Бұл бағытта Жамбыл облысында да жүрісінен жаңылған жұмыстар жетерлік. Бұл жөнінде Өңірлік коммуникациялар қызметі алаңында өткен брифингте облыс әкімінің орынбасары Әбілхайыр Тамабек ашып айтып, бірқатар былықтың бетін ашты.
Әбілхайыр Ғалымұлының сөзіне сүйенсек, биыл ауыл шаруашылығы саласын қолдауға 29,2 млрд теңге бөлінсе де, аудан әкімдері тарапынан көзбояушылыққа жол беру азаймай тұр екен. «Сұлу» статистика түзуді көздеген шенділер егістік көлемі мен мал санын жалған көрсетіп, жақсы атты болу үшін қулыққа басқан екен.
– Игеріліп жатқан жалпы егістік көлемі мен су үнемдеу технологияларын пайдалану алаңдары бойынша есептер ұсынуда бір-біріне сай келмейтін деректер анықталды. Мәселен, облыс аумағында 2023 жылы ауыл шаруашылығы дақылдары 762,5 мың гектардың орнына 626,7 мың гектарға егілгені белгілі болды. Яғни, 136 мың гектар егістік алқабы тек қағаз жүзіндегі жер болып шықты. Сол сияқты су үнемдеу технологиялары енгізілген алқап көлемі 57 мың гектардан 40 мың гектарға қысқарды. Мал басы мен өндірілген өнім көлемінде де ауытқулар бар. Жыл басында облыста 4,1 млн бас мал бар деп көрсетілсе, тексерістен кейін олардың саны 3,4 млн бас екені анықталды. Яғни, 762 мың бас мал шын мәнінде жоқ. Сондай-ақ өндірілген 34 мың тонна ет пен 115 мың тонна сүт те құр статистика болып шықты, – дейді облыс әкімінің орынбасары.
Бұдан бөлек, егін жинау науқанына аудан әкімдері 10 мың дана ауыл шаруашылығы техникасы шықты деген есеп берсе, бұл да тек статистика түзген тракторлар мен комбайн болып шыққан. Қазір қолдану мерзімі 25 жылдан асқан 3 280 бірлік техника есептен шығарылып отыр. Яғни, аталған техника жарамсыз күйде. Оның орнын толтыру үшін биыл 324 дана өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасы алынған. Алайда бұл жоспардың 5,8 пайызы ғана.
Биыл облыстағы өнеркәсіп кәсіпорындары 494,9 млрд теңгенің өнімін өндірген. Бірақ бұл да жоспарлы межені діттеген көрсеткіш емес. Өнеркәсіп саласындағы ақсаған тұсымыз – тамақ өнеркәсібі. Өндірістің төмендеу себебі, былтырғы тамыз айынан бастап өңірдегі екі қант зауыты жұмыс істемей тұр. Олардың қанттары Ресей мемлекетінен келетін қанттың бағасына бәсекелестік көрсете алмай өндіріс көлемі құлдыраған. Ресейлік қанттар келісіне 300 теңгеден сатылса, жамбылдық қант зауыттары өнімдерін 400 теңгеден саудалап, соңы өздері шығынға батып отыр.
Химия өнеркәсібіне келсек, әлемдік нарықтағы минералдық тыңайтқыштар бағасының төмендеуінен отандық химия өндірісі тағы бәсекелестікке төтеп бере алмаған.
Металлургия өнеркәсібінде де жағдайымыз мәз емес. Мұнда да әлемдік нарықта ферроқорытпаның арзандауынан Тараз металлургия зауыты жұмысын тоқтатқан. Өндіріс орны өз жұмысын тек биылғы қыркүйек айының соңында бастайды деп күтілуде. Бірақ зауыт 9 мың тонна ғана өнім өндіруге қауқарлы болмақ.
Әбілхайыр Ғалымұлының айтуынша, қант зауыттары өндірісін арттыру үшін оның бағасын 355 теңгеге төмендету керек екен. Сондай-ақ сырттан тасылатын контрабандалық қанттардың жолын кесу қажет. Сонда ғана жамбылдық қант зауыттарын қуатты күшіне шығара аламыз.
Биыл өңірде жұмыс істеп тұрған шағын және орта кәсіпкерліктердің саны 106 053 бірлікті құраса, былтырғы тиісті кезеңмен салыстырғанда 1,5 пайызға төмендеген. «Сонда шағын және орта бизнесті дамыту бағытында жылда беріліп жатқан мемлекеттік гранттар мен қаржылық қолдау қайда кетіп жатыр?» деген орынды сұрақ туады.
Инвестиция саласына тоқталсақ, есепті кезеңде облыстың негізгі капиталына 247,3 млрд теңге инвестиция тартылған. Алайда Әбілхайыр Тамабектің айтуынша, инвестор көп, бірақ тиісті инфрақұрылым жоқ екен. Бір жерде газ болса, бір тұста су қамтылмаған. Бір аймаққа жол жүргізілсе, екінші жағынан электр жарығы қаралмаған. Соның салдарынан инвесторлар өзге өңірлерге кетіп қалып жатқан көрінеді. Осыған орай өңдеу өнеркәсібіндегі өндіріс көлемін ұлғайту мақсатында «Тараз» ӘКК» АҚ шағын өнеркәсіптік аймақтар құру бағытында жұмыстар жүргізуде. Бұл бағытта биылғы тамыз айында 4,5 млрд теңгеге 3 жоба қаржыландырылған. Аталған жобалар келер жылдың мамыр айында іске қосылады деп күтілуде.
Бұған дейін Мойынқұм ауданындағы «Андасай» қорығының алматылық «Охотзоопром» мекемесіне өтіп кеткені туралы айтқан болатынбыз. Яғни, табиғат жанашырлары өз өңірімізде тұрған қорықтан айырылып қалғанымызға шырыл қаққан. Міне, осы үн билік өкілдеріне жеткендей. Олай дейтініміз – биыл Мойынқұм мен Сарысу ауданы аумағында «Бетпақдала» мемлекеттік табиғи қаумалы құрылып отыр. Сондай-ақ «Меркі» және «Сұлутөр–Ботамойнақ» табиғи парктерін құру жұмыстары жүргізілуде.
Бүгінде облыста 289 жер қойнауын пайдаланушы тіркелген. Алайда олардың барлығы жұмысын адал істеп жатыр дей алмаймыз. Биыл жүргізілген тексеріс нәтижесінде 38 жер қойнауын пайдаланушыға заңбұзушылықтары бойынша хабарлама жіберіп, оның қазір 11-і лицензиясынан айырылған.
Бірнеше жылдан бері айтылып келе жатқан мәселе – өңірде орналасқан кәсіпорындардың салықты өзге өңірге төлейтіндігі еді. Бұл бағытта қазір сең қозғалғандай. Олай дейтініміз – салықтық түсімді ұлғайту үшін бүгінде қазба бағытындағы 3 кәсіпорын облысқа қайта тіркелуде. 6 өндіріс орны өңірге қайта тіркелуге ниет білдіріпті. Ал қалғанына түсіндіру жұмыстары жүргізіліп жатыр.
Мал жайылымына қатысты да жанға батып тұрған мәселелер бар. Облыста қазір мал басын жаюға болатын 3,6 млн гектар ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер болса, елді мекендерде 741 мың гектар, орман қорында 1,7 млн гектар және босалқы жер қорында 942,5 мың жер тіркелген. Алайда бүгінде 42 елді мекенде жайылым мәселесі өзекті болуда. Осыған орай ауылдық округтерге босалқы жер қорынан 22,9 мың гектар жер беру көзделуде. Бұдан бөлек, 87,5 мың гектар игерілмей жатқан жер мемлекет меншігіне қайтарылып, оны жайылымдық мақсатта пайдалану жоспарлануда. Осылайша, 42 елді мекеннің 25-нің жайылым жер жетіспеушілігінің мәселесі шешілмек. Алайда 17 елді мекеннің түйткілі сол күйі түйін болып қалмақ. Оны шенділер бүгін-ертең шеше алмайтындықтарын ашып айтуда.
Әбілхайыр Ғалымұлы бұдан бөлек брифингте шетелдік туристер облыстағы қонақүйлерді сынап кетіп жатқанын да жасырмады. Осыған орай алдағы уақытты үш-бес жұлдыздық қонақүйлерді салу жоспарланбақ. Сондай-ақ бес жылдан бері жыры бітпей келе жатқан «Қаралма» тау-шаңғы кешенінің де құрылысы келер жылы бітеді деп күтілуде. Ол үшін тиісті инвестормен келіссөздер жүргізіліп жатқан көрінеді.
Бір жылдары Жамбыл облысында алма бақ шаруашылығы да мықтап қолға алынған болатын. Алайда сол бақтар түйін бермей түбімен қурап кетті. Бұған қатысты облыс әкімінің орынбасары алма бақтардың жобасы о баста дұрыс жасалмағанын жеткізді. Сондықтан қазір бірнеше шаруашылықпен соттасу процестері жүріп жатыр екен.
Әрине, өңірдің асыраушы саласында барлық бағыт сын көтермейді дей алмаймыз. Оң динамика сақталған тұстарымыз да аз емес. Алайда аудан әкімдері «сұлу» статистика үшін жалған ақпарат бергені жақсылыққа апармайтынын әркімнің іші біліп отыр. Демек, жергілікті билік өкілдері жылдар бойы жоғарғы жақтың аузын қу шөппен сүртіп келді деген сөз. Бұл енді жазасыз қала ма, жоқ па – белгісіз. Оны биік мінбердегілердің еншісіне қалдырдық...
Саятхан САТЫЛҒАН,
Жамбыл облысы