Бұл жолы да тіл мәселесіне келгенде сүрінгені бар. Оның паңдана жауап бергеніне федерациядағылар бой үйреткенімен, жанкүйер риза емес. Федерацияның әлеуметтік желідегі парақшасын аша қалсаңыз, #Черчесоваут хештегінен аяқ алып жүре алмайсыз.
Жеңістің ауылы алыс па?
Иә, жергілікті футбол федерациясы Станислав Черчесовты барынша «ақтап» жатыр. Оның қазақ тіліне құрмет көрсететінін, рәміздерді сыйлайтынын айтып әлек. Бірақ ашынған жанкүйердің қарасы көп. Өйткені бұл қазақ тілінің статусына қатысты екінші жағдай еді. Алғашқы оқиғада бапкер Нұрсұлтан Құрманның қазақша сұрақ қойғанына «шыдай алмады». Сонда федерация тарапы оның қазақ тілін үйрететін курсқа жазылғанын хабарлаған-ды. Ал екінші жағдайда баспасөз мәслихатында қазақша сұрақ қойған журналиске «Сен француз тілінде сөйлеп отырсың ба?» деген еді. Сонда журналист ПСЖ клубының жейдесін киіп отырған. Мұны Черчесов астарлы әзілмен жеткіздім деп ойласа керек. Арты қоғамда резонанс тудырып, 200 АЕК арқаларын болжамаған тәрізді.
Жалпы, Станислав Черчесов – футболдан ұлттық құраманың 21-бапкері. Ол бұған дейін ұлттық құраманы жаттықтыруға бел шешкен он шетел маманының бірі. Федерация аттай қалап алдырған бапкер бір жолдастық кездесу, төрт ресми ойын өткізіп үлгерді. Әзірге жеңіс дәмін татпадық. Соңғы рет жолдастық кездесуде ғана гол соққанымыз тағы бар.
«Ұлттық құраманың Ұлттар лигасындағы ойыны көңіл көншітерлік емес. Мамандар да, жанкүйерлер де риза болмады. Меніңше, мұның бірнеше себебі бар. Алғашқысы, кейінгі екі жылда жеткен нәтижеден соң, жанкүйердің күтері көп. Оның үстіне бапкер ауысты, Ұлттар лигасында «Б» дивизионына түстік. Онда Норвегия, Словения мен Аустрия бар. Салыстырсақ, олар бізге қарағанда әлдеқайда қуатты. Мысалы, Аустрия мен Словения биыл өткен еурододада доп тепті. Естеріңізде болса, Магомед Адиевтің кезінде Словениядан екі рет жеңілгеніміз бар. Норвегияға келсек, құрамада әлемдік деңгейдегі ойыншылар бар әрі олар «Б» тобындағы көшбасшы. Сондықтан топтан жоғары көрсеткішпен шығатынымызға мүмкіндік аз-ды. Сол себепті футбол федерациясы көпшілікті алдағы нәтижеге арнайы дайындап, Ұлттар лигасында «оңай шағылар жаңғаққа» тап болмағанымызды түсіндіруі керек-ті. Сонда ұлттық құрамаға қысым аз болар ма еді», – дейді спорт журналисі Всеволод Хван.
Оған қоса спорт сарапшысының айтуынша, тағы бір себеп – құрамада буын ауысып жатыр. Бірнеше негізгі ойыншыны жасарта алмаймыз. Ал кейбір позицияда жас ойыншылар керегі көрініп-ақ тұр. Оның пікірінше, бұл – қалыпты құбылыс. Әрі нағыз мәселе осы болуға тиіс. Өйткені тәжірибелі ойыншыларды алмастыратын жас футболшылар жоқтың қасы. Мысалы, Словениямен өткен соңғы кездесуді алайық. Сонда дебют жасаған Асхат Балтабековтың жасы 30-да, Жан-Әли Пайруз 25-те, Ұлар Жақсыбаев 29-да. Ал әлемде футболшылар кемінде 19 жасынан карьерасын бастап, орташа есеппен 35 жасында мансабын аяқтайды. Қазақстанмен салыстырғанда жер мен көктей айырма бар. Яғни, жанкүйерлер резервті жасақтап, жастарды жинақтап жатқанынан бейхабар.
Құрама өзара дүрдараз ба?
Бұдан бұрынғы бапкер Магомед Адиевтің кезінде жанкүйерлер бірігіп, «Астана Аренада» 30 мың адам «Атамекенді» шырқады. Тіпті, Еуропа чемпионатына шығатын мүмкіндік болды. Командадағы атмосфераға тәнті болып, қорғаушы Әліп пен федерация президенті Бәрменқұловтың видеосын күтетін болдық. Мүмкін ұлттық құрама ішінде салқын жел ескен болар?
«Турнирлік кесте өзі-ақ сөйлеп тұр. Үш жеңіліс, бір тең ойын. Үш жеңілістің екеуінде ірі есеппен ойсырай ұтылды. Ресми төрт ойын қатарынан гол соқпады. Командадағы нәтижеге жауапты біреу болса – ол бапкер. Тактика тұрғысынан да, психология тұрғысынан да құрама бұрынғы нәтижесін қайталай алмады. Бұған себеп те бар. Дереккөздердің мәліметінше, бас бапкер мен кейбір ойыншылар арасында қарым-қатынас жақсы емес. Бұл ойынға да, құрамадағы ішкі климатқа да әсерін тигізеді. Словениямен ойында Самородовтың алаңға шықпағаны, Оразовтың тізімнен тыс қалғаны сұрақ туғызады. Бас бапкерге келсек, өз басым Черчесовты анау айтқандай маман дей алмаймын. Бұрын қақпашы болған. Осыған дейін ортаңқол Венгрия чемпионатындағы «Ференцварош» клубын баптады. Керемет нәтиже көрсеткен жоқ. Еуропа додаларында, халықаралық жарыста көзге түскен жоқ. Ресей құрамасымен өз жерінде өткен әлем чемпионатында бағы ашылғаны рас. Бұдан кейінгі жарыстарда көзге түскен жоқ. Сарапшы ретінде ойын тактикасына да, техникасына да көңілім толмайды. Тіл мәселесі бойынша дауға қалғаны тағы бар. Меніңше, өз еркімен отставкаға кеткені жөн болар», – деді спорт сарапшысы Ардақ Тоғым.
Сарапшы сөзін спорт сайттары да растап отыр. «Тотальный футбол KZ» телеграм арасында Исламбек Қуат пен бас бапкер арасында дау туғаны жазылған-ды. Құраманың бірінші жаттығу жиынында екеуара сөзге келген деседі. Ойыншы содан кейін-ақ құрамаға шақырылмайтынын түсінген сыңайлы. Әрі Черчесовтың келе сала осындай мінез көрсеткені ойыншылар арасында түрлі пікір тудырған.
Алайда спорт журналисі Всеволод Хван құрама көңіл күйіне әсер етуді әр бапкер өзінше түсінетінін айтады. Бұл тұрғыда кейінгі төрт ойынға қарап Черчесовты айыптай алмайтынын алға тартты. Өйткені үзіліс кезінде оның жігіттерді қалай жігерлендіретінін, не айтатынын көзбен көрмегені тағы бар. Қазақстан құрамасының аяқалысын қалған ойынында байқаймыз деп отыр. Оның айтуынша, не дегенмен Черчесовтың қандай нәтиже көрсететіні, келісімшартын үзіп-үзбейтіні алда белгілі болады.
«Черчесов қойған тактикаға келсек, ол командаға өзінің бар білгенін сіңіріп жатыр. Яғни, оған бірнеше ай аз болған сыңайлы. Сондықтан бас бапкерге әлі де уақыт керек», – дейді ол.
Иә, Станислав Черчесов осыған дейін Ресейдің алты, Аустрияның екі және Венгрияның бір клубын жаттықтырған. 2016-2021 жылдары Ресей құрамасын баптады. Қазақстан құрамасы тізгінін ұстағанында Венгрияда жұмыс істеп көргенін, енді өзіне ыңғайлы ортада жұмыс істегісі келетінін жеткізген-ді. Сондағысы Қазақстанда бәрі орыс тілінде сөйлейді деп ойласа керек. Оның үстіне, Әділет Бәрменқұлов БАҚ-қа берген сұхбатында бас бапкердің келер жылдың наурыз айына дейін нәтиже көрсететініне кепілдік беріп отыр. Ал қазақ тілін үйренуі туралы осетин тілімен ұқсас сөздерді білетінін, үйреніп жатқанын нұсқады. Тілдің деңгейін де, ойын мәнерін де алда бақылаймыз...
Айзат АЙДАРҚЫЗЫ