Күні кеше Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында аталған жүйені сынға алды.
– Науқастарға мемлекет кепілдік берген қызметтерді ақылы негізде алуды немесе бірнеше ай бойы кезек күтуді ұсыну жайттары аз емес. Бұған жол беруге болмайды. Бюджеттің мүмкіндігі мен міндеттемесін ескере отырып, мемлекет кепілдік беретін медициналық көмектің бірыңғай базалық топтамасын жасау қажет. Ал одан асып кеткен шығынның бәрі сақтандыру жүйесі арқылы төленуге тиіс. Цифрландыру болмаса, мұндай ауқымды өзгерістерді сәтті жүзеге асыру мүмкін емес. Бір-біріне байланысы жоқ ондаған бағдарлама мен ақпараттар базасының орнына бірыңғай мемлекеттік медициналық ақпарат жүйесін жасау керек. Жаңа жүйе, меншік түріне қарамастан, мемлекеттік тапсырыс алатын медицина мекемелерінің бәріне толық бақылау жасалуын және мәліметтердің шынайы болуын қамтамасыз етуі қажет. Үкімет осы маңызды мәселені шешуге дереу кірісіп, бұл бағыттағы жұмыстың барысы жөнінде маған және депутаттық корпусқа есеп беріп отыруға тиіс, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Басымыз ауырып балтырымыз сыздаса, бәрімізде дәрігердің алдына барамыз ғой. Айта берсек, жауыр қылғандай боламыз, десек те осы бір медицина саласындағы қызмет көрсету сапасы бір көтерілмей қойды. Жолдауда Президент сынға алғасын бір қуанып қалдық. Серпіліс болар деген жақсы үмітіміз де бар еді. Өкінішке қарай, елдегі МӘМС жүйесін Президент бірінші рет сынап отырған жоқ. Бұған дейін ақпан айынның басында өткен Үкімет отырысында да Президент дәл осылай МӘМС жүйесін сынады.
«Бастама іске қосылған 5 жылдың ішінде медициналық қызметтің сапасы артты деуге келмейді. Көптеген қызмет әлі де қолжетімді емес. Бұдан бөлек, көп жағдайда ресурстар тиімсіз жұмсалады. Соның салдарынан бұл салаға қосымша қаржы бөліп, бюджетке салмақ салуға тура келеді. Үкімет медициналық сақтандыру жүйесінің қызметін қатаң бақылауға алуы керек. Бұл жүйе қарапайым әрі түсінікті болуға тиіс», – деді Қасым-Жомарт Тоқаев
МӘМС жүйесін іске қосқандағы мақсат та сол бюджетке салмақ салмау болатын. Бірақ, өкінішке қарай, іс жүзінде әлі бюджетке салмақ түсіп келеді. Сонда халықтың МӘМС қорына аударған ақшасы қайда кетіп жатыр?
Сөз реті келгенде айта кетейік, Батыс Қазақстан облысында бар болғаны 697 мың адам ғана бар. Халық саны облысты түгел қосқанда миллионға жетпейді. Ал МӘМС қорына 2023 жылы 78 млрд 91 млн теңге қаржы түскен. Биылғы жоспар бойынша бұл қаржы 83 млрд 890 млн теңгеге жетуі керек. Осынша қаржыны салып отырып дұрыс медициналық қызмет ала алмаған халық қапаланбағанда кім қапалансын?! Бұдан бөлек, бюджеттен түсетін қаржы тағы бар дегендей.
– Қор жұмысына сын көп. Иә, кеше Президент те сынап жатыр. Негізінен, біздің мақсатымыз – қаржы бөлу. Біз медициналық қызметті ұйымдастыра алмаймыз. Ал негізгі сын сол медициналық қызметтің қолжетімсіздігінен келіп туындайды. Мәселен, БҚО-да бізге биыл 556 арыз-шағым келіп түсті. Арыз-шағымдардың дені негізінен сол емханаларда дұрыс қызмет ала алмағандардан түсіп отыр. Дәрігердің этика сақтамауы, уақытында дәрігерге кіре алмай, қажетті ем-шараларды ала алмағандар бізге арыз жазады. Біз барлық арызды тіркейміз. Биыл медициналық ұйымдардан 72 350 ақау таптық. Біз мұндай кезде бөлінетін қаржыны азайтып, экономикалық шара қолданамыз, – деп атап өтті «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» коммерциялық емес акционерлік қоғамының БҚОФ директоры Байтолла Ғазезов.
Қордан бөлінетін ақшаға негізінен диагностикалық және лабораториялық зерттеулер жүргізіледі. Бұдан бөлек, кардиохирургиялық оталар, нейрохирургиялық оталар мен ЭКО сынды қымбат медиицналық қызметтерге де қордан қаржы бөлінеді. Емханаларда КТА, МРТ аппаратарына түсу үшін жолдамалар беріліп келеді. Бір әттеген-айы – мұның бәрі мемлекеттік сатып алулар арқылы жүзеге асады. Сондықтан да барлық медициналық ұйым қатыса алатыны бар. «Жеке ұйымдардың қалтасын толтырдыңдар» деп жоғарыда Президенттің сынап отырғаны да осы.
Бір ғана БҚО-да биыл мемлекеттік сатып алулар арқылы қордан ақша алу үшін 56 медициналық ұйым келісімшартқа отырған. Олардың ішінде 37 мекеме мемлекеттік медициналық ұйым болса, қалған 19-ы – жеке. Бұл ұйымдарға жарты жылдықтың қорытындысы бойынша 22 млрд теңгеден астам қаржы төленіп қойған.
– Жекеменшік медициналық ұйымдар стационарлық көмектер, медициналық оңалту жұмыстарын жүргізеді. Лабораториялық диагностика жүргізетін ұйымдар да бар, – деді өз сөзінде қор директоры Байтолла Зәкарияұлы.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Батыс Қазақстан облысындағы департаменті денсаулық сақтау саласындағы сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне сыртқы талдау жүргізген. Талдау қорытындысы бойынша, денсаулық сақтау саласында 9 сыбайлас жемқорлық тәуекелі анықталған. Бұл жерде МӘМС жүйесі де бар.
– Денсаулық сақтау саласындағы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін сыртқы талдау нәтижелері бойынша МӘМС ақшалай қаражатының тиімсіз жұмсалуы, еңбекақы төлеу қорының асып кетуі, сертификатталмаған медициналық техниканы сатып алу, медициналық бұйымдардың құнын асыра бағалау, тауарды нақты жеткізбей ақшалай қаражатты аудару, аккредиттелмеген ұйымдардың медициналық жабдыққа қызмет көрсетуі анықталды. Анықталған тәуекелдерді талдау медициналық көмек пен дамуға арналған бюджет қаражатының тиімсіз бөлінуін, сондай-ақ мемлекеттік сатып алу рәсімдеріндегі бұзушылықтарды көрсетеді. Бұл медициналық көмектің сапасына, проблемаларды уақытылы шешуге және ауыр ауруларды ерте диагностикалаудың қолжетімділігіне тікелей әсер етеді, – деп атап өтті департаменттің баспасөз қызметі.
Президент «Бір-біріне байланысы жоқ ондаған бағдарлама мен ақпараттар базасының орнына бірыңғай мемлекеттік медициналық ақпарат жүйесін жасау керек» деп тапсырма берді. Егер осы бірыңғай ақпарат жүйесі қосылса, мүмкін дәрігердің де хат жазудан қолы босап, науқасты тыңдауға, қарауға уақыты табылар. Ал ол жүйе іске қосылғанша МӘМС қорына қаражат миллиардтап түссе де, медициналық қызметтің сапасы артпайтын секілді.
Жанат ҚАЙЫРҒОЖИНА,
Батыс Қазақстан облысы