Бір қызығы Атырау ауруханаларында, тіпті емханаларға дейін қажетті заманауи құрал-жабдықтар, аппараттар бар. Таршылық жоқ. Бірақ Атырау облысы денсаулық сақтау саласындағы кадр тапшылығы мәселесін шеше алмай келе жатыр.
Дәрігер мамандардың жетіспеушілігімен бірге, қазір Атырауда кіші медициналық қызметкерлер тапшы. Қазірдің өзінде Атырау облысында 100-ге жуық санитар жетіспейді. Бір қарағанда, санитар мамандардың жұмысы аса бір құнды болып көрінбеуі де мүмін. Бірақ денсаулық сақтау нысанының тазалығынан бөлек, реанимациядағы, палатадағы ауыр науқастардың шай-тамағын беру, төсек-жабдығын тазалау, әжетін өтеуіне дейінгі міндеттердің барлығын жазылмаған заңдылықпен орындайтын елеусіз батырлар – осы санитарлар.
Науқас көбейіп, әріптестері сырқаттанып қалса, тәуліктен-тәулікке дейін демалыссыз жұмыс атқаруға бар санитарлардың еңбек жағдайы әлеуметтік пакеттермен қорғалмайды. Мейлі аурухана тәулігіне қанша науқас қабылдаса да, санитарлар ауыр еңбек жағдайына қарамастан, төмен жалақы алады. Сол себепті жастар жағынан санитар мамандығын саналы түрде таңдайтындар бар деп айту қиын. Ал қазір ауыр еңбек жағдайында қызмет етіп жүрген санитарлардың көпшілігі зейнет жасына жақындаған апалар.
Қазірдің өзінде Атыраудағы медициналық мекемелерге 100 санитар жетіспейді. Оның ішінде Атырау облыстық ауруханасы жанындағы нейро-инсульт орталығында 10-ға жуық санитарға қажеттілік бар. Нейро-инсульт орталығы меңгерушісі Марта Исмаилованың айтуынша, стационар 60 төсек-орынға есептелген.
«Санитарлар басқа денсаулық сақтау мамандарымен салыстырғанда, төмен жалақы алады. Көп жағдайда санитарлар мамандандырылған арнайы курстардан өтпейді. Сол себепті де, жұмысқа жеткіліксіз дайындық жағдайында қабылданады. Мұның өзі, әрине қызмет сапасына кері әсер етіп жатады. Ауыр еңбек жағдайында қызмет етіп жүрген санитарлар кемінде айына 500 мың теңге жалақы алуы керек. Және санитарларға басқа да медицина мамандары сынды қызметтік пәтер беру мәселесін қарастыру керек деп ойлаймын. Себебі санитарлардың көпшілігі пәтер жалдап тұрады, жалақылары да мардымсыз. Қазір олар тәулік сайын ауысыммен жұмыс істейді, олай болмауы керек», – дейді спикер Марта Жеңісқызы.
Ауыр жұмысына берілген санитардың бірі – Фауза Өтебалиева. Ол 52 жаста. Нейро-инсульт орталығында алты жылдан бері еңбек етіп келе жатқан Фауза – Атырау облысына қарасты Құрманғазы ауданының тумасы. Қалада екі ұлымен бірге пәтер жалдап тұрады. «Әрине, біз науқасты емдеу процесіне араласпаймыз. Бірақ мекеменің ішкі тазалығынан бөлек, науқастың күтіміне жауапты біздер. Орталықта бір емес, бірнеше науқас бар. Оның барлығына уақытымен көмек көрсетіп үлгеруіміз керек. Тамақтандыру, жөргегін ауыстыру, әжетханаға жеткізу, төсегін тазалау сияқты қызмет бір күн ішінде бірнеше науқасқа көрсетіледі. Жұмыс ұнамаса кете беруге болады. Бізді ешкім күштеп ұстап отырған жоқ. Бірақ ауыр жағдайда жатқан науқастарға да көмек керек қой», – дейді Фауза Өтебалиева.
Бір қызығы Атырау облысы Денсаулық сақтау басқармасы санитарлардың жетіспеушілігін медицина саласының проблемасы деп қарастырмайтын болып шықты.
Санитарлар мәселесіне байланысты Денсаулық сақтау басқармасына хабарласқанымызда, кіші медицина қызметкерлері науқасты тікелей емдемейтіндіктен, оларға ерекше жағдай қаралмайтынын кесіп айтты. «Санитарлардың мәселесін әр емдеу мекемесі өзі шешуі керек. Бұл жағдайға да бекітілген стандарт бар. Сондықтан әр емдеу мекемесі өзінің ішкі шаруашылық мәселесін өзі реттеуге міндетті» деген жауап алдық.
Жалпы, Атырау облысында дәрігер тапшылығы биыл да байқалып отыр. Қазір өңірдегі емдеу мекемелеріне 107 дәрігер маман жетіспейді. Басты себеп – кадр тұрақсыздығы. Яғни, маман басқа өңірге, шет мемлекетке қоныс аударуы мүмкін. Зейнет жасына жету, бала күтіміне байланысты декреттік демалысқа шығу сынды факторларда кадр тапшылығы мәселесін туғызуда.
Десе де, Мәжілістегілер санитарлардың мәртебесін көтеруге ниетті. Жуырда Мәжіліс депутаты Таңсәуле Серіков санитарларды «көмекші» немесе «мейірбике көмекшісі» деп атауды ұсынған болатын.
«Санитар деген қызметті естігенде көбіне еден жуып, шаң сүртумен ғана айналысады деп ойлайды. Бірақ ол кісілердің атқаратын қызметі өте көп. Мысалы, операциялық блокта жұмыс істейтін санитарлар ота біткеннен кейін одан қалған қалдықтарды, адамның ампутацияланған бөлшектерін орап, тиісті қызметке «В» санаттағы қоқыс ретінде тапсырады.
Қазір психоэмоционалдық түрдегі ақы тек дәрігерлер мен медбикелерге беріледі, ал санитарларға төленбейді. Шынын айтқанда, атқарып отырған қызметі тек еден жуып, шаң сүртумен шектелмейді. Олар науқастарды тұрғызу, киіндіру, жуындыру, тамақ ішкізу, ер адамдардың сақалын қыру, төсек тартып жатқан адамдардың тісін жуу, дәріханаға пайдалануға қолдану, күту сияқты көптеген қызметті атқарады. Алайда бүгінге дейін олардың жалақысы өте төмен. Ал психдиспансердегі, тубдиспансердегі санитарлардың атқарып отырған қызметін айтпаса да болады. Алайда олардың қолға алатын жалақысы – 90 мың теңге», – деген еді депутат.
Сол себепті депутат санитарлардың жалақысы кем дегенде екі есеге дейін өсіруді, жылына бір рет санаториялық профилактикалық орындарға жұмыс беруші есебінен жолдама беруді және пәтер алу үшін жалақысын ескеріп, оларға жеңілдетілген несие беруді ұсынған еді. Әзірге депутаттың ұсынысы сауал деңгейінде ғана қалып отыр.
Ал әлем елдерінде санитар мамандардың арнайы мәртебесі бар. Айталық, АҚШ-та санитарлар жоғары жалақы алады, оларды әлеуметтік қамтамасыз етуге арналған арнайы мемлекеттік бағдарламалар бар. Жапония, Оңтүстік Корея елдерінде санитарлар да денсаулық сақтау саласындағы қызметкерлер сынды жеңілдікті ипотека бағдарламаларын қолдана алады.
Адам еңбегі – үлкен құндылық. Себебі қоғамдағы ахуалды жасайтын, мемлекетті дамытатын, реформаның бәрін жүзеге асыратын басты тетік – адам еңбегі. Санитарлардың ауыр еңбек жағдайы мемлекет тарапынан арнайы мәртебе беруге сұранып-ақ тұр.
Баян ЖАНҰЗАҚ,
Атырау облысы