Апталық аясында сәулелі ғұмырының жарты ғасырға жуық уақытын өнерге арнаған театр саңлағы, Қазақстанның еңбек сіңірген артисі Сағызбай Қарабалин шығармашылығына арналған «Бекзат болмыс иесі. Масадан корольге дейін...» атты зерттеу кітабының тұсаукесер рәсімі өтті. Өнерді қадір тұтатын оқырманына жол тартқан аталмыш еңбектің авторы Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының оқытушысы, театртанушы – Бейбіт Әлкеева. Еңбекте актердің шығармашылық әлемі театртанушылық және тұлғатанымдық тұрғыда қарастырылып, суреткердің жеке қолтаңбасы мен бекзат болмысы зерттелді. Театр тарихындағы айтулы күнге Сағызбай Қарабалиннің замандастары мен әріптестері, театр майталмандары арнайы келіп, автор мен мерейтой иесіне ақжарма тілегін жаудырды.
Зерттеу кітабының тұсауы кесіліп, көпшілікке ұсынылған соң туынды авторы Бейбіт ханымды сұхбатқа тарттық. Автор кітапты жазу барысында жылдар бойы сахнадан түспей, өнерді өрге сүйреп жүрген өнер иесінің ішкі болмысын зерделеуге тырысқанын, осының арқасында оның тұлға ретіндегі бейнесі тереңдей түскенін алға тартты.
– Қазіргі театр кеңістігінде актерлік өнер – ең маңызды аспектілердің бірі. Сағызбай Қарабалин – өмір бойы сахнадан түспей, әр күнін өнерге арнаған актер. Дәл қазір оның шығармашылығы одан сайын жарқырай түскен уақыт деп есептеймін. Актер осы күнге дейін Мүсірепов театрында ғана емес, өзге де театрларда, сондай-ақ кино әлемінде де көрініп жүр. Бұл кітапты жас театртанушы ретінде осындай бір тұлғаның өмірі мен өнерін қағаз бетіне түсіріп, көзі тірі кезінде батасын ала отырып жазу мақсатым болды. Сондықтан мен бірден жұмысқа кірістім және мүмкіндігінше оның шығармашылық жолына тереңінен зерттеу жүргізуге тырыстым. Шын мәнінде актерлік өнер үлкен ізденісті талап етеді. Өнерге қадам басқысы келетін әрбір оқырман зерттеу кітабын ашса, тұлғаның болмысын таниды, сонымен қатар актерлік өнерді игергісі келген адам өзіне керегін алады деп ойлаймын, – дейді ол.
Автор актердің өмірі мен өнер жолын кітап ретінде басып шығарғанға дейін Сағызбай Қарабалин шығармашылығын бес жылдан аса уақыт бойы зерттеп келгенін айтады. Сөз соңында Бейбіт Әлкеева жарық көрген кітап зерттеу жұмысының соңғы нүктесі болып қалмайтынын, ізденіс әрмен қарай жалғасын табатынын атап өтті.
– Актерді зерттеу үшін оның туған жері, өскен ортасы, шырағын жаққан ұстаздары немесе жүрген ортасын ғана білу аздық етеді. Өнер иесін зерттеу үшін оның шын мәніндегі болмысын зерделеу қажет. Оның болмысы қандай? Өзі қанша талантты мойындады? Өзін қанша мықтыға мойындатты? Мен Сансызбай атаны зерттеу барысында ең алдымен өзімен сұхбат құрып, өмір жолын тыңдағым келді. Ең қызығы мен қиыны да сол – Сансызбай ата өзін мақтамайтын аз адамдардың қатарында. Сұхбат барысында өзі жайлы айтатын сөзінен гөрі «біз» деп басталатын әңгімесі көп болды. Онымен қоса, өзінің замандастары, ұстаздары және әріптестері туралы естеліктерді көбірек бөлісті. Шығармашылық жолын тоқтатпай, күллі ғұмырын театр өнеріне арнау, көрген қиындық пен биік белесті артқа тастау – тек терең, интеллектуалды актерлердің бағына бұйыратын бақ. Осындай актердің өмірі мен өнер жолын кітап ретінде жазу – мен үшін үлкен мәртебе және ауыр жауапкершілік. Сағызбай Қарабалин әзірге шығармашылық жолында «тоқтайтын» актер емес. Күн сайын жаңа қойылымдарда көрініп жүр. Театр кеңістігінде мұндай актерлер көп деуге келмейді, – деп сөзін түйіндеді театртанушы Б.Әлкеева.
Апталықта Сағызбай Қарабалин басты кейіпкерлердің рөлін сомдайтын «Король Лир» (авт.: У.Шекспир, реж.: Ф.Молдағали), «№37» (авт.: И.Иман, реж.: Ф.Молдағали), «Мәмлүк. Сұлтан Бейбарыс» (авт. ж/е реж.: Ф.Молдағали), «Құлагер» (І.Жансүгіров, реж.: Ф.Молдағали), «Баянсыз бақ» (авт.: В.Дельмар, реж.: Ф.Молдағали) қойылымдары сахналанды.
Қазақ театр сахнасында қайталанбас рөлдерді сомдап жүрген Сағызбай Қарабалиннің қоржынында бір-біріне ұқсамайтын әрқилы образдар бар. Бүгінде актер театр сахнасында ғана емес, отандық киноиндустрияда да өнерін паш етіп келеді. Соның ішінде «Алпыстан асып барамын», «5.32», «Жат бауыр-2», «Жел тоқтаған жер», «Слово офицера», «Күй ғұмыр», «Жезтырнақ», «Сәке 2», «Ва банк», «Слепой эстошник» және т.б фильмдер мен телехикаяларда ерекше рөлдерімен танылды. Сағызбай Қарабалин – еңбек жолын Қазақ мемлекеттік қуыршақ театрынан бастап, С.Қожамқұлов атындағы Жезқазған қазақ музыкалық драма театры, Атырау облыстық Махамбет атындағы Қазақ драма театрында жалғастырып, 2004 жылдан бері Ғ.Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық балалар мен жасөспірімдерге арналған театрда актер ретінде қызмет етіп келе жатқан табиғи талант иесі.
Алтынай БАУЫРЖАНҚЫЗЫ,
Алматы қаласы