Елордадағы Ұлттық академиялық кітапханада өткен алқалы жиынға Түркі мәдениеті және мұрасы қорының президенті Ақтоты Райымқұлова, Әзербайжан Республикасының мәдениет министрі Адил Каримли, Қырғыз Республикасы Президентінің кеңесшісі Аслан Койчиев, Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі Бауыржан Омаров, Азия кеңесінің бас хатшысы Қайрат Сарыбай, Қырғызстан, Мажарстан, Түркия, Түрікменстан, Өзбекстан Республикаларының Төтенше және өкілетті елшілері, Қазақстан Республикасының Президенті Әкімшілігінің, Сыртқы істер министрлігінің, Ғылым және жоғарғы білім министрлігінің, Мәдениет және ақпарат министрлігінің, TURKSOY халықаралық ұйымының өкілдері, Қазақстан Республикасының Парламенті Сенаты мен Мәжілісінің бірқатар депутаты, мемлекет және қоғам қайраткерлері, ғалымдар мен зиялы қауым өкілдері қатысты.
Жиынды кіріспе сөзімен ашқан Түркі мәдениеті және мұрасы қорының президенті Ақтоты Райымқұлова академик Дархан Қуандықұлының түркі дүниесіне ортақ бай мұраны зерттеп-зерделеу, сақтау істеріне және бауырластық байланыстарды нығайтуға қосқан зор үлесіне тоқталды.
Сонымен бірге басқосуда сөз алған Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі Бауыржан Омаров «Тасқа жазылған тарих» жинағы жайлы мынадай мәселелерді атап көрсетті:
– Біріншіден, «Тарихты жазу тарихты жасаумен бірдей өзекті» деп автордың өзі айтқандай, ол өз еңбегін қағаз бетіне түсіруге аса жауапкершілікпен қарайды. Монографияның ғылыми аппаратының ауқымды және мазмұнды болуына жете көңіл бөледі. Беделді ғалымдардың еңбектеріне сүйенеді. Сол зерттеулерді саралай келіп, өзіндік ой қорытады. Екіншіден, ежелгі және орта ғасырлардағы біздің тек-тамырымызға қатысы бар мемлекеттік құрылымдар туралы мәліметтер ұсынып, елдің рухын оятады, танымын байытады, ой-өрісін кеңейтеді. Үшіншіден, ол байырғы түріктердегі «ел» ұғымы мәселесін жан-жақты талдайды. Ел мен мемлекет түсініктерін бөле-жармай қарастырып, түп-төркініне үңіледі, даму жолдарын айқындайды. Төртіншіден, түркі халықтарының танымындағы наным-сенімдер туралы мол мәліметке қанықтырады. Арғы-бергі деректерді салыстырып-салмақтай отырып, өз көзқарасын танытып, байлам-байыптамасын білдіреді. Бесіншіден, түркі дүниесінің тұлғалары, сол тұлғалар шыққан тектер мен тайпалардың таңбалары жайлы маңызды деректерді топтастырады. Яғни, еңбектің ғылыми ғана емес, фактологиялық сипаты да мейлінше мазмұнды, – деді Президент кеңесшісі.
Түркі мәдениеті және мұрасы қоры жарыққа шығарған академик Д.Қыдырәлінің әзербайжан тіліндегі Daşa yazılan tariх кітабына автордың байырғы баһадүр бабалар тарихының тереңінен сыр тартатын, жалпы түркологиядағы алуан тақырыпты арқау еткен ғылыми және ғылыми-танымдық мақалалары топтастырылған.
Осы кітаптың қырғыз тіліндегі басылымы саналатын «Ташка жазылган тарых» кітабы да түбі бір түркі жұртының тарихын қазіргі заман тұрғысынан зерделеп, тұғырлы тұлғаларымызды жан-жақты тани түсуге жол ашатын, ғылыми жаңалығы мол еңбек. Айта кету керек, бұл басылым – Қырғыз Республикасы Президенті жанындағы Тарих ғылымын дамыту комиссиясының шешімімен басылып шыққан алғашқы кітап.
Сонымен қатар еңбектің Түркі Академиясы және ТҮРКСОЙ халықаралық ұйымының қолдауымен Büyük Bozkır: Taşlara Yazılan Tarih деген атпен жарық көрген түрік тіліндегі нұсқасы да киелі Ергенеқон, Өтүкен жерлерінен тамыр тартатын ашина дәуірінен бастап, Алтын Орда заманына дейінгі ортақ тарихымызды қамтыған бай мазмұнымен ерекшеленеді.
Бұған қоса, оқырман назарына «Мазмұндама» баспасы шығарып ұсынып отырған «Тюркский мир: через призму истории» атты кітабы орыстілді оқырманға түркі тарихы мен тұлғалары туралы таным-түсініктерін айқындай түсуіне мүмкіндік беретінімен маңызды.
Академик Д.Қыдырәлінің аталған жиында таныстырылған Kod adı Türkistan: Mustafa Çokay атты деректі ғұмырбаяндық кітабы бұған дейін де бірнеше тілде жарық көріп, оқырман тарапынан өз бағасын алған туынды. Бұл жолы түрік оқырмандардың сұранысымен Анкарадағы Bengü баспасынан қайта басылып шығып отыр.
М.ЖАСЫН