тіркеуге алған. Бұл көрсеткіш алдыңғы жылмен салыстырғанда 35 дерекке кемігенімен, жасалған қылмыс түрінің небәрі 60 пайызы ғана ашылған.
Алаяқтық қылмыстардың бірқатарына тоқталсақ, қала тұрғыны желіде Қытайдан арзан бағамен ыдыс-аяқ пен басқа да тұрмыстық керек-жарақтарды сататын интернет-дүкенді көрген. Ол өзіне ұнаған тауарларды таңдап, мессенджер желісі арқылы хат жазысқан сатушы әйелдің жеке шотына 141 800 теңге көлемінде ақша аударған. Алайда көрсетілген уақытта әйел тауарларын ала алмаған. Сонымен қатар онымен сатушы байланысқа шықпай, нөмірін бұғаттаған.
Сол сияқты тараздық бір алаяқ WhatsApp мессенджерінде арнайы чат құрып, спорттық сайыстарға ставка тігу арқылы тез байып кетуді армандаған тұрғындарға 30 мыңнан бастап, 100 мың теңгеге дейін ақша салдыртып, 14 адамды алдап соққан.
Байқасақ, алаяқтық деректері сан тармаққа тамыр жайған. Барлық жағдайда бұқара жапа шегуде. Ал тіркелген қылмыстардың 60 пайызы ғана ашылуы алақайлайтын көрсеткіш емес. Бұл – алаяқтық жолмен ақша иемденгендердің жартысына жуығы әлі бостандықта жүр деген сөз. Осыған құзырлы органдар жіті көңіл бөліп, алаяқтық фактілерін түп тамырына дейін зерделеп, жауаптыларды жазаға тартады деген үміт мол.
Саятхан САТЫЛҒАН,
Жамбыл облысы