Тағылымды ғұмыр

Өмір жолы еңбек пен табандылықтың, білім мен ізденістің жарқын үлгісі болған Нұрбах Рүстемов те саналы ғұмырын мемлекеттік қызмет ісіне арнап, еліне адал еңбегі сіңген тұлға. Ол өзінің қажырлы еңбегі мен жаңашыл бастамалары арқылы туған халқына қызмет етіп келеді.

Көпбалалы от­ба­­сында 1965 жылы қаң­­тардың 31-жұл­дызы күні «сегізінші перзент болып дүние есігін ашқан сәбидің есімін әкесі Тұрар Нұрбах» деп атайды. Мәс­­­­кеуде әйгілі ЦК КПСС Кун­цеводағы емханада демалып жат­қан кезде Шығыс Германияның бас­­шы­ларының бірімен дос бо­лады. Сол кезде туған баласының атын – қазақтың «Нұр» деген сөзін ала­ды да, немістің әйгілі азамат­та­рының атынан «Бах» дегенін ала­ды. Нұрбах елгезек, тілалғыш, ба­уырмал болып өседі. 

Қаршадайынан «Еңбекке ерін­беңдер, бейнет түбі – зейнет» деп еңбекке баулыған әке тәрбиесі ел­гезек баланың өмір жолында да айнымас серігі болды. Мектеп қа­быр­ғасында жүргенде де ұстазда­рының таңдаулы шәкіртіне айнал­ды. Оқуда озат, қоғамдық жұмыста белсенді шәкірт болды. Есейе келе әкесі Тұрар Рүстемұлының ізін жал­ғап, ұстаздық жолды таңдады.

1982-1986-жылдары Алматы педаго­ги­калық шет тілдер инсти­ту­тын ағылшын тілі мұғалімі ма­ман­дығы бойынша бітіріп, 1983-1985-жылдары Отан алдын­дағы аза­маттық әскери борышын атқарып келді. Еңбек жолын Түр­кістан қаласындағы Ахмет Бай­тұрсынұлы атындағы №1 орта мек­тепте ұстаздықтан бастады. 1987 жылы Түркістан қалалық ком­сомол комитетінің хатшысы, Қа­зақстан Комсомолының Орталық коми­тетінде Орготделінде Жауап­ты ұйымдас­тырушы болып екі облыстың (Жамбыл және Талды­қорған) кураторы болды.

1989 жылы Мәскеу қаласында ВЛКСМ Орталық комитеті жа­нын­дағы Жоғары ком­сомол мектебін саясаттанушы мамандығы бо­йын­ша оқып бітірді. ЕҰУ Дипло­ма­тиялық академиясын, Гумилев атындағы Халық­аралық қатынас­тар және Қазақстан-Ресей универ­ситетін заңгер мамандығы бойын­ша тәмамдаған білікті маман.

1989 жылы тамыз айында Нұр­бах Рүс­темов Қазақстан Жастар Одағының Орталық комитетіне жұ­мысқа шақырту алды. Сол кезде Қа­зақстан Республикасы Орта­лық ко­­митетінің хатшысы болған Иман­­ғали Тасмағанбетов: «Нұрбах – сен 1986 жылдан кейін Оңтүс­тіктен тұңғыш Орталық коми­тетке қыз­метке шақырылған қызметкерсің, жерлестерің үшін өнеге болуың керек» деп, Нұрбах Тұрарұлына үлкен сенім артып, жігерлендірді.

1990-1992 жылдар аралығында «Қаз­хинторг» АҚ сарапшысы, 1992 жыл­дың қаң­тар айынан, Егемен­дігіміздің алғашқы күн­дерінен бас­тап 1997 жылға дейін Қа­зақстан Рес­публикасы Сыртқы істер ми­нистр­лігі мемлекеттік Протокол бас­­қар­ма­сында үшінші хатшыдан басшысы­на дейінгі қызметтерді атқарды.

1997-1999-жылдары Қазақстан Респуб­ликасы Президенті жанын­дағы Жоғары экономикалық кеңе­сінде бас сарапшы, Премьер-Ми­нистрі кеңесінің Сыртқы қа­ты­настар бөлімінің мең­герушісі болды. 

Жақсыдан шарапат

«Жақсыдан шарапат» дегендей, Нұрбах Тұрарұлы түрлі қызмет ат­қара жүріп, өнбойына ел ағала­ры­нан салиқалы өнеге сіңіреді. «Жо­лы болар жігіттің..» деп халқымыз бекер айтпайды. Нұрбах Рүсте­мов­тың жолында жақсы жандар аз кез­деспеген-ді. Өзі де қаршада­йы­нан «Ағадан – ақыл, атадан – на­қыл» естіп өскендіктен болар, өмі­рін өнегеге толтырды. Қазақтың даналық жолы ұлтымыздың тарихи тұлғаларымен ерекшеленеді десек, руханиятымыздағы орны ерек, Мәдениет министрі болған Өз­бекәлі Жәнібековтың тағылымды тәрбиесіне алды. Ел тарихында аты алтын әріппен жазылған мемлекет қайраткері, этнограф-ғалым Өзбекәлі Жәнібековтың өзі Нұрбах Тұрарұлын «Министр бала» деп атап, үнемі тілеулес болып, жол сіл­теп қанаттандырды. «Бұлақ көр­сең – көзін аш» дегендей, өзі де та­лапты, елгезек Нұрбах Тұрар­ұлы­ның шыңдалуына ерекше көңіл бө­леді. Халқымыздың алып тұлға­ларының көзін көріп, суалмайтын арнасынан сусындап, мәңгілік сарынын жалғастырушы Нұрбах Тұрарұлы өзі де қоғамда нар тұлға болып қалыптасады.

«Әркімнің туған жері – Мысыр шәрі» дейді халқымыз. Қазақ үшін киелі, түгел түркінің түп негізі Түркістаннан түлеп, қасиетті топырақтан нәр алып, саналы ғұмырында еліне етене, халқына қалаулы болып қызмет етті. 

1999 жылы еліміздің Парла­ментінің Мәжіліс сайлауында «Түркістанды түлету – парызымыз» деген ұранмен шығып, жеңіске жеткен болатын. 1999-2009-жыл­да­ры Қазақстан Республикасы Пар­ламенті Мәжілісінің II, III, IV шақырылған Оңтүстік Қазақстан облысы Түркістан сайлау округінен сайланған депутаты, Мәжілістің Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы қызметтерін атқарды. 

Нұрбах Рүстемов отыз жыл­дан аса уақыт өмірін мем­лекеттік қызметке арнаған, дип­ло­матиялық қарым-қатынаста бірлік пен бей­бітшілікті ұстанған, ұйым­дасты­рушылық қабілетін хал­қы­мыздың болмысына, идеология­сына, руха­ни бітіміне оны зерттеп білуге жұм­сады. Ойға алған, кө­кейге ұялаған ісін тындырмай тын­байтын қасие­тімен де көпшілікке үлгі бола алды. Батыр Бауыржан бабамыздың «Тәр­тіпке бағынған құл болмайды» де­геніндей-ақ тәртіп пен тазалық, туралық пен тұрақтылық секілді қасиеттерімен елінің құрметіне бөленді. Депутат бола жүріп, хал­қының қалаулысына айналды. Де­путаттық мандатымен Үкіметке ойын бүкпей, ашық ай­тып, хал­қының қажетіне жарады. Кен­тау­дағы ЖЭО-ны жөндеп-жабдықтау үшін республикалық бюджеттен қаржы бөлдірді.

Түркістан облыс орталығы бол­май тұрғанында-ақ тек қалаға емес Кентау қаласына да жаңа ауруха­налармен бірнеше мектеп салуға ықпал етіп, республикалық бюд­жеттен қомақты қаржы қарастыру секілді істің басы-қасында жүрді. Туған жер алдындағы борышын ұмытпай, Түркістанның рухани жаңғыруына, статусын көтеруге, өсіп-өркендеуіне жан аямай, еңбек сіңірді. Тұңғыш рет студенттердің стипендиясын 40 пайыз көтеру, Саяси партиялар туралы заңға «ұлттық партиялар құруға тыйым салу», «желтоқсандықтарға» соттың шешімі шықса да төленбей жүрген компенсацияларын 2001 жылы шұғыл түрде алу секілді бірқатар мәселені көтерді. 

Руханият елшісі

Мемлекет тарихында саяси-мәдени және рухани байланыс­тарды нығайтып, елдер арасындағы ынтымақ пен достықты терең­детуде елшіге артылар жүк жеңіл емес. Елшілік қызметте кәсіби дипломат, руханият елшісі, бей­біт­шілік жаршысы ретінде танылды. 

2009 жылы Президент Нұрбах Рүстемовты Қазақстан Респуб­ли­касының Иран Ислам Республика­сындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі етіп тағайындады. Екі ел арасында татулық пен ынтымақты нығайтып, достық байланыс ор­натуға күш салды. Иранда Елші болып Иран елінің басшылығынан архивтерінде жұмыс істеуге Қазақстанның ғалымдарына рұқсат алып беріп, ғалымдарға жағдай жасатып, Ғалия Қамбарбекова деген шығыстанушы тарихшы қы­зымыз қазақ даласына тән тың тарихи деректер тапқан болатын.

2010-2013-жылдары Қазақстан Республикасы Сыртқы істер ми­нистрлігінің ерекше тапсырмалар жөніндегі Елшісі болып тағайын­далды. 2013 жылдың сәуірінен бас­тап – Қазақстан Республика­сының Венгриядағы Төтенше және Өкілетті Елшісі атанды. Венгрия жерінде оғыз-қыпшақ бабала­ры­мыздың ізі қалған, олардың үрім­бұтақтары әлі де осы жақта тұрып жатыр. Мәселен, венгр деген сөз – көне түрік тілінде «тогуз-оғуз» де­ген сөзден шыққан десек, тарихи тамыры бір венгрлер мен қазақ мемлекеті арасындағы бауыр­мал­дық, достық қарым-қатынасының дамуында Нұрбах Рүстемовтың сіңірген еңбегі зор. Зердесі зерек, ойы ұшқыр Нұрбах Тұрарұлы Венгрия – ғұнғария көне түрік тілі­нің қазақ тіліне ұқсас тұстарын қойын дәптеріне жазып та жүрді. «Елдестірмек елшіден» дегендей, 2014 жылы Қазақстан мен Венгрия арасындағы Стра­тегиялық пар­т­нерлік келісімшартқа қол қо­йылды. Дипломатия түсі­нігінде мұн­дай құжат қабылдауға қол жет­кізу – дипломат үшін дип­лома­тия­ның шыңына жеткен Ел­шінің еңбегі деп саналады.

2013 жылғы 9 қазаннан Прези­д­ент Жарлығымен Қазақстан Рес­публикасының Сербия Респуб­ли­касындағы, Бұрынғы Юго­сла­вия­ның Македония Респуб­лика­­сындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін қоса атқарушы болып тағайындалды. Бұл қызметті 2019 жылға дейін атқарды.

Қазақстан Республикасы Пре­зидентінің тапсырма­сы­мен Ма­жарстандағы Абай ес­керткіші 2014 жылдың маусым айын­да Буда­пешт­тің беделді ау­дандарының бі­рінде орнатылған еді. Ұлы Абай бабамыздың осы ес­керткішінің ашылуына Нұрбах Тұрарұлының сіңірген еңбегі, қос­қан үлесі ора­сан. 2019 жылдың сә­уір айынан бас­тап Мемлекет бас­шысының Жар­лығымен Нұрбах Тұрарұлы Қа­зақстан Республика­сының Ру­мы­ниядағы Төтенше және Өкілетті Елшісі лауазымы қызметін 2023 жыл­дың наурыз айына дейін атқарды. 

Дипломатиялық елшілік қыз­ме­тінде Өзбекәлі Жәнібековтай алыптан дарыған дүниетанымның рухани сабақтастығы талай жерде халқымыздың ұлы тұлғаларын танытып, өзге елде ескерткішінің ашылуына, екі ел арасында мәде­ни-рухани байланыс орнатуға көп көмегін тигізді. Иә, біз Нұрбах Тұ­рарұлын бекерден-бекер руханият елшісі деп атамаймыз. 

2014 жылы Будапештте Астана көшесін ашып, сол кездегі ШҚО-ның әкімі Б.Сапарбаевтың қолдауы арқылы Абайдың мүсінін орнатты. 2016 жылы Белград қаласында Астана көшесін ашып, сол кездегі Алматы облысының әкімі А.Ба­та­ловтың қолдауымен Жамбылдың мүсінін орнатты. 2020 жылы Буха­рестте Қазақстан алаңын ашып, ЕҰУ-дың ректорының қолдауымен Абайдың мүсінін орнатты. 2021 жылы түркі халықтары мекендеген Румынияның Добруджа өлкесінің орталығы Месджидия қаласында Құрманғазы Сағырбайұлының ескерткішінің салтанатты ашы­луын ұйымдастырды. Білім іздеп, қиырға қанатын қомдаған жастар­дың Венгрияда тегін білім алуына, сондай-ақ тікелей Визэйр ком­паниясының ұшағымен жетуіне ықпал жасаған да Нұрбах Тұрарұлы екенін ұмытпаған абзал.

«Жігітке жеті өнер де аз» дейді қазақ. Профессор, экономика ғы­лымдарының кандидаты, ағылшын тілі мұғалімі, халықаралық қаты­настар маманы сынды еңбектері де еліміздің даму жолына қосқан орасан үлесі екені сөзсіз. Ғалым ретінде «Қазақстан Республи­касының халық шаруашылығының әлеуметтік саласын стратегиялық жоспарлау» атты ғылыми еңбектің және «Қазақстанның әлеуметтік саласын дамыту стратегиясы», «Қазақстан Республикасының әлеу­меттік дамуын болжау», «Әлеу­меттік инфрақұрылымды дамыту стратегиясын қалыптас­тыру» се­кілді кітаптардың авторы. Нұрбах Тұрарұлы ана тілінен өзге ағыл­шын, орыс, түрік тілдерін жетік меңгерген полиглот та... Жа­ны жай­саң, жүрегі жомарт жанның Санжар Ғұлама секілді талай ба­ланың өмірін арашалап, қол­ұшын берген қайырымдылық істері де бір төбе. Жасаған жақсылығын жа­рия­ға жар салмай-ақ жылағанды жұ­батып, шаршағанға сая бола білді.

Қалай десек те, еңбектің еле­ніп, дер кезінде бағаланға­ны да бір бақыт емес пе. Нұрбах Рүстемовтың кеудесінде «Парасат», «Құрмет» ордендері, «Астана», «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 10 жыл», «Қазақстан Республи­ка­сының Конститутция­сына 10 жыл», «Қазақстан Рес­публи­касы­ның Конститутциясына 20 жыл», «Қазақстан Республика­сы­ның Парламентіне 10 жыл», «Астанаға 10 жыл», «Қазақстан Республи­касы­ның тәуелсіздігіне 20 жыл», «Қазақстан Республикасы­ның тәуелсіздігіне 25 жыл», «Аста­наға 20 жыл», «Қазақстан Респуб­ли­ка­сының дипломатиялық қыз­­метіне 25 жыл» медалдары мен ТМД Парламентаралық Ассамблея­сының «Достық» ордені, «Құрмет белгісі» орденінің кавалер кресті (Венгрия), «ІІ дәрежелі Сербия туы» ордені тағы да басқа мем­лекеттік, ха­лықаралық дәрежедегі марапат­тары еліне еткен адал еңбегінің куәсіндай жарқырайды.

Алпыстың асқарына келген та­ғылымды ғұмырында жақсы­лардың шарапатына бөленіп, өзі де жақ­сылық жаршысы, руханият елшісі атанған Нұрбах Рүстемовке мерейлі жас, мерекелі жылдар тілейміз!

Тілекгүл ЕСДӘУЛЕТ