Ел аузында «Қарақұм дегенше, қарағым десейші» деген сөз тіркесі осы киелі мекенге қарата айтылуы бекер болмаса керек. Өйткені қыс қыстау, жаз жайлауын жағалаған ауыл халқының ризық-несібесі әсте бір кеміген емес. Бағзыдан мал жайын білетін ағайын әлі күнге дейін атакәсібінен қол үзбеген. Дастарқанынан құрт-ірімшігі, айран-шұбаты үзілмейді. Жерінің құнарлығы малшы қауымына бақ болып тұр.
Дейтұрғанмен, соңғы жылдары берекелі мекеннің күйі қашып тұрғанға ұқсайды. Тұрғылықты халқы ауылдың тіршілігі тұралап, ажары қаша бастағанына ашынып жүр. Соның ішінде өркениет көшінен кеш қалып, әлі де көмір жағу тауқыметінен арыла алмай отырғандарына наразы.
Көгілдір отынды күтумен күндерін өткізіп жүрген дүйім жұрттың көксегені бүгін-ертең орындалатын түрі жоқ. Талай мәрте құзырлы орындарға қолқа салғанымен нәтижесі болар емес. Елді мекен халқы бізге осылай деп мұңын шақты.
Негізінен, бүгінде Қарақұм ауылдық округінің орталығы саналатын Абай ауылында 3 мыңға жуық жан тұрмыс кешіп жатыр. Бұрынғы Қарақұм қой совхозының орталығы болған бұл елді мекеннің байырғы атакәсібі мал шаруашылығымен тығыз байланысты. Аталмыш ауыл Арал қаласынан 100 шақырым, ал облыс орталығынан 500 шақырым қашықтықта қоныстанған.
«Төрт түлігін түлетіп отырған тұрғылықты халық ел қатарлы күн кешіп жатыр. Материалдық жағдайымыз жақсы, оған шүкіршілік етеміз. Тек жергілікті жұртшылықты алқымнан алып тұрған негізгі мәселе көгілдір отынға қатысты болып тұр. Ілгеріде тұрғылықты халық ауыл шетіндегі сексеуілді шауып, жан бағушы еді. Қазір оны да кесуге заңмен шектеу қойылды. Ал көмірдің бағасы күн санап қымбаттап барады. Жергілікті жеткізуші, тасымалдаушылардың ақысы аспандап кетті. Соның салдарынан бүгінде ауылымызда 1 тонна көмірдің бағасы 35-37 мың аралығында бағаланып тұр. Мәселен, бір үй ең кемі 5 тонна көмір жақты делік, сонда бергісі 175 мың, арғысы 300 мыңға дейін ақша жұмсайды. Оған тамызық отынды қосыңыз. Сонымен қатар қымбатшылық қыспағы халықтың аудан орталығына үдере көшуіне де әкеп соқтырып жатыр. Ауылымыздың іргесі сөгіліп барады. Сондықтан да құзырлы орындар тарапынан ауылымызды газдандыру мәселесін бір сәтке қаперге алса дейміз. Ел қатарлы біздің елді мекен де көгілдір отынға қосылса деген тілегіміз бар», – дейді ауыл тұрғыны Абай Әбішев.
Халықтың пікіріне сәйкес, негізінен Арал ауданында 20-ның үстінде ауылдық округ бар екен. Ал осы елді мекендердің газға қосылғаны саусақпен санарлық. Соның салдарынан, аталмыш ауылдардың басым көпшілігі көгілдір отынның игілігін көре алмай жүр.
Сонымен қатар 2013 жылы «Жезқазған – Бейнеу» теміржол желілері негізінде аталмыш ауылға теміржол қатынасы жолға қойылды. Бұған дейін өзге аймақтармен жол қатынасы қиындық туғызып келген елді мекен халқы үшін бұл күтпеген тосынсый болды. Нәтижесінде, қосымша жұмыс көздері ашылып, 50-60 адам нәпақасын тауып келеді. Алайда ауыл халқының «әттеген-ай» дейтін тұстары әлі де жетерлік.
«Ауылымыздан өзге өңірлерге еш қиындықсыз қатынауға мүмкіндік жасалғанына қуаныштымыз. Күнара ауыл үстінен «Қызылорда – Павлодар» бағытында пойыз қатынап тұр. Осы орайда айта кеткен абзал, халықтың пойызға мініп-түсуі үлкен қиындық туғызып келеді. Себебі станса алдына перрон салынбаған, не болмаса қиыршық тас төселмеген. Әсіресе, бұл түн мезгілінде, қысқы тайғақ кездерде адам өміріне үлкен қауіп туғызуда. Сонымен қатар ауылдан 1 шақырым жерде теміржол өткелі бар. Бұрын сол өткелде 4-5 адам кезекшілікте тұратын. Ең бастысы теміржол өткелінен өтетін көліктер мен өрістен қайтатын малдардың қауіпсіздігіне алаңдамайтын едік. Кімнің нұсқауы екенін қайдам, бертін кезекшілікті қысқартып тастады. Қазір жұмыссыздық есебінен бірнеше адам өткелге кезекшілікке қойылады. Оның өзі қауіпсіздікті қамтамасыз етіп тұр деп айта алмаймыз. Соның салдарынан, ауыл малдарын пойыз басу фактілері жиілеп кетті. Тіпті, малды бақылаусыз жіберуге қорқып отырмыз. Құзырлы орындарға бұл жайында сан мәрте айтқанымызбен, бізді қырық сылтаумен шығарып салады. Соған орай аталмыш олқылықты қалыпқа келтіруді сұраймыз», – деп ойын толықтырды ауыл тұрғыны.
Тұрғылықты халықтың тағы бір базынасы – мәдениет саласына қатысты өрбіді. Көпшілікті ауылдық клубтың келешегі ойлантады. Халықтың пікіріне сүйенсек, ауыл бір клубқа мұқтаж. Іргесі 1985-жылдары қаланған бұрынғы ауылдық клуб ғимараты бүгінде құлау қаупінде тұр. Ол жерде мерекелік, мәдени-көпшілік іс-шараларды өткізу адам өміріне қауіпті. Сәт сайын жамап-жасқап, бағаналармен тіреп, өлместің күйін кешіп келеді екен. Осы жайында тиісті орындарға қаншама рет айтқанымен, әзірге жаңа ғимарат салуға асықпай отырғанын айтып, ашынады.
Бір сөзбен айтқанда, құм қойнауында төрт түлігін түлетіп, мамыражай тұрмыс кешіп жатқан ауылдағы ағайынның бүгінгі жағдайы мәз емес. Әйтеуір жоқтан бар жасап, әупірімдеп күн кешіп келеді. Ауыл тұрмысын ой таразысына сала отырып, осыны аңғардық.
Ауыл халқы аудан әкімі ауылымызға арнайы келіп, тыныс-тіршілігін көзбен көріп, кемшіліктерді жоюға күш салса деген талабын қойып отыр. Өз кезегінде жергілікті әкімдік жазылған жайға орай үн қосар деген үміт басым.
Ербақыт ЖАЛҒАСБАЙ,
Қызылорда облысы