Азшылық азғындыққа бастамасын десек...

Олар заңсыз шеру өткізеді, қоғам назарын аудару үшін түрлі бейнеүндеу, акция жариялайды. Қанша қитұрқылық ойластырса да, ұйым белсенділері бірнеше күн қамалып не айыппұл төлеп құтылып жүр. Жақында Алматыда «Феминита» мен ата-аналар одағы арасында дау болды. Олар ұйымды «біржыныстылықты» насихаттайды деп сынап отыр. Жалпы, мұндай белсенділер ұйымын құруға заңдық тұрғыда рұқсат берілген бе?

Даудың басы қайдан шықты?

Осы жылдың басы тағы да «Феминита» ұйымының дауымен басталды. 14 ақпанда Алматыда ұйымының іс-шарасына бірнеше адам кедергі келтіріп, жиын өтіп жатқан қонақүйдегі конференция залдың есігін сындырмақ болады. Оқиға барысын залда отырғандар видеоға түсіріп, әлеуметтік желіге жариялап жібереді. Үстел үстінде ЛГБТ туы жайылып тұрғаны да видеода анық байқалады. Бұл «Қазақстандық ата-аналар одағы» бірлестігінің төрайымы Бағила Балтабаева мен аты шулы ұйымның алғашқы дауы емес. Былтыр қазан айында да Бағила Балтабаева бастаған топ Феминитаның «Лесбиан құрылтай» деген шарасына барып, оны өткізбеуге тырысқан. Ал бұл жолы қоғам белсенділері ұйымды «жас балаларды азғындап, қоғамдық тәртіпті бұзды» деп айыптап, полиция шақыртқан. Кейін полицейлер Феминитаның негізін қалаушы Жанар Секербаева мен Гүлзада Сержанды басқармаға алып кеткен. 

– «Феминитаның» шапан етіп жамылып отырған тақырыптары, «адам құқығы» емес. Ол­ар іс жүзінде, баяғы сол біржыныстылықты насихаттауда. Заңды тіркелмеген, азғындықты дәріптеп жүрген осы және осы сияқты ұйым­­дарды толықтай тексеріп, бұлардың қай жақтан қаржыландырылып жатқанын және мақсаттарын айқара ашып, жауапқа тарту керек. Залда кәмелет жасына толмаған­дар да отырды. Керек десеңіз – бұлар жер-жерді аралап, өз сенімдерін ашық насихаттау­да, – дейді Бағила Балтабаева. 

Алайда феминиталықтар бұл пікірмен келіспейді. Олар ешқандай дәлелсіз «шетел агенті» деп жала жауып, қонақүй мүлкін сын­дырды деп Ата-аналар одағына қарсы арыз жазған. Сонымен қатар өздерінің пі­кірін түрлі әлеуметтік желіге, БАҚ-қа жариялап, ақталып әлек болуда. 

– Шетелден қаржы алып, халықты, жас­өспірімдерді азғындап жатыр дейді. Бір­ақ жиынға қатысқандар арасында балалар жоқ, 18 жастан асқан ересек адамдар жүр. Ата-аналар одағы ұйымдасқан қылмыстық топ сияқты басып кіріп, бізге боғауыз сөз айт­ты, – дейді феминиталық Ақторғын Ақкенжебаласы. 

Күні кеше Алматы әкімшілік соты Фе­минита қоғамдастығының негізін қалаушы Жанар Секербаеваға қатысты әкімшілік іс бойынша шешім шығарды. Белсендіге ӘҚБтК-нің 489-бабының тоғызыншы бөлі­гі – «Тіркел­меген қоғамдық бірлестіктер­дің, сондай-ақ уақытша қызметі тоқтатылған немесе тыйым салынған бірлестіктер қыз­мет­іне басшылық жасау» бойынша айып тағылды. Кінәлі деп танылған Жанар Сек­ер­баева 100 АЕК, яғни 393,2 мың теңге көлемінде айыппұл төлейді. Бұған дейін сот Феминитаның екінші құрылтайшысы Гүлзада Сержанға қатысты да осындай шешім шығарған еді. Осылайша, айыппұлды қазақстандық ата-аналар одағының белсен­ділері емес, жиындары бұзылған феминита­лық­тар төлеуге мәжбүр.

Феминизмнің атын жамылған

Әйелдердің құқығын қорғаймыз деп ұрандатқан «Феминита» ұйымы Қазақстан­дағы барлық әйелдің құқығын қорғамайды. Мұны өздері ресми сайттарында да ашық жаз­ыпты. Олар – қысымға ұшыраған азшы­лық топты қорғайтын квир-феминистік ұжым. Яғни, осы уақытқа дейін ұйымдастыр­ған іс-шараларының барлығы біржынысты феминизмге бағытталған. «Феминита» қолданатын Queer сөзінің астарында гәп бар. Себебі «квир» түсінігі барлық әрекетті аран­дату арқылы жүзеге асыруды көздейді. Сондықтан «квирлер» дәстүрлі әйелдерге де, гендерлік бірегейлікке де қырын қарайды. Феминизм қозғалысына тұтас қарамай, әйелдердің өзін бірнеше топқа бөліп бағалай­тын «Феминита» – Алматыда өткен барлық феминистік шерулердің ұйымдастырушысы. Айталық, 2018 жылы Арбатта өткен шерудің соңы агрессияға ұласқан. Осылайша, «квирлік» топ дәстүрлі қоғамға деген өш­пенділіктерін көрсетіп, бұзақылық жасағаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тартылды. Бірақ қанша жерден құқық қорғау органдары шеруіне шектеу, құрылтайына құрық сал­ғанымен, ұйым белсенділері айыппұл төлеп құтылып кетеді.  

– Жалпы, ЛГБТ-ны насихаттау ұлттық құндылықтарымызға қайшы. Депутаттар да бұл мәселені жиі көтеріп жүр. Қоғам бел­сенділері аталмыш ұйымның соңына түсіп, қудаламаса «Феминита» өз насихат­тарын жасырын түрде жүргізе берер еді. Әрине, мұндай ұйымның артында қаржылан­дыруды жүзеге асырып отырған ірі бірлестік­тер­дің бары да айқын. Сондықтан құқық қор­ғау органдары «Феминитаның» қызметін толыққанды тексеруі керек. Жақында көрші Ресей президенті ЛГБТ насихатына тыйым салатын заңға қол қойды. Яғни, ол жақта бір­жы­ныстылықты дәріптеуге жол берілмейді. Бізге де осындай заң қажет, – дейді заңгер Әлімжан Жұбатқанов.

Оның айтуынша, нақты заң жүзінде тыйым салынбаса, алдағы уақытта «Феми­ни­та» сияқты ұйымдармен қоғамның шие­ленісі тоқтамайды. Себебі біздің ұлттық құн­дылық­тары­мыз батыстан келген идео­логиямен сай келмейді. Еліміздің заңы да біржынысты­лықты мойындамайды. 

– «Феминита» ұйымының бағыты қан­дай? Оны халықаралық ұйымдар қаржы­лан­­д­ырып отыр ма? Осының барлығын тексеру керек. «Әйелдердің құқығын қор­ғай­мыз» деп, олар астыртын біржынысты­лық­ты насихаттаумен айналысып отыр. Мұндай ұйымдарсыз да отбасындағы әйел құ­қығын қорғайтын арнайы органдар бар. Сон­дықтан жабық залда жиын өткізген ұйым­ға жай ғана айыппұл салынбай, әрі қарай да тексеру керек. Заңмен тыйым салма­са, ешқандай мемлекеттік орган бұл ұйымның қызметіне тосқауыл бола алмай­ды, – деді заңгер. 

Жалпы, 2017 жылдан бері «Феминита» бас­тамашыл тобы ұйымды тіркеу үшін Ал­маты қалалық Әділет департаментіне үш рет өтініш берген. Алайда дегендеріне жете алмаған белсенділер соңында Әділет депар­таментін сотқа берді. Медеу аудандық соты мен Алматы қалалық сотының апелля­циялық алқасы белсенділердің талабын қол­да­мады. Ал халықаралық HRW ұйымы Қазақстандағы апелляциялық соттың «мүмкіндігі шектеулі әйелдердің, ЛГБТ қоғамдастығына жататын әйелдер мен секс-жұмыскерлердің құқықтар­ын қорғайтын» топты тіркеуден бас тарту туралы шешімін айыптап мәлімдеме жасады. 

Депутаттардың дауысын неге естімейді?

«Феминита» ұйымының мәселесі Мәжіліс мінберінде бірнеше рет көтерілді. Атап айтсақ, былтыр Ринат Зайытов ұйым бел­сенділеріне қарсы депутаттық сауал жолдады. Премьер-Министр Олжас Бектенов атына жолданған ұсыныста Зайытов «Феминита» бастамасын экстремистік деп тануды, ал Қазақстан аумағында ЛГБТ насихатына тыйым салуды ұсынған. Депутат аталған ұйым өңірлерді аралап, кәмелетке толмаған­дарға өз насихаттарын ашық жүргізгенде, құқық қорғау органдары саусақ қозғалтқан жоқ дейді.

– Еш жазаға тартылмасына көзі жеткен ұйым мүшелері күні кеше Алматыда Құрылтай өткізетінін ашық хабарлады. Әлмисақтан ел мен жердің, ұлыс пен ұлттың тағдыры талқыланатын құрылтай деген қастерлі ұғым­ды осынша төмендеткенде біз неге қарап қалуымыз керек?! Мемлекет басшы­сының өзі үйлестірген еліміздің Ұлттық Құры­лтайының маңызы мен мағынасына нұқсан келтіретін бұл «Феминита» азғын­дарына неге тоқтау жоқ?! Олардың артында кім тұр, оларға қаржы бөлетін кімдер және олардың көздеген түп мақсаты не? Әншейінде кез келген мәселені майшаммен қарайтын құқық қорғау органдары ЛГБТ ұйымына келгенде «тәртіпті қауқарсыз» бола қала ма? – деді Ринат Зайытов.

Осылайша, депутат «Экстремизмге қарсы іс-қимыл туралы» №31 заңының 1-бабына сәйкес, «Феминита» қауымдасты­ғына Қазақстан аумағында шектеу қоюды және ЛГБТ-ны насихаттауға толықтай тый­ым салуды талап етті. 

Депутат Еділ Жаңбыршин бастаған бір топ депутат ЛГБТ-ны қолдап, Мәжіліс деп­утаттарына ақпараттық шабуылдарды ұйымдастырған тұлғаларды тауып, жазалауды ұсынды. 

– Біз Мәжіліске келгелі бері ұлтымыздың болашағына балта шауып жүрген азғын жолмен күресіп келе жатырмыз. Мен білетін Үкіметке кемінде бірнеше нақты депутаттық сауал жолданды. Оған қоса, ЛГБТ-ны наси­хаттауға тыйым салуды көздейтін арнайы заң нормаларын да әзірледік. Алайда осы әрекеттерімізге кейбір шенеуніктер батыс елдері өкілдерінің «демократияны шектеп жа­тырсыңдар», «адам құқығын таптап жа­тыр­­сыңдар» деген ұстанымдарын желеу қыл­ып, қарсылық білдірді, – дейді Еділ Жаңбыршин.

Айта кету керек, E-petition.kz мемлекеттік платформасында ЛГБТ насихатына қарсы петиция жарияланып, небәрі 2 аптада пети­ция 50 мың қол жинаған. Халық та, деп­утаттар да осы мәселені бірнеше рет көтергенімен нақты заңнама әлі бекітілген жоқ. Ұлттық қауіпсіздік комитеті Мәжіліс депутаттарының ЛГБТ қозғалысына қарсы сауалына: «Аталған петицияны Мәдениет және ақпарат министрлігі қарап, мемлекеттік органдардың өкілдерінен, парламент депутаттарынан, қоғамдық бірлестіктерден және өтініш берушіден тұратын жұмыс тобын құрған. Қарау нәтижелері бойынша петицияны ішінара қанағаттандыру туралы шешім қабылданған» деп жауап берді. 

Ендеше заң аясында тіркелмеген, яки фем­инизмнің атын жамылып азшылық топтың астыртын әрекетін жүзеге асырып жүрген атышулы ұйымдардың аяғына тұсау салынар күнге де аз қалды.

Көктем ҚАРҚЫН