Ал бір аптаға созылатын нағыз көшпелі халықтардың ойындарына негізделген спорттық жарыс бұрынғысынан несімен ерекшеленеді? Қазақстандық спортшылар мен ойындардың нақты статистикалық көрсеткіштерінде өзгерістер бар ма? Көшпенділер ойыны жүлдеге таласатын спорттық олимпиада ма немесе тарихи тамыры ұқсас елдердің басын қосатын фестиваль ма?
Соңғысы Түркияда өткен ІV Көшпенділер ойындарында Қазақстан құрамасы сапында 200-ден астам спортшы қатысып, спорттың 13 спорт түрінен ел намысын қорғаған болатын. Нәтижесінде, қазақстандық спортшылар 9 медальды қоржынға салды. Көшпенділер өркениеті мұрасын сақтауға әрі оны қайта жаңғыртуға арналған шара биыл Қазақстанда тұңғыш рет өтіп жатыр. Ойынның жаңа жылында қатарға тағы басқа да спорт түрлерінің қосылғанын айта кету керек. Мәселен, тоғызқұмалақ ойыны көшпенділер ойындарының бағдарламасына ең алғаш енген спорт түрі болса, бес асық ойыны биыл бірінші рет жарыс қатарына қосылып отыр. Сондықтан оған дайындықтық барысы жоғары деңгейде өтуде. Осы жылғы көшпенділер ойынына арнайы 5 оқу-жаттығу жиыны Алматы, Шымкент, Щучинскі қалаларында және Қырғызстанда өтті. Ал биыл бесінші рет ойналатын тоғызқұмалақ ойынына қатысушылардың бәрі – көшпенділер ойынының алғашқы ойыншылары.
«Тоғызқұмалақ – ойыны бағдарламаға алғашқы енген спорт түрлерінің бірі. Қырғызстанда өткендіктен, «тогуз коргоол» деген атаумен өтті. Бізде жыл басынан бері көшпенділер ойындарына іріктеу болды. Іріктеуден үздік шыққандар алғашқы оқу-жаттығу жиынын Түркия еліндегі Ыстанбұл қаласында өткізді. Яғни, біз бұл жиында түріктермен өзіміздің тәжірибелерімізбен алмастық. Ол дегеніміз – өзіміздің тоғызқұмалақтағы әдістерімізбен бөліссек, олар бізге өздерінің ұлттық ойындары «Мангала» (көшпенділер ойынында ойналатын ойын) спорт түрі бойынша өздерінің тәжірибелерімен алмасты. Одан кейін осы жаздың басында, 2 апта көлемінде, Шучинск қаласында Ұлттық құрама мүшелерімен 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойынына нақты құрама дайындау мақсатында ОЖЖ (оқу-жаттығу жиыны) өткен болатын. Жиында біз басқа да спортшылармен білетін тәжірибелерімізбен алмаса отырып дайындалдық. Биылғы жылғы тоғызқұмалақ ойыны мен алдыңғы өткен Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының арасында командалық есеп бойынша айырмашылық бар. Яғни, осыған дейін командалық есепте ер-жігіттер бөлек, әйелдер бөлек есептелсе, биыл өтетін көшпенділер ойындарында әйелдер-ерлер нәтижелері бірге қосылып, ортақ командалық есеп жүргізіледі. Осыған дейін тоғызқұмалақ спортынан 4 алтын медальға таласқан болса, биыл 3 алтын медальға таласамыз. Олар: жекелей әйелдер, жекелей ерлер, әйелдер-ерлер командалық есепте», – деді тоғызқұмалақ ойыны бойынша ел намысын қорғайтын Ерсұлтан Әуелбай.
Қазақстандағы Дүниежүзілік көшпенділер ойындары ұйымдастырушыларының мәліметінше, жарыста 370 төрешінің 110-ы, 1 300 еріктінің 1280-і қазақстандықтар. Спорттық шараның басталуы алдында волонтерлер өз жұмысына қызу кіріскен. Олардың ойынға дейінгі жұмысының басты міндеті – дүбірлі доданы тамашалауға әр өңірден, басқа елден келген қонақтарды қарсы алу.
«Координаторлар тамыз айында бөлімдерге бөлініп, өз жұмыстарын бірден бастап кетті. Толықтай 1 300 волонтердің тізімі алынып, бөлімдерге бөлінді. Осы аптада толықтай аккредиттелген бейдждерін, экипировкаларын алды. Бөлімдер объектілерге бөлініп, жұмыстарын бастады. 5-6 күндерінен бастап делегацияларды волонтерлеріміз қарсы алып, қонақүйлеріне жеткізіп жатыр. Шетелден: Ресей, Франция, Қырғызстан елдерінен волонтерлер келді. Біздің құрамдағы волонтерлер олардың қонақүйлерге жайғасуына көмектесіп жүр. Олар еліміздегі осындай ауқымды шаранының мүшесі болуға дайын. Бұның алдында волонтерлер Президентпен кездескен еді. Тағы бір айта кетерім, координаторлар мен тимлидерлерге арнайы дәріс те өтілді. Спикерлер келіп, білгендерімен бөлісіп, жанкүйерлерге мотивация көрсетті десем болады. Күні кеше барлық волонтердің жиыны өтті. Барлығының басын қосып, көрісіп, ерекше рухани күшке ие болды», – дейді БАҚ бөлімі бойынша координатор Сабира Жорабекова.
Тарихы ұқсас, көшпенділер ұрпағы атанған халықтардың арасында ұйымдастырылған спорттық жарысқа «фестиваль форматындағы сайыс» деп баға бергендер де болды.
«Осындай ойынның ұйымдастырылғаны да дұрыс. Кейбір спорттық олимпиадаларда жүлде үшін тартысқа түскендер бір-біріне жауласып алатыны бар ғой. Бірақ көшпенділер ойыны, әсіресе, Орталық Азия халықтарын бір-біріне жақындастырады. Менің ойымша, күндіз спорттық ойындардың түрінен сайыстар өткізіп, кешке қатысушы әр ұлттың дәстүрін, музыкасын көрсетіп, керек десеңіз, білім жағынан да жарыстар қосып жіберу керек. Білсеңіздер, көшпенділер ойындарының басым бөлігі күресу, ат үстіндегі ойындардан тұрады. Не дегенмен, білекті емес, білімді мыңды жығады», – дейді мәдениеттанушы Бүркіт Аяған.
Бәсеке болған жерде түрлі көзқарастың айтылуы – заңдылық. Қалай десек те, көшпенділер ойынының негізгі мақсаты – спорттың түр-түрінен әр халықтың мықтысын анықтап, оларды бөле жару емес, спорттың мықты түрін анықтап, халықтарды мәдениетаралық коммуникация жағынан жақындастыру екен түсінгеніміз абзал.
С. БЕГІМБАЙ