Ел экономикасының негізгі драйверінің бірі – ауыл шаруашылы­ғы. Алайда асыраушы салада бауын тапса, байлауын таппаған, тіпті «Бармақ басты, көз қыстыға» жол берген тірліктер аз емес.
Жалған ақпарат бергендер жазасыз қала ма?
1,162
оқылды

Бұл бағытта Жамбыл облысында да жүрісінен жаңылған жұмыстар жетерлік. Бұл жөнінде Өңірлік коммуникация­лар қызметі алаңында өткен брифингте облыс әкімінің орынбасары Әбілхайыр Тамабек ашып айтып, бірқатар былықтың бетін ашты.

Әбілхайыр Ғалымұлының сө­зіне сүйенсек, биыл ауыл шаруашылығы саласын қол­дауға 29,2 млрд теңге бөлінсе де, ау­дан әкімдері тарапынан көз­бояу­шылыққа жол беру азаймай тұр екен. «Сұлу» статистика түзуді көз­деген шенділер егістік көлемі мен мал санын жалған көрсетіп, жақсы атты болу үшін қулыққа бас­қан екен. 

– Игеріліп жатқан жалпы егіс­тік көлемі мен су үнемдеу тех­но­логияларын пайдалану алаң­да­ры бойынша есептер ұсынуда бір-біріне сай келмейтін деректер анық­талды. Мәселен, облыс ау­ма­ғында 2023 жылы ауыл шаруа­шы­лығы дақылдары 762,5 мың гек­тардың орнына 626,7 мың гек­тарға егілгені бел­гілі болды. Яғни, 136 мың гектар егіс­тік алқабы тек қағаз жүзіндегі жер болып шықты. Сол сияқты су үнемдеу технологиялары ен­гі­зіл­ген алқап көлемі 57 мың гек­тар­дан 40 мың гектарға қысқарды. Мал басы мен өндірілген өнім кө­лемінде де ауытқулар бар. Жыл ба­сында облыста 4,1 млн бас мал бар деп көрсетілсе, тексерістен кейін олардың саны 3,4 млн бас еке­ні анықталды. Яғни, 762 мың бас мал шын мәнінде жоқ. Сон­дай-ақ өндірілген 34 мың тонна ет пен 115 мың тонна сүт те құр ста­­тистика болып шықты, – дей­ді облыс әкімінің орынбасары. 

Бұдан бөлек, егін жинау нау­қанына аудан әкімдері 10 мың дана ауыл шаруашылығы тех­ни­ка­сы шықты деген есеп берсе, бұл да тек статистика түзген трактор­лар мен комбайн болып шыққан. Қазір қолдану мерзімі 25 жылдан асқан 3 280 бірлік техника есептен шығарылып отыр. Яғни, аталған тех­ника жарамсыз күйде. Оның ор­нын толтыру үшін биыл 324 да­на өздігінен жүретін ауыл ша­руа­шылығы техникасы алынған. Алайда бұл жоспардың 5,8 пайы­зы ғана. 

Биыл облыстағы өнеркәсіп кәсіпорындары 494,9 млрд теңгенің өнімін өндірген. Бір­ақ бұл да жоспарлы межені діт­теген көрсеткіш емес. Өнер­кәсіп саласындағы ақсаған тұсы­мыз – тамақ өнеркәсібі. Өн­ді­ріс­тің төмендеу себебі, былтырғы та­мыз айынан бастап өңірдегі екі қант зауыты жұмыс істемей тұр. Олар­дың қанттары Ресей мем­ле­ке­тінен келетін қанттың бағасына бә­секелестік көрсете алмай өн­ді­ріс көлемі құлдыраған. Ресейлік қант­тар келісіне 300 теңгеден са­­­­тылса, жамбылдық қант зауыт­тары өнімдерін 400 теңгеден сау­далап, соңы өздері шығынға ба­тып отыр.  

Химия өнеркәсібіне келсек, әлем­дік нарықтағы минералдық тыңайтқыштар бағасының тө­мен­деуінен отандық химия өн­дірі­сі тағы бәсекелестікке төтеп бере алмаған. 

Металлургия өнеркәсібінде де жағдайымыз мәз емес. Мұнда да әлемдік нарықта ферроқорыт­па­ның арзандауынан Тараз ме­тал­лургия зауыты жұмысын тоқ­татқан. Өндіріс орны өз жұ­мы­с­ын тек биылғы қыркүйек айы­ның соңында бастайды деп кү­тілуде. Бірақ зауыт 9 мың тонна ға­на өнім өндіруге қауқарлы бол­мақ. 

Әбілхайыр Ғалымұлының ай­туынша, қант зауыттары өндірісін арт­тыру үшін оның бағасын 355 тең­геге төмендету керек екен. Сон­­­дай-ақ сырттан тасылатын кон­трабандалық қанттардың жо­лын кесу қажет. Сонда ғана жам­былдық қант зауыттарын қуатты күшіне шығара аламыз. 

Биыл өңірде жұмыс істеп тұр­ған шағын және орта кә­сіпкерліктердің саны 106 053 бір­лікті құраса, былтырғы тиісті кезеңмен салыстырғанда 1,5 пайыз­ға төмендеген. «Сонда ша­ғын және орта бизнесті дамыту бағытында жылда беріліп жатқан мем­лекеттік гранттар мен қаржы­лық қолдау қайда кетіп жатыр?» деген орынды сұрақ туады. 

Инвестиция саласына тоқ­тал­сақ, есепті кезеңде облыстың не­гізгі капиталына 247,3 млрд теңге инвестиция тартылған. Алай­да Әбілхайыр Тамабектің ай­туынша, инвестор көп, бірақ тиіс­ті инфрақұрылым жоқ екен. Бір жерде газ болса, бір тұста су қам­тылмаған. Бір аймаққа жол жүр­гізілсе, екінші жағынан элек­тр жарығы қаралмаған. Соның сал­дарынан инвесторлар өзге өңір­лерге кетіп қалып жатқан кө­рі­неді. Осыған орай өңдеу өнер­кә­сібіндегі өндіріс көлемін ұл­ғайту мақсатында «Тараз» ӘКК» АҚ шағын өнеркәсіптік аймақтар құру бағытында жұмыстар жүр­гізу­де. Бұл бағытта биылғы тамыз айын­да 4,5 млрд теңгеге 3 жоба қар­жыландырылған. Аталған жо­ба­лар келер жылдың мамыр айын­да іске қосылады деп күті­луде. 

Бұған дейін Мойынқұм ау­да­нындағы «Андасай» қорығының ал­ма­тылық «Охотзоопром» меке­ме­сіне өтіп кеткені туралы айтқан бо­латынбыз. Яғни, табиғат жа­на­шырлары өз өңірімізде тұрған қо­­рықтан айырылып қалға­ны­мыз­ға шырыл қаққан. Міне, осы үн билік өкілдеріне жеткен­дей. Олай дейтініміз – биыл Мойын­құм мен Сарысу ауданы ау­­мағында «Бетпақдала» мем­ле­кет­тік табиғи қаумалы құрылып отыр. Сондай-ақ «Меркі» және «Сұлу­төр–Ботамойнақ» табиғи парк­терін құру жұмыстары жүр­гізілуде. 

Бүгінде облыста 289 жер қой­науын пайдаланушы тіркелген. Алай­да олардың барлығы жұмы­сын адал істеп жатыр дей алмай­мыз. Биыл жүргізілген тексеріс нә­тижесінде 38 жер қойнауын пай­д­аланушыға заңбұзушы­лық­тары бойынша хабарлама жібе­ріп, оның қазір 11-і лицензиясы­нан айырылған. 

Бірнеше жылдан бері айты­лып келе жатқан мәселе – өңірде орналасқан кәсіпорын­дар­дың салықты өзге өңірге тө­­­­­лей­­тіндігі еді. Бұл бағытта қазір сең қоз­ғал­ған­дай. Олай дейтініміз – салық­тық түсімді ұлғайту үшін бүгінде қазба бағытындағы 3 кәсіпорын об­лысқа қайта тіркелуде. 6 өн­ді­ріс орны өңірге қайта тіркелуге ниет білдіріпті. Ал қалғанына түсіндіру жұмыстары жүргізіліп жатыр. 

Мал жайылымына қатыс­ты да жанға батып тұр­ған мәселелер бар. Облыста қазір мал басын жаюға болатын 3,6 млн гек­тар ауыл шаруашылығы мақ­са­тындағы жер болса, елді ме­кен­дерде 741 мың гектар, орман қо­рын­да 1,7 млн гектар және бо­сал­қы жер қорында 942,5 мың жер тір­кел­ген. Алайда бүгінде 42 елді ме­кен­де жайылым мәселесі өзекті болу­да. Осыған орай ауылдық ок­руг­терге босалқы жер қорынан 22,9 мың гектар жер беру көз­де­лу­де. Бұдан бөлек, 87,5 мың гек­тар игерілмей жатқан жер мем­ле­кет меншігіне қайтарылып, оны жайылымдық мақсатта пайдалану жоспарлануда. Осылайша, 42 елді мекеннің 25-нің жайылым жер же­­­тіспеушілігінің мәселесі ше­шіл­­мек. Алайда 17 елді мекеннің түйт­кілі сол күйі түйін болып қал­мақ. Оны шенділер бүгін-е­р­тең шеше алмайтындықтарын ашып айтуда. 

Әбілхайыр Ғалымұлы бұдан бөлек брифингте шетелдік турис­тер облыстағы қонақүйлерді сы­нап кетіп жатқанын да жа­сыр­мады. Осыған орай алдағы уа­­­­қытты үш-бес жұлдыздық қонақүйлерді салу жос­парланбақ. Сондай-ақ бес жыл­дан бері жыры бітпей келе жат­қан «Қаралма» тау-шаңғы ке­шенінің де құрылысы келер жы­лы бітеді деп күтілуде. Ол үшін тиісті инвестормен келіссөздер жүргізіліп жатқан көрінеді. 

Бір жылдары Жамбыл об­лысында алма бақ шаруа­шылығы да мықтап қолға алын­ған болатын. Алайда сол бақтар түйін бермей түбімен қурап кетті. Бұған қатысты облыс әкімінің орынбасары алма бақтардың жо­басы о баста дұрыс жасалмағанын жеткізді. Сондықтан қазір бірне­ше шаруашылықпен соттасу про­цестері жүріп жатыр екен. 

Әрине, өңірдің асыраушы са­ласында барлық бағыт сын кө­тер­мейді дей алмаймыз. Оң дина­ми­ка сақталған тұстарымыз да аз емес. Алайда аудан әкімдері «сұ­лу» статистика үшін жалған ақ­па­рат бергені жақсылыққа апармай­ты­нын әркімнің іші біліп отыр. Демек, жергілікті билік өкілдері жыл­дар бойы жоғарғы жақтың ау­зын қу шөппен сүртіп келді де­ген сөз. Бұл енді жазасыз қала ма, жоқ па – белгісіз. Оны биік мін­бердегілердің еншісіне қал­дыр­дық...

Саятхан САТЫЛҒАН,

Жамбыл облысы