Астананың бой көтеруі Қазақстан деген тәуелсіз елдің, қазақ деген тұтас ұлттың ұйысып, алға ұмтылуына серпін берді. Ал «Астана – жаңа қала» арнайы экономикалық аймағы жас астананың құрылысына қуат берді. Оның арқасында бас қаланың мәртебелі меймандарға ұялмай көрсетер заманауи сәулеті мен көрікті келбеті қалыптасты, Астана шағын және орта бизнесті дамыту жөнінен өңірлер арасында көшбасшыға айналды.
Қала ажарын Астанаға лайықты етті
2002 жылғы қаңтардан бастап, 25 жылға іске қосылған «Астана – жаңа қала» АЭА-сы аясында ұсынылған салықтық жеңілдіктер, өзге де артықшылықтар арқасында елорданың Есілдің сол жағалауындағы жаңа әкімшілік-іскерлік орталығында аспанға мойынсұнған зәулім ғимараттар, қаптаған қымбат, бесжұлдызды қонақүйлер, стадиондар және басқа да кешендер бой көтерді.
Олардың арасында «Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясының 40 және 37 қабаттық алып қос ғимараты, ел «зажигалка» атап кеткен «Транспорт Тауэр», Abu Dhabi Plaza және оның 75 қабаттық Qazaqstan мұнарасы, Talan Towers секілді көпфункционалды кешендер, «Хан Шатыр», MEGA Silk Way, океанариум және Астанаға әр берген басқа да нысандар жетерлік. Өйткені «Астана – жаңа қала» Есілдің сол жағалауын тегіс дерлік қамтиды.
«Астана – жаңа қала» арнайы экономикалық аймағы (АЭА) 2027 жылға дейінгі кезеңге құрылды. Бұл АЭА-ның басты мақсаты – инвестициялар тарту, құрылыста озық технологияларды пайдалану, сондай-ақ заманауи инфрақұрылым құру арқылы Астана қаласын жедел дамыту. Осы тарихи миссиясын абыроймен атқарып келеді.
Бүгінде елордада екі арнайы экономикалық аймақ жұмыс істейді, бұлар: «Астана – жаңа қала» және «Астана–Технополис». Қала әкімдігінің мәліметінше, олар инвестициялар тарту және экономиканың басымдықты салаларында бәсекеге қабілетті өндірістер құру арқылы қаланың экономикалық дамуын ынталандыру мақсатында құрылған.
Осы мақсатта АЭА өз резиденттеріне бизнес жүргізуі және перспективті жобаларын іске асыруы үшін қолайлы жағдайлар жасай отырып, бірегей жеңілдіктер мен преференциялар ұсынады.
– Төл қызметін арнайы экономикалық аймақтың қатысушысы ретінде жүзеге асыруы үшін инвесторға талаптар қойылады. Негізгі талаптардың бірі – заңды тұлға Қазақстан Республикасында тіркеуге тұруы және экономикалық қызметтің басым түрлерінің бірін жүзеге асыруға тиіс. Қазіргі уақытта «Астана – жаңа қала» және «Астана–Технополис» арнайы экономикалық аймақтары қатысушыларының саны 346 компанияға жетті. Оның 110-ы «№1 Индустриялық паркте» орналасқан, – деді Astana Invest ЖШС Инвестициялық жобалар департаменті директорының орынбасары Руслан Чилиманов.
Оның дерегінше, өз қызметін бастағалы бұл компаниялардың ішкі нарықта өткізгенін қоспағанның өзінде, шетелге шығарған экспорт көлемі 140 миллиард теңгені құраған. Олардың бюджетке төлеген салық аударымдарының көлемі 341 миллиард теңгеге жетті.
Қос аймақтың жетістігі қандай?
Жалпы, арнайы экономикалық аймақтардың мақсаты жаңа қала тұрғызуға септесумен бітпейтіні мәлім. Ол елордада бизнестің өркендеуіне ықпал етеді. Соның арқасында Астана электровоз, локомотивтер, құрылыс материалдарын, тұтас панелді үйлерді және басқасын өндіреді.
Астаналық АЭА «өнеркәсіптік инкубатор» қызметін атқарады. Оның қамқорлығымен жаңа кәсіпорындар мен тұтас салалар дамып жатыр. Теміржол көлігін шығаратын кластер құрылды. Отандық медицина бұйымдарын, швейцариялық минералды тыңайтқыштарды, телекоммуникациялық жабдықтарды өндіретін зауыттар табысты жұмыс істейді. Алда басқа жобалар қолға алынбақ.
Astana Invest мәліметінше, «Астана – жаңа қала» АЭА бастапқыда 1 052,6 гектарды қамтыды. Бертінде оның территориясы 7 634,71 гектарға дейін кеңейтілген.
Астана – жаңа қала» АЭА аумағы 15 мың 421,72 гектарды құрайды. Бұл – 350 Ватикан сыйып кететін ұлан-ғайыр аумақ!
Осы бірінші АЭА аумағының құрамы: ауданы 5 134 гектарлық «Реновациялау аймағынан», ауданы 3 269 гектарлық «Игеру аймағынан», ауданы 1,9 гектарлық «Жергілікті атқарушы органның аумағынан» және жаңа «Өнеркәсіптік аймақтан» тұрады.
Соңғысы 598,1 гектар болатын «№1 Индустриалдық парктен» және 433,1 гектарлық «№2 Индустриалдық парктен» құралған.
Айтқандай, дәл осы АЭА аясында, яғни соның салықтық жеңілдіктері мен өзге де преференцияларын пайдалана отырып, қытайлық компания LRT эстакададағы жеңілрельсті қалалық көлік желісін салып жатыр. LRT-ға 72,41 гектар жер берілген.
Astana Invest мамандарының айтуынша, «Астана – жаңа қала» аймағының өндіріс көлемі соңғы жылдары 7,434 миллиард теңгеге жетті. Экспортының көлемі – 140,15 млрд теңге. Кейінгі 8 жылда негізгі капиталға салынған инвестициялар 9,9 триллион теңге болды.
Соның нәтижесінде, елорданың алыстан көз тартар ажары қалыптасты, жаңа әлеуметтік, іскерлік, инфрақұрылымдық, ойын-сауық және басқа объектілері іске қосылды, жүздеген мың жаңа жұмыс орындары құрылды. Мәселен, қалаға келген қонақтар таңмен Есілдің оң жағалауындағы ескі қала тұрғындары сол жағалауға жұмысқа ағылатынын, кешке көлік легі кері бағыт алатынын байқайды.
«Астананың жаңа әкімшілік-іскерлік орталығы территориясында 200-ден аса объектінің құрылысы жүргізілу үстінде. Оның ішінде 184-і – тұрғын үй кешендері, 16-сы – мектеп, аурухана, балабақша, Оқушылар үйі, спорт кешені және басқа да әлеуметтік нысандар. Қалғаны – бизнес орталықтар», – деп мәлім етті инвестицияларды дамытудың қалалық орталығы.
Аумағы барынша көп игерілген №1 Индустриалдық парк аумағында инвестицияларының жалпы көлемі 322 миллиард теңгені құрайтын 100-ден аса жоба қолға алынған. Жоспар бойынша кәсіпорындары жобалық қуатына шыққаннан кейін өндіріс көлемі жылына 175,7 миллиард теңгені құрайтын болады.
Astana Invest басқарма төрағасы Асхат Бекеевтің айтуынша, парк өндіріс көлемі жөнінен республикада бірінші орынды алады: парк ашылғалы бергі кезеңнен санағанда, бұл көрсеткіш 6,7 триллион теңгеге жетті.
«Астана–Технополис» – 2017 жылы құрылған жаңа АЭА. Оған 688,6 гектар жер бөлінген. Бұл енді 15 Ватикан сиятын территория.
Оның аумағында жалпы құны 163 миллиард теңгеге бағаланатын 13 инвестициялық жоба жүзеге асырылып жатыр. Соның ішінде 3 жоба – бағдарламалық қамтылым саласындағы екі жоба мен ДНҚ-лаборатория іске қосылды (иелері – «Егістік» ЖШС, «Гражданин» ЖШС және Microread Technologies ЖШС).
«Астана–Технополистің» негізгі миссия-міндеті – инвестициялар тарту, қолда бар және жаңадан тартылған озық технологияларды, ноу-хауды пайдалану, заманауи инфрақұрылым құру арқылы Астана қаласын инновациялық дамыту. Мұның сыртында әлеуметтік салаға, денсаулық сақтау саласына инвестиция-
лар тарту арқылы Астананы жедел өркендету.
Елордада алып өнеркәсіптік кешендер, шаңы бұрқыраған ірі кеніштер, телегей-теңіз мұнай кен орындары жоқ. Соған қарамастан, шағын және орта бизнесті екпінді дамыту арқылы ол елімізде инвестиция тарту жөнінен жетекші орындарда.
Бұл енді жай ғана «шенеуніктер шаһары» емес. Астана – ел экономикасының драйверлерінің бірі. Республиканың бүкіл жалпы ішкі өнімінің 10%-дан астамын сол береді. Қазақстанның әкімшілік орталығы мәртебесіне қарамастан, елдің өнеркәсіптік өндірісінің 4%-ы осында шығарылады.
Қазақстанда қазіргі кезде республикалық бюджеттің үш-ақ доноры қалды: Атырау облысымен және Алматы қаласымен қатар Астана да өзге өңірлерді дотациясымен асырап отыр: 2024 жылы бас қаланың бюджетінен республикалық бюджетке 74,6 миллиард теңге табысы алып қойылады.
Бұл табыс одан ары артуы үшін мемлекет инфрақұрылым құрып, ерекше салық және кеден режимдерін енгізіп, елордада шағын және орта бизнестің тоқтаусыз өркендеуіне жағдай жасап жатыр. Мұндай жағдайда кәсіпкерлерге үздіксіз ізденіс, тынбай талпыныс танытып, өзіне де, елге де пайда келтіріп, жақсы жұмыс істеу қалады.
Айхан ШӘРІП