Португал Республикасының территориясы – 88,889 шаршы шақырым. Бұл аумаққа Мадейра және Азор аралдары тиісінше (741 ш. шақырым және 92,2 мың ш. шақырым) қоса кіреді. Астанасы – Лиссабон. Халқының саны – 10,63 млн адам. Португалдықтардың басым бөлігі Бразилия, Франция, Венесуэла, Канада, Германия, Испания, Люксембург және Қытайда көбірек шоғырланған. Елдің 80 пайызы католик дінін ұстанады. Еврейлер мен мұсылмандар 0,6 пайызды құрайды.
Португалия 18 округтен, яғни диштрит деп аталатын аймақтар мен 308 муниципалды ауданнан тұрады. Азор және Мадейра аралдары – өзіндік саяси-әкімшілік және шаруашылық дербестігі бар автономды аймақтар. Бұл екі аралдың салық жүйесі де бөлек. Әйгілі Криштиан Роналду Мадейра аралында дүниеге келген.
Парламенттік-президенттік республика санатындағы Португалияда Мемлекет басшысы – Президент бес жылға сайланады, сонымен бірге ол Жоғары бас қолбасшы ретінде саналады. Президент Премьер-министрді тағайындайды және Парламентті тарату құқығына ие. 2021 жылғы сайлауда ел Президенті болып социал-демократ Марседу Ребелу де Соуза сайланған. Заң шығару билігі бірпалаталы Парламентке – Республика Ассамблеясына тиесілі. Парламент депутаттары партиялық тізіммен 4 жылға сайланады. Атқарушы билікті Премьер-министр басқаратын Министрлер кабинеті жүзеге асырады. Премьер лауазымына сайлауда жеңіске жеткен саяси партия лидері тағайындалады.
Ұшақтан түскен бетте біздің Төраға палата Спикері Португалия Ассамблеясының Төрағасы Жозе Педро Агиар-Бранкумен кездесті. Мәулен Сағатханұлы бірден ағылшын тілінде Ассамблея Төрағасымен емен-жарқын сөйлесті. Екі ел ынтымақтастығының өзекті мәселелері жөнінде өте мәнді әңгіме өрбіді. Парламентаралық байланыс екіжақты өзара іс-қимылды одан әрі нығайтудың маңызды тетігі екенін айтты.
Былтыр БҰҰ Бас Ассамблеясының сессиясында Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев пен Португалия Президенті Марсело Ребело де Соузаның кездесіп, өзара ынтымақтастықты нығайту туралы сөйлескен еді. Бұл жолғы кездесу де екі елдің басшылары белгілеп берген бағыттарды одан әрі тереңдете түсуге ықпал етері анық. Осы ретте Парламентаралық Одақ және ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясы сияқты халықаралық парламенттік ұйымдар аясында да жүйелі жұмыс жүргізуге дайын екенін жеткізді.
– Парламентаралық ынтымақтастық – Қазақстан мен Португалия арасындағы екіжақты қарым-қатынастың ажырамас бір бөлшегі. Сондықтан достық топтарына мүше депутаттардың өзара сапарларын ұйымдастыру және Сенат пен Ассамблеяның салалық комитеттері арасында байланыс орнату айрықша мәнге ие. Мұндай қадам парламентаралық ынтымақтастықтың дамуына айтарлықтай үлес қосады. Осы орайда біз Португалияның заң шығару қызметіндегі әлеуметтік-экономикалық дамуды құқықтық тұрғыдан қолдау және парламенттік бақылауды қамтамасыз ету бағыттарындағы тәжірибесіне қызығушылық танытамыз. Сондай-ақ португалиялық әріптестерімізбен Парламентаралық Одақ және ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясы сияқты халықаралық парламенттік ұйымдар аясында ынтымақтастықты нығайтуға мүдделіміз. Бүгінгі кездесу Қазақстан Парламенті мен Португалия Ассамблеясы арасындағы байланыстарды одан әрі дамытуға тың серпін береді деп сенемін, – деді Мәулен Әшімбаев.
Сенат Төрағасы сөз арасында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен Қазақстанда саяси және әлеуметтік-экономикалық салаларда жүргізіліп жатқан кешенді өзгерістер жөнінде және Конституциямызға түзетулер енгізу жөніндегі референдумның қорытындылары, Парламент және мәслихаттар сайлауының нәтижелері туралы толық ақпарат берді.
Екі ел арасындағы сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық байланысты кеңейту мәселелері назардан тыс қалмады. Әсіресе, «жасыл» экономика, инфрақұрылым, көлік және логистика, ауыл шаруашылығы, ғылыми-технологиялық қызмет сияқты салаларда бірлескен жобаларды іске асыру жөнінде ұсыныстар ортаға салынды. Сондай-ақ тараптар білім беру, туризм және цифрландыру бағыттарындағы серіктестікті одан әрі кеңейтуге қатысты пікір алмасты.
«Португалия жасыл энергетика бойынша Еуропа елдері арасында көшбасшы екені белгілі. Біз сіздердің жаңартылатын энергия көздеріне қатысты тәжірибелеріңізге ерекше қызығушылық танытып отырмыз. Қазақстан Метан жөніндегі жаһандық келісімге қосылды. Сондай-ақ 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізуді көздеп отыр. Португалия бұл межеге 2045 жылға қарай жетуді мақсат тұтып отырғанын білеміз. Біздер үшін осы саладағы заңнамалық тәжірибелеріңіздің маңызы зор. Алдағы уақытта екі ел де басымдық беріп отырған аталған бағытта нәтижелі ынтымақтастық орнатамыз деп үміттенеміз», – деді Мәулен Әшімбаев.
Сенат Төрағасы, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі Хатшылығының басшысы Мәулен Әшімбаев Португалия Республикасына сапары аясында БҰҰ Өркениеттер альянсының 10-шы Жаһандық форумына қатысты. Іс-шара барысында адамзатты алаңдатқан өзекті проблемалар және оларды еңсеру жолдарын жетілдіру мәселелері талқыланды. Сондай-ақ палата Спикері Форум алаңында БҰҰ Бас хатшысы Антонио Гутерришпен кездесті. Онда тараптар Қазақстанның БҰҰ-мен жан-жақты ынтымақтастығының басым бағыттарына назар аударды және Орнықты даму мақсаттарына қол жеткізу жолындағы проблемалар мен қазіргі таңдағы өзекті сын-қатерлерді талқылады.
«Қазақстан БҰҰ-ның Орнықты даму мақсаттарына қол жеткізуде әлемдік қоғамдастықтың қалып келе жатқанына алаңдаушылық білдіреді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев атап өткендей, Орнықты даму мақсаттарына қол жеткізу – біздің ұлттық басымдығымыз. Соңғы онжылдықтағы айтарлықтай жетістіктерге қарамастан, жаһандық сын-қатерлер даму қарқынының баяулауына әкеліп соқты. Сондықтан алдағы онжылдықта маңызды нәтижелерге қол жеткізу үшін бірлесіп, шешуші қадам жасаудың мәні зор. Бүгінде Қазақстанда даму мақсаттарына сай бастамалар белсенді түрде іске асырылып келеді. Әсіресе, білім беру, денсаулық сақтау және экологиялық тұрақтылық салаларындағы игі істерді айрықша атап өткен жөн. Осы бағытта тәжірибе, білім және ресурстар алмасу арқылы біз барынша әділетті әрі дамыған әлем қалыптастыру жолында бірлесіп нәтижелі жұмыс істейміз деп сенеміз», – деп, Сенат Төрағасы ОДМ-ның іске асырылуына мониторинг жүргізу және басқа да бағыттар бойынша Парламенттің қызметі жөнінде айтты.
Мәулен Әшімбаев Антонио Гутерришке Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың атынан 2025 жылғы 17-18 қыркүйекте Астанада өтетін «Діндер диалогы: болашақ жолындағы синергия» атты Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің VIII съезіне шақыруды табыс етті.
Өз кезегінде БҰҰ Бас хатшысы Мемлекет басшысының орнықты даму бойынша жүргізіп келе жатқан саясатын жоғары бағалап, Қазақстанның жаһандық деңгейде бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз етуді көздейтін бастамаларын одан әрі қолдауға дайын екенін білдірді.
Біріккен Ұлттар Ұйымының Өркениеттер Альянсы деген ұйымы бар. Мұны құру туралы алғаш бастама жасаған Испания Премьер-министрі Хосе Луисом Родригесом Сапатеро болатын. Ол 2005 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясының 59-шы сессиясында осындай ұсыныс жасаған еді. Оны сол кездегі Түркия Премьер-министрі Тайып Эрдоған қолдаған болатын.
2005 жылы БҰҰ Бас хатшысы Кофи Аннан Өркениеттер Альян-сын құру туралы ресми түрде мәлім-деді. Бастаманың өзегі – ұлтаралық, мәдениет пен дінаралық диалог арқылы экстремизмге қарсы халықаралық әрекетті күшейту. Альянс батыс пен ислам әлемі арасындағы текетіресті азайтуға барынша назар аударады.
Өркениеттер Альянсының жетекшісі БҰҰ Бас хатшысының орынбасары дәрежесінде. Бұл Альянс та өз қызметін Нью-Йорктан жүргізеді. Альянс жаһандық әріптестер жүйесіне, оның ішінде халықаралық және өңірлік ұйымдардың, азаматтық қауымдастық топтары, қорлар мен жеке сектордың түрлі ұлттар мен қауымдастықтар арасындағы мәдениетаралық байланыстарын жақсартуға бағыт ұстайды.
2007 жылғы сәуір айында БҰҰ Бас хатшысы Португалияның бұрынғы президенті Ж.Сампайоны Өркениеттер Альянсы жөніндегі Жоғарғы өкіл етіп тағайындайды. 2012 жылы оның орнын БҰҰ Бас Ассамблеясы 66-шы сессиясының төрағасы, Катар мемлекетінің өкілі Насир Абдулазиз аль-Насер алмастырды. 2019 жылдың қаңтарынан бұл қызметті Испанияның бұрынғы сыртқы істер министрі Мигель Анхель Моратинос атқарып келеді.
БҰҰ-ның бұрынғы Бас хатшысы Кофи Аннан Жоғары деңгейдегі Топ құрып, оның құрамына 20 ірі саясат, білім беру, азаматтық қоғам, дін және БАҚ өкілдерін енгізді. Солардың арасында Иранның бұрынғы президенті Мохаммад Хатами, Оңтүстік Африка Республикасынан Нобель сыйлығының лауреаты, архиепископ Десмонд Туту, профессор Пань Гуан, Артур Шнайдер тәрізді танымал тұлғалар бар еді.
Сонымен қатар Альянс достарының Тобы да құрылды. Оның құрамында 160 мүше бар. 131 мемлекет пен 29 халықаралық ұйымның басын құрайтын осы Топта Қазақстаннан басқа Әзербайжан, Беларусь, Грузия, Ресей, Украина, Өзбекстан және Балтық елдері де бар.
Қазақстан делегациясы Альянстың Достар тобы кездесулеріне үзбей қатысып келеді. Өркениеттер Альянсы өткізетін форумдардан қол үзген емес. Ұлттық координаторлар есебінде Берік Арын, Марат Әзілханов сияқты азаматтар мәртебелі жиындарға қатысып жүрді.
Өркениеттер Альянсы мен Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезі арасында да тығыз байланыс орныққан. 2016 жылғы 11 маусымда Астанада өткен 5-ші съезде Альянс делегациясын Жоғары өкіл бастап келген болатын.
Съезд хатшылығы Секретариатының барлық отырысына Альянс өкілдері қатыстып келеді. Альянстың департамент директоры Мэтью Ходс та талай жиынның бел ортасында болған. Ол 2016 жылы 31 мамырда Қазақстан Республикасының Сенаты өткізген «Діндер терроризмге қарсы» халықаралық конференция жұмысына да белсене қатысқан болатын.
2022 жылғы қыркүйек айында Астана өткен Әлемдік және дәстүрлі діндер 7-ші съезіне Өркениеттер Альянсының Жоғары өкілі Мигель Анхель Моратинос арнайы келіп қатысқан.
2006 жылы Жоғары деңгейлі Топ өз баяндамасында бес бірдей басым бағытты атап көрсеткен болатын. Бұл – білім беру, жастар, миграция, Бұқаралық ақпарат құралдары және әйелдер.
Альянстың бірінші форумы 2008 жылы 15-16 қаңтарда Испания астанасы Мадридте өткізілді. Екінші форум 2009 жылы 6-7 сәуірде Түркия астанасы Ыстанбұлда өткен еді. Он жылдың ішінде бұл алаңда қаншама лидер бас қосты десеңізші!
Мәулен Әшімбаев өз сөзінде Жаһандық форумға қатысушыларға ілтипат білдіріп, бүкіл адамзаттың игілігі үшін халықтар, мәдениеттер және діндер арасындағы диалогты ілгерілету жолында Альянстың миссиясы айрықша маңызға ие екенін атап өтті. Қазақстан мен БҰҰ Өркениеттер альянсының талай жылдан бергі серіктестігі нәтижесін де жоғары бағалады. Сондай-ақ ол Ұйымның білім беру, жастарды дамыту, көші-қон, әйелдердің рөлі және БАҚ мәселелеріне қатысты халықаралық түйткілдерді шешуге арналған игілікті істеріне назар аударды. Бейбітшілік пен қауіпсіздікті арттыру үшін халықтарды ортақ мақсатқа жұмылдыру жолындағы жетістіктер де сөз болды.
Сонымен қатар Сенат Спикері адамзаттың дамуы жолында бейбітшілік пен толеранттылық идеяларын ілгерілету үшін Қазақстанның халықаралық аренада белсенді қолданып келе жатқан тәсілдеріне тоқталды. Сондай-ақ Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезі мәдениетаралық және дінаралық диалог пен ынтымақтастықты дамытуға арналған жаһандық іске еліміздің қосқан үлесі екені айтылды. Бұл бастама БҰҰ Өркениеттер альянсының мақсаттарымен үндес және олардың миссиясы мен басымдықтары да ортақ екенін атап өткен жөн.
– Астанада өткен Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының VII съезінде Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев әлемге бейбітшілік жолындағы жаңа жаһандық қозғалыс қажет екенін айтты. Шын мәнінде, халықаралық қауіпсіздіктің қазіргі жүйесі бүгінгі қалыптасқан ахуалға жеткілікті деңгейде сай келмейді. Мұндай жағдайда бейбітшілікті, келісім мен өзара сенімді нығайтуға арналған діни, саяси және қоғамдық көшбасшылардың бірлескен күш-жігері ерекше өзекті екені анық. Осы орайда Өркениеттер альянсының Жаһандық форумы аталған бағытты тағы бір пысықтап, идеялар алмасуға, бейбітшілік, диалог және келісімді ілгерілету тәсілдерін талқылауға мүмкіндік береді. Бұл Форум қазіргі таңда халықаралық қоғамдастықтың алдында тұрған іргелі проблемаларды шешу жолында да күш біріктіруге оң септігін тигізеді деп сенемін, – деді Мәулен Сағатханұлы.
Сапар барысында Мәулен Әшімбаев БҰҰ Өркениеттер альянсының Жоғары өкілі Мигель Анхель Моратиноспен, Мұсылман ақсақалдар кеңесінің Бас хатшысы Мохаммед Абдельсаламмен және ТҮРКСОЙ-дың Бас хатшысы Сұлтан Раевпен кездесті. Онда Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің VIII съезінің күн тәртібі және өзара ынтымақтастықты нығайту мәселелері талқыланды.
Жаһандық форумның екінші күні Сенат Төрағасы, Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезі Хатшылығының басшысы Мәулен Әшімбаев діни нысандарды қорғау мәселелеріне ерекше назар аударды. Оның ішінде, киелі діни нысандар адамзаттың менталитетін, этикасын, өткенін тануға қажетті маңызды рухани және тарихи-мәдени мұра екенін қадап айтты. Мұндай мұралар ұлттық және өркениеттік кодты сақтауға ықпал етеді.
Бұл ретте БҰҰ-ның діни рәміздерді қорлауды айыптайтын қарары туралы сөз болғанын атап өткен жөн. Қазақстан 2023 жылы БҰҰ-ға мүше басқа 47 елмен бірге аталған құжаттың тең авторы болды. Қарарда діні немесе наным-сеніміне байланысты адамдарға қарсы зорлық-зомбылықтың, сондай-ақ діни рәміздерге, қасиетті кітаптарға, мәдени орталықтар мен ғибадат орындарына нұқсан келтіретін кез келген әрекеттің айыпталатыны туралы айтылған.
«Болашақ ұрпақ үшін қолымыздағы баға жетпес құнды жәдігерлерді сақтау аса маңызды. Осы орайда бүгінгі конференция аталған жаһандық мақсатқа жету жолындағы маңызды қадам екені анық. Қазақстан БҰҰ Бас Ассамблеясының конфессияаралық диалогқа ықпал ету, діни рәміздерді қорлауды айыптау туралы қарарын және БҰҰ-ның 2023 жылғы Діни нысандарды қорғау жөніндегі іс-қимыл жоспарын қолдайды. Біздің еліміз аталған маңызды құжаттарды әзірлеуге белсенді қатысты. Халықаралық қауымдастық онда көрсетілген қағидаттарды ұстануы керек. Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев осы мәселеге үнемі баса мән беріп келеді», – деді Мәулен Әшімбаев. Осы тұрғыдан келгенде, азаматтық қоғамның, дін көшбасшыларының және әлемдік қоғамдастықтың күш-жігерін ортақ іске жұмылдыру маңызды. Сондай-ақ қазіргі сын-қатерлерді еңсеру, халықтар, мәдениеттер мен діндер арасында диалог қалыптастыру, өңірлік қақтығыстарды, діни жанжалдар мен этносаралық алауыздықты тудыратын, діни нысандарды қорлауға үндейтін рухани тоқырауды болдырмау үшін қажетті кешенді тәсілдерге де назар аударды.
«Экстремизм актілері мен дін-аралық шиеленістер көбінесе алалаудың салдарынан және диалогтың болмауынан туындайды. Бұл факторлар ықтимал қақтығыстарды одан әрі арттыра түседі. Алайда осындай конференция сияқты жаһандық диалогтар өзара түсіністік пен сенімге ықпал ете алады. Бүгінде зардап шеккен діни нысандарды қалпына келтіру ісінде қаржы тапшылығы маңызды проблема болып отыр. Өйткені бұл жұмыс көбіне қымбат және техникалық жағынан күрделі екені белгілі. Осыған байланысты халықаралық деңгейде қаржылай қолдаудың маңызы зор. Жалпы, мемлекеттер алдын алу шараларын әзірлеу жолында бір-бірімен, ЮНЕСКО-мен, БҰҰ-ның Терроризмге қарсы басқармасымен және басқа да ұйымдармен тығыз ынтымақтастық орнатуы қажет деп есептейміз», – дей келіп, Мәулен Сағатханұлы Қазақстанның рухани дипломатияны ілгерілету, елдегі конфессияаралық бейбітшілік пен бірлікті сақтау, діни нысандарды қорғау жолында атқарып келе жатқан жұмыстарына және Парламенттің осы бағыттағы заң шығару қызметіне тоқталды.
– Қазақстанда 100-ден астам этникалық топ тұрады және 18 конфессияның 4 000-ға жуық діни бірлестігі бар. Сондай-ақ елде мешіттер, православие, католик, протестант шіркеулері, синагогалар, бахаи мен кришнайттердің ғибадат үйлері және Будда храмдары сияқты 4 000-ға жуық діни нысан қызмет көрсетеді. Біз осындай әралуандықты бағалаймыз және діни нысандарды қорғау үшін құқықтық базамызды үнемі жетілдіріп отырамыз. Сонымен қатар Қазақстан Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезін өткізу арқылы дінаралық диалогты халықаралық деңгейде белсенді түрде дәріптеп келеді. 2025 жылы өтетін келесі съезд «Діндер диалогы: болашақ жолындағы синергия» тақырыбына арналады және ол дінаралық толеранттылық пен өзара түсіністікті одан әрі нығайтуға ықпал етеді деп сенеміз», – деді.
Португалияда саяси партиялар мен ұйымдар жеткілікті. Солардың ішінде Социал-демократиялық партия 1974 жылдан бері билік тізгінін ұстап келеді. Оның лидері Луиш Монтенегру, 80 депутаты – Парламентте. Одан кейінгі ықпалды құрылым 1973 жылы құрылған – Социалистік партия. Жетекшісі Педру Нуну Сантуш, Ассамблеяда 78 депутаты бар. CNEGA – қазақша мағынасы «ЖЕТЕР» деген партия 2019 жылы құрылған, оны Андре Вентура басқарады, парламентте 50 орынға ие. Сондай-ақ Либералды инициатива, Солшыл блок, Эко-социалистік партия, коммунистік және экологиялық партиялар бар.
Жоғарыда айтқанымыздай, Социалистік партия Парламентте айтарлықтай басымдыққа ие болғасын, бір жағынан бұрынғы Премьер-министр А.Коштаның тегеурінділігіне қарамастан былтырғы қараша айында Португалияда бірқатар саяси өзгерістер болды. Елдегі коррупция өршіп, біраз министрлікте тінту жүргізілгесін Премьер-министр А.Кошта президент Марселу Ребелу де Соузаның атына доғарысқа кететіндігі туралы өтініш берген. Бұл 2023 жылғы 7 қараша күні болған жағдай. Оның өтініші дереу қабылданған. Мемлекет басшысы партия жетекшілерімен және Мемлекеттік Кеңес мүшелерімен, сондай-ақ Ассамблея Төрағасы А.Силва, бұрынғы қаржы министрі М.Сентену мырзалармен кеңес өткізіп, кезектен тыс Парламент сайлауын 2024 жылғы 10 наурызға белгілейді. Бірақ оған дейін Парламент 2024 жылғы бюджетті бекітіп беруі керек болды. Парламент Социалистік партияның арқасында 2024 жылға арналған Мемлекеттік бюджет туралы заңды мақұлдайды. Бұл заңға 1 900-ден астам түзетулер енгізілгеніне қарамастан, соның 82-і ғана қабылданып, қалғандарына қарсылық білдіріледі.
2023 жылдың 7 желтоқсан күні Президент Марселу Ребелу де Соуза ХІІІ Конституциялық үкіметті доғарысқа жіберу туралы Жарлыққа қол қояды. М.Соуза 2 миллионға жуық португалдықтың кедейшілік күйін кешіп, күндерін әзер көріп отырғанын айтып, мұндай жағдаймен келіспейтіндігін мәлімдейді. 2015 жылдан билеп келе жатқан социалистер партиясы «бұрынғы әріптестерінің жән оппозиция ұсынысын ескермейтінін айта келіп, елдегі жағдайға толық жауапты солар» дегенді айтады.
Халықтың жағдайы күрт нашарлап кеткенін CNEGA-ЖЕТЕР партиясының жетекшісі А.Вентура да жиі мәлімдеумен болады. Ол Президентке «саяси ерік-жігеріңді таныт, Парламентті тарат» деген талап қояды. А.Вентура бұған дейін «тарихтағы ең нашар үкімет» деп Үкіметке сенімсіздік білдіру талабын қойған екен, бірақ оның бұл талабын депутаттар толық жақтамайды. Әйтсе де, елдегі жағдай одан сайын нашарлап, құрғақшылық пен орман өрттері көбейіп, ұлттық әуетасымалдаушы ТАР жұмысы шығынға батып күйзеліс күшейе түседі.
Саяси текетірес соңы Республика Ассамблеясының биылғы жыл басында таратылуына әкеп соғады.
Кезектен тыс Парламент сайлауы биылғы жыл басында, яғни 10 наурыз күні өтті. Сайлауға қатысушылар сан жағынан рекордтық көрсеткішке ие болып, 6 140 289 адам дауыс береді. Сөйтіп, Социал-демократиялық партия жеңіске жетеді. Оның жетекшісі Луиш Монтенегруді Демократиялық Альянс блогы – Халық партиясы мен Халықтық-монархиялық партия мүшелері қолдайды. Екінші орынды Социалистік партия алады. Үшінші нәтиже CNEGA-ЖЕТЕР партиясының еншісіне бұйырады. Алайда парламенттегі шешуші 116 орынды алуға не Социалистік, не Социал-демократиялық партия қол жеткізе алмайды. Бір сөзбен айтқанда, «әрі тарт та бері тарт» деген жағдай. Мұның ең жаман жері Үкіметтің кез келген бастамасына қалған партиялар үнемі тосқауыл қойып отыра алады. 2025 жылға арналған Мемлекеттік бюджетті қабылдау да оңайға түспесі анық.
2024 жылғы 2 сәуірде жаңа Конституциялық Үкіметтің инаугурациясы өтті. Премьер-министр лауазымына Лиуш Монтенегру тағайындалды. Ол қызметіне кіріскен бетте тұрғын үй құрылысынан бастап коррупциямен күрес, иммиграция, денсаулық сақтау, мемлекеттік басқару және экономикаға қатысты бірқатар пакеттерді жүзеге асыруды ұсынды. Бірақ оның бәрі заңдық тұрғыда толық қамтамасыз етілмегендіктен, оппозиция сынына ұшырай бастады.
Социалистер үкіметінің саяси-әлеуметтік шиеленісті шешуге, еуропалық қорлардың ақшасын тартып, экономиканы өрістетуге, жұмыссыздықты төмендетуге бағытталған белсенді жұмысына қарамастан, көптеген мәселе әлі күнге дейін өз шешімін таппай жатқан секілді.
Португалия үшін коррупцияның өршуі, соның негізінде қоғамдағы наразылықтың күшейе түсуі, халықтың нақты табысының қысқаруы, денсаулық пен білім беру сақтау жүйесіндегі дағдарыс, баспананың және жалға алудың қымбаттауы, құрылыс қарқынының төмендеуі, жастардың елден көптеп кетуі мен иммиграция мәселелері өте өзекті мәселелерге айналған. Португалияның элитасы арасында да бәсекелестік күшейе түскен.
Бір сөзбен айтқанда, бүгінгі әлем мың құбылып тұр. Әр елдің өз мұңы бар. Әр елдің өз үміті бар. Әлемдік қауымдастықтың бір мүшесі ретінде Қазақстан да қай кезде болса да өз үнін естірткісі келеді. Өз тарапымыздан елдің халықаралық деңгейдегі абыройы арта берсін дейміз.
Нұртөре ЖҮСІП,
сенатор