Былтыр қыс мезгілінде өңірде табиғаттың тосын мінезіне төтеп бере алмай, тозығы жеткен электр желілері істен шығып, қаланың басым бөлігі жарықсыз қалғаны елдің есінде. Сол уақытта көптеген электр желінің Кеңес кезеңінен бері жөндеу көрмей, тозығы жетіп тұрғаны сөз болды. Соған орай электр желілерін қайта жаңғырту бастамасы көтеріліп, елдің сенімі еселене түскен еді. Бірақ әлі күнге дейін түйткілдің түйіні толықтай тарқатылды деп айта алмаймыз.
Қызылорда облыстық Энергетика, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы басқармасының мәліметіне сәйкес, бүгінде облыс аумағында 10 491 шақырым электр желісі мен 2008 дана қосалқы станса бар. Жалпы, Сыр өңіріне электр энергиясын таратушы мекеме – «Қызылорда электр тарату тораптары компаниясы» АҚ. Жоғарыда аталған барлық электр желілері мен станса осы кәсіпорынның теңгеріміне кіреді екен. Алайда бүгінде бұл желілер мен стансалардың тозу деңгейі 66 пайызды құрап отырғаны жасырын емес.
Басқарманың мәліметіне сәйкес, биыл электр желілерін жаңғырту бойынша 38 жобаға 9 млрд теңге бөлініпті. Бұл қаржыға қайта жаңғырту жұмыстарын жүргізу көзделген.
«Өңірдің электр жүйелерін жаңғырту жұмыстарын жүргізу бастамасы назарға алынып отыр. Нақты айтқанда, осы мақсатта 38 жобаға 9 млрд теңге қаралды. Бұл қаржыға 741 шақырым электр желісі мен 127 дана қосалқы стансаларды күрделі жөндеу, 45 шақырым электр желісі мен 48 дана қосалқы стансаларға ағымдағы жөндеу жұмыстарын жүргізу көзделіп отыр. Соның нәтижесінде электр желілерінің тозу деңгейін 66 пайыздан 62 пайызға төмендету жоспарда бар», – деп түсіндірді басқарма басшысы Медет Усаин.
Бір кездері Қызылорда қаласындағы үлкен трансформаторлардың күрделі жөндеу жұмыстарына республикалық және облыстық бюджеттен 4 млрд теңге қаралғаны белгілі. Алайда қыруар қаржы мақсатты жұмыстарға тиімді игерілмей, кері қайтарылғаны көпке аян. Нақты айтқанда, 2021 жылы бөлінген қаржыға межелі жұмыстар өз деңгейінде жүргізілмеген. Соның салдарынан шұғыл жөндеу жұмыстарына 500 млн теңге қаралғанымен, одан да көңіл көншітерлік нәтиже болмады. Соның зардабын халық әлі күнге дейін тартып келеді.
Бұл аздай, тарифтің жиі көтерілуі де өңір халқының шымбайына батып жүр. Жарық пен жылуға жарымай отырған жұртшылыққа бұл жығылғанға жұдырық болып тұр. Тарифтің ойда-жоқта көтеріліп, қалтаға салмақ салып тұрғанына көпшілік ашулы.
«Жарық пен жылудың жайы көпке мәлім. Енді ай сайынғы төлемақыны қымбаттатып, халықты одан бетер қыспаққа алып тұр. Сәл жел тұрып, жаңбыр жауса, жарық өшіп, қараңғылық құшағында отырамыз. Электр желілерінің ескіргендігін айта-айта аузымыз да ауырды. Сәл апатты жағдай болса, арнайы мамандардың келуі де қиын. Көп жағдайда қалтамыздан төлеп жасатуға мәжбүрміз. Ең болмағанда, сапа бағаға сай болса екен», – деп ашынады қала тұрғыны Қайрат Абдуллаев.
Шынында биыл коммуналдық тарифтің құны өскені мәлім. Ал оның себебін халық түсінбей дал болып жүр. Осы орайда тариф төңірегінде де басқармадан сұрап көрдік.
«Биыл коммуналдық тарифтердің (жарық, жылу, су, газ) бағасы өсті. Оған негіз бар. Қай кезде де барлық коммуналдық тариф себепсіз қымбаттаған емес. Мәселен, биылғы жылы мекемелерде орташа жалақы мөлшері өсуіне байланысты, коммуналдық тарифтердің бағасы да қымбаттады. Негізінен, электр энергиясының өсуінің басты себебі, былтырдан бастап республика бойынша бірыңғай сатып алушы (РФЦ мекемесі) жүйесі енгізілді. Сонымен қатар жылу электр стансалары (ТЭЦ) мен бірыңғай сатып алушы тарифінің 12 теңгеден 15 теңге өсуі және республикалық электр желілерінің операторы KEGOC мекемесінің жаңа тарифі (1,97 теңге) себеп болып отыр», – дейді басқарма басшысы Медет Усаин.
Бұған дейін Үкімет басшысының Сыр өңіріне сапарында облыстағы электр желілерінің тозу деңгейін 66 пайыздан 30 пайызға дейін төмендету үшін 153 млрд теңге қажет екені тілге тиек болған еді. Әрине, бұл аз ақша емес. Соған сәйкес бұл түйіннің қашан шешілетінін нақ уақытта дөп басып айту қиын сияқты.
Ал Сыр халқы бағасына қарай коммуналдық қызметтің сапасы да артса деген пікірде. Ең бастысы, жарықтың іркіліссіз беріліп, жылуға қатысты қордаланған мәселенің түбегейлі шешілуін асыға күтіп жүр.
Ербақыт ЖАЛҒАСБАЙ,
Қызылорда облысы