51 жастағы техникалық қызметкер Талап Арунов мектеп ауласындағы ағашты бұтаймын деп құлап, көз жұмған. Ай-күннің аманында қаза тапқан қызметкерге қатысты оқиға әлеуметтік желілерде желдей есіп, қараша халықтың шағымын да туғызды. Оған себеп: көпшілік мектеп басшылығы қызметкерге жұмыстан тыс уақытта тал кескізіп, ал аудандық білім бөлімінің басшысы азамат қаза болып жатқанда той тойлап жүр деп шулауда.
Оқиға қалай басталды?
Әлеуметтік желіде тараған ақпаратқа сүйенсек, 30 қаңтарда Байзақ ауданы Дихан ауылының тірек мектебінің директоры түнгі мезгілде мектеп қауіпсіздігіне жауап беретін қарауылды күндіз жұмысқа шақырып алған. Сөйтіп, оған мектеп ауласындағы талды кесуді тапсырған. Міне, осы талды бұтау кезінде қызметкер құлап, ажал құшып отыр. Желі қолданушыларының шамына тигені – мектеп жұмысшысы қаза болып жатқанда аудандық білім бөлімінің басшысы құда күтіп, той тойлап жүрген екен. Көңілді кештің қонақтары сол күнгі суреттерді өздері желіге салған. «Оқиға орнынан көмек көрсетудің орнына мектеп директоры да қашып кетті» деген де ақпар тарады. Осылайша, шу шығарған желі қолданушылары еңбек инспекциясы мен құзырлы орган өкілдерінен қайғылы оқиғаны жіті тексеруді сұрады.
Әрине, ажал айтып келмейтіні белгілі. Тас түскен жеріне ауыр болатыны да ақиқат. Алайда қайғылы оқиға желі қолданушылары жазғандай өрбіді ме? Әлде бұқара білмейтін тұстары бар ма? Бұл сауалмен ең әуелі облыстық Білім басқармасына қайырылдық.
«2025 жылғы 30 қаңтар күні Байзақ ауданы білім бөлімінің Дихан тірек мектебінің аумағында адам өліміне әкелген қайғылы оқиға болды. Шаруашылық жұмыстарын орындау барысында мектеп қызметкері ауыр жарақат алып, көз жұмды.
Аталған дерек бойынша қылмыстық іс қозғалды. Сонымен қатар Жамбыл облысы Мемлекеттік еңбек инспекциясы комитеті департаментінің басшылығымен уәкілетті органдар және Байзақ ауданының білім бөлімі өкілдерінің қатысуымен арнайы тексеру жұмыстары жүргізілуде», – деп басқарма мамандары ресми жауаптың шеңберінен шыға алмады. Дәл сондай облыстық Полиция департаментінің есігін қаққанымызда да: «Ауылдық тірек мектебінің 51 жастағы мектеп жұмысшысының қазасы бойынша ҚР ҚК 156-бабы 3-бөлігімен қылмыстық іс қозғалды. Сотқа дейінгі тергеп-тексеру аясында қажетті сараптамалар жүргізілуде», – деп қысқа қайырды.
Басшы «бүй» дейді, кінәні кімнен іздейді?
Құзыретті қос мекемеден де мардымды жауап ала алмағаннан кейін жұмысы сын тезіне алынған Байзақ аудандық білім бөлімінің басшысы Нұрболат Мамырбаевқа хабарластық. Басшы сырын айтамын деп шынын айтты ма, белгісіз, әйтеуір оның сөзінен ұққанымыз, оқиға желісі мүлде басқаша өрбіген екен.
– Қайғылы оқиға 30 қаңтар күні сағат түскі 14.30-15.00 уақыты шамасында болған. Сол күні жел тұрып, мектеп ауласында құлауға шақ тұрған қураған ағаш балалардың басына түсіп кетпесін деген қауіппен мектеп директоры оны жұмысшысына кестіруге тапсырады. Ол шаруашылық қызметкері түнгі мезгілде жұмыс істейтін қарауыл емес, аула сыпырушысы болған. Яғни, тапсырма қызметкердің жұмыс уақыты кезінде беріліп отыр. Осы тұста тағы бір айта кетерлігі, қызметкер талдың үстіне шығып, одан құлап қаза тапқан жоқ. Шаруашылық қызметкері технология пәнінің мұғалімі екеуі қураған ағашты жерде тұрып түбінен балталаған. Осы кезде жерге қарай қисайған ағаштың астында көртешем қалып кетпесін деп ұмтылған марқұмның өзі талдың астында қалып кетіп отыр. Ағаштың бұтағы көк желкеден тиіп, ол қимылсыз қалған. Бұл жағдайды ести салып бірден бардым. Бұрын-соңды мұндайды көрмеген мектеп директорының да жүрегі қысылып, қан қысымы көтеріліп тұр екен. Содан оны да жедел жәрдем көлігіне салып жібердік. Желіде жазып жатқандай, мектеп басшысы оқиға орнынан қашып кеткен жоқ. Оның өзіне де дәрігердің көмегі керек болды, – дейді Нұрболат Серікұлы.
Аудандық білім бөлімінің басшысы «қаза күні той тойлап жүр» деп өзіне тағылған айыптың да орынсыз екенін айтады.
– Әлеуметтік желіде «Білім бөлімінің басшысы оқиға болғаннан кейін бірден еңбек демалысына шығып кетіпті» деп сынап жазыпты. Бұл тұста айта кетейін, мен еңбек демалысына оқиғадан үш күн бұрын өтініш білдіргенмін. Белгіленген талап бойынша үш күн бұрын өтініш жазуымыз керек. Яғни, мен 27 қаңтар күні еңбек демалысына арыз жазып, ол 30-ы күні мақұлданды. Осы күнге талай уақыттан бері күте алмай жүрген құдаларымды шақырып қойған болатынмын. Еңбек демалысына туралаған шара болғаннан кейін амал жоқ, құрмет көрсетуіме тура келді. Байқасаңыздар, желіде жүрген суреттің барлығы кешкі мезгілде түсірілген. Яғни, жұмыстан тыс уақытта.
Бұл сөзімді базбіреулер ақталу деп түсінер. Алайда менің айтпағым, мектепте болған қазаға қатысты марқұмның жақындары да түсінік танытты. «Абайсызда болған ажал» деп ешкімге ешқандай айып таққан жоқ. Шағымдарын да білдірмеді.
Әрине, жақыныңның қазасы кімге болса да оңай соқпайды. Бірақ бұл әдейі қолдан жасалған дүние емес. Желіде жазып жатқан көпшілік соны түсінсе екен деймін, – дейді бөлім басшысы.
Қара жамылған үйдің жанайқайы
Байқап тұрсақ, желідегі жазбаның бәрі бірдей шындыққа жанаспайтын секілді. Осыған дейін «талдан құлап қаза тапты» делінген жұмысшының шын мәнінде үстіне тал құлаған екен. Ол биіктен емес, ағаштың астында қалғаннан ажал құшып отыр. Алайда марқұмның жақындары ешқандай шағым түсірмеді деген дүние ойға қалдырады. Олар абайсызда болған ажал дегенге келіскен бе?
– Ағам өте ақкөңіл жан еді. Тірліктен ешқашан қашпайтын. Қандай жұмыс берсең де тиянақты атқаратын. Отбасымызда 6 перзент болсақ, ағам жалғыз ұл еді. Сондықтан бәрімізге қамқоршы болып жүрді. Кішкентай күнінен оны «Тайлақ» деп атап кеткенбіз.
Қайғылы оқиға болған күні далада қар жауып тұрды. Мен де сол мектепте биология пәнінен сабақ беретіндіктен, ағама қатысты жағдайды хатшы қыз қоңырау шалып, жеткізді. Ести сала алып-ұшып жеттім. Алдымнан шыққан Нұрболат ағай: «Қарындасым, талды мен кес деген жоқпын. Бұйрық берген мектеп басшысы болатын» деп шырқырады. Егер ағам арақ ішіп, көшеде қаңғып жүрген біреу болса «өзінен тапқан ғой» дер едім. Алайда ағам ондай адам емес. Қар жауып тұрған күні «талды кес» деп басшылары тапсырған соң осыған барып тұр ғой. Әйтпесе, бәрі басқаша болар ма еді...
Менің ендігі сұрайтыным – осы жағдайға кінәлілер лайықты жазасын алса екен деймін. Сонда бұл өзгелерге сабақ болар еді, – дейді марқұмның қарындасы Толқынай Арунова.
Иә, тараптардың сөзі мен сұрауы – осы. Енді кімнің ақ, ал кімнің жала айтқанын тергеу амалдары анықтай жатар. Бір анығы – қазір Қылмыстық кодекстің 156-бабының 3-бөлігі бойынша қылмыстық іс қозғалды. Бұл бапта еңбек қауіпсіздігі ережелерін ұйымдастыру немесе қамтамасыз ету міндеті жүктелген тұлғаның заңбұзушылығы, соның салдарынан абайсызда адам өліміне әкелгені үшін жауапкершілік қарастырылған. Аталған бапқа сәйкес, кінәлі азаматты белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан 3 жылға дейін айырып немесе 5 жылға дейін бас бостандығын шектеу не сол мерзiмге бас бостандығынан айыру жазасы белгіленген. Қазір осыған байланысты сараптама жұмыстары жүргізілуде. Ал оның қорытындысы қандай боларын уақыт көрсетеді. Ең өкініштісі, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы жылды «Жұмысшы мамандықтарының жылы» деп жариялап, оларды қамқорлыққа алу қажеттілігі айтылып жатқанда Жамбылда жұмысшы маманның көз жұмғаны жанға батады.
Саятхан САТЫЛҒАН,
Жамбыл облысы