Елімізде білім беру саласына қатысты көптеген өзгеріс енгізілгелі жатыр.
Асхат Аймағамбетов, Мәжіліс депутаты: Мақсат – білім алуға қозғау салу
1,666
оқылды

Мәселен, дарынды оқушыларға және оларды дайындаған ұстаздарға бірреттік сыйақы берілмек, балабақшада бала мектепке бірінші сыныпқа барғанға дейін қалатын болады, сол сияқты кітапханаларға ақылы іс-шаралар өткізуге рұқсат беріледі, ал ЖОО-ның кейбір түлектері мемлекеттік грантты өтеуден босатылмақ. Бұл туралы Мәжіліс қабырғасында айтылды. Онда «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мәдениет және білім беру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы талқыланған болатын. Түзетулерді Мәжілістің Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің төрағасы Асхат Аймағамбетов таныстырды. Жалпы отырыста депутаттар заң жобасын бірінші оқылымда мақұлдау туралы шешім қабылдады. Біз де жаңашылдықтарды кеңірек білмекке құжатты әзірлеушілердің бірінен сұхбат алған едік.

– Асхат Қанатұлы, Мәжіліс­тің осы апта­дағы сәрсенбі күні өткен Жалпы отыр­ы­сында қарал­ған жалғыз заң жобасы өзіңіз тан­ыст­ырып өткен құжат болды. Ендеше соның маңызды тұстары­на тоқталып өтсеңіз?

– Мәдениет және білім беру мәселе­лері бойынша өзгерістер мен толықтыру­лар енгізу туралы заң жобасына депутаттар бас­тамашы болды. Онда көптеген маңыз­ды мәселелер қозғалып отыр. Мәселен, дар­ынды оқу­шы­лар­ды қолдау жайын ал­ай­ық. Өткен жылы біз ең беделді хал­ық­­­­ара­лық ғылыми байқаулар­дың жеңім­паздарына ҰБТ тап­сырмай-ақ мемлекет­тік грант­пен оқуға түсу мүмкіндігін беру туралы заңды қабылдаған бола­тынбыз. Оған қоса, «Болашақ» бағдарламасы ая­сында бакал­авриат деңгейінде шетелдер­дің озық университеттеріне түсу құ­қы­ғын бердік. Бұл норма Мемлекет басшысының  дарын­ды балаларды қолдау тапсырма­сын орындауға бағытталған. Ен­ді қазір қарас­тырып отырған заң жобасында халықара­лық ғылыми жоба байқауларының жеңім­паздары мен жүлдегерлері атанған оқу­шы­ларға және олар­ды дайындаған ұстаз­дарға бір реттік сыйақы беру туралы нор­ма енгізіліп отыр. Оның көлемі 6 мил­лионға дейін барады. Бұрын мұндай төлемдерді тек халықаралық пәндік ол­им­пи­ада­лардың жеңімпаздары ғана ала­тын. Бұл шара жастардың ғылы­ми әлеуе­тін дамытуға және талантты оқушыларды ынталан­дыру үшін маңызды деп санай­мыз.

Заң жобасының маңызды бағыттары­ның бірі – жекемен­шік білім беру ұйым­дарына тұл­ғалардың есімін беру және оны өзгерту процесін ономастикалық комис­сия­мен келісу тәртібін енгізу. Соңғы жыл­дары жеке­мен­шік білім беру мекемелері көбейіп, сәйкесінше оларға түр­лі тұлға­лар­дың есімін ешқан­дай ресми келісімсіз беруі жиіл­еп кет­ті. Кейбір фактілер қо­ғам­да рез­он­анс тудырды. Мәселен, мек­­тепке туған-туыстарының немесе ата-ба­ба­ларының атын бер­ген болмаса атауы берілген адамның атын дұрыс жазбаған оқиғалар кездескен. Осыған орай, енді жекеменшік білім беру ұйымдары тұлға­лар­дың есімін бермес бұрын, облыстық ономастикалық комиссияның ресми ма­құл­дауын алуға міндетті болады. Яғни, мем­лекеттік білім беру ұйымдары сияқты ономас­ти­калық рәсімдерден өтеді.

Сондай-ақ мектепте оқып жүріп жұ­мыс мамандығын алу мүмкіндіктерін де беруді көздеп отырмыз. 10-11 сыныпта оқи­тын оқушылар үшін мектеп бағ­дар­ламасымен қатар сұранысқа ие маман­дық­тар бойынша кә­сіби дағдыларды меңгеру қарас­тыр­ылған нормалар ұсын­ылды. Ол осындай мүмкіндігі бар жер­лерде оқушылардың өз қалауы­мен іске асырылады. Мысалы, аудан орталықтар­ында оқушы­лар бір ауысымда оқиды. Олар түстен кейін сол жердегі кол­ледж­ге барып, қосымша жұмыс­шы мамандығы бойынша білім ала алатын болады.

– Заң жобасының мәдени са­лаға қа­тысты тұстары қандай?

– Тағы бір ұсынысымыз – AQYLMAN картасын енгізу. Ақ­­ыл­ман картасы мектеп оқу­шыларына мәдени ұйымдарға баруға мүмкіндік береді, осыл­ай­ша олардың ел­дің мәдени өміріне араласу деңгейін арт­тырады. Мұндай бастамалардың шетелдік тәжірибеде сәтті жүзе­ге асырылып жат­қан­ын атап өткен жөн. Мысалы, Фран­ция, Германия, Италия, Испания сияқты елдерде осындай карта­лар­мен оқушылар музейлерге, театрларға, көрмелерге және басқа да мәдени нысандарға жең­іл­детілген түрде бару мүм­кін­дігін алады.

Заң жобасында, сондай-ақ мемлекет­тік кітапханалардың қорын сақтау және кеңейту ша­ра­л­ары қарастырылған. Бұл қадам әдебиеттің қолжетім­ділігін арт­тыру­ға және кітапха­на­лар жүйесін ны­ғайтуға бағыт­талған. Бұдан бөлек, мемле­кет­тік кітапханаларға білім беру және мәдени іс-шараларды ақылы негізде өт­кізу құқығы беріледі, бұл олардың қос­ымша қаржы тартуына жол ашады. Кітап­ха­налардың рөлін тек кітап сақтау орны ретінде емес, заманауи мәдени-білім беру орталығы ретінде нығайтуға мүмкіндік береді.

– Заң жобасында ЖОО-ларға қатысты да елеулі өзгерістер ұс­ын­ылған екен. Ол қан­дай жаңа­­шылдықтар?

– Иә, тағы бір жаңашыл бастама­лардың бірі – ЖОО-лар­ды топтастыру жүйесін енгізу. Өздеріңіз білетіндей, Мем­лекет басшысы Жолдауда бюджет­тен университеттерге бөлінетін грант­тардың құнын олардың білім беру сапасына байланысты анықтауды тапсырған бола­тын. Осыған орай, осы нормалар енгізілді. Бұл жүйе Қазақстан­да­ғы ЖОО-ларды білім беру са­па­сын арттыруға және ғылы­ми зерт­теулерді дамытуға ынталан­дырады. Университеттер ара­сын­дағы бәсекелес­тікті күшей­тіп, кадрларды сапалы даяр­­ла­у­­ға ықпал етеді.

Сондай-ақ ЖОО түлектерін қолдауға да үлкен назар аудары­лып отыр. Мәселен, бізде қазір мемлекеттік грант бойынша оқыған университет түлектері міндетті түрде үш жыл маманды­ғы бойынша жұ­мыс істеп, грант­ын өтеуге тиіс деген талап бар. Өтемесе, гранттың соммасын бюджетке қайтарады. Бірақ бізге мүгедек­тігі бар бала тәрбиелеп отырған немесе I топтағы мүге­дек­ке күтім жасасап жүрген аза­мат­тар өте жиі шағымданады. Күр­делі жағдайларын ескеріп өтеу міндетінен боса­туды сұрай­ды. Осыған байланысты заң жоба­сында сондай түлектерді міндетті түрде еңбек өтеу тала­бынан босату ұсын­ылды. Шет­елдік жоғары оқу орындарында білім алу үшін түскен азаматтарға да міндетті еңбек өтеу мерзімін оқуын аяқ­та­ғанға дейін шегеру мүмкіндігін беру қарастырылып отыр. Мәселен, бакалавр­ды бітірген түлек шетелге резиден­тура, магистратура, аспирантура, докторан­тураға түсетін болса, грантын өтеуден 2 жылға боса­тылады.

– Мектепке дейінгі білім беру бойынша да өзгерістер бар.

– Заң жобасында мектепке дейінгі білім беруге екі маңызды норма қарас­тыр­ылған. Бірінші­ден, балабақша құры­лы­сына арнал­ған жер учаскелерін ег­жей-тегжейлі жоспарлауда жер бөлу және олар­ды жекеменшік­ке беруге тыйым салу ұсыныла­ды. Бұл шара балабақшаларға ар­налған жерлерді сақтап, мек­тепке дей­інгі білім берудің қол­жет­імділігін қамта­масыз етуге бағытталған.

Екіншіден, балалардың бал­а­бақшада қалуына мүмкіндік беру. Қазіргі таңда ата-аналар жиі кездесетін мәселенің бірі – балаларының 6 жасқа толғаннан кейін, бірақ оқу жылы бастал­ған­ға дейін балабақшадан шы­ғар­ылуы. Бұл өз кез­егінде ата-анал­ар үшін үлкен қиындықтар тудырады, өйткені олар бала күтімін ұйымдастыру мәселесі­мен бетпе-бет келеді. Мысалы, егер бала жылдың бас­ын­да, ақ­пан айының 5 күні 6 жасқа тол­са, оны кейбір балабақшалар дереу шығарып жібереді, бірақ ол баланы мектепке әлі бара алмайды. Осы норманы енгізу арқы­лы балалардың балабақ­шада 31 шілдеге дейін қалуына мүмкіндік беріледі.

– Одан өзге де қандай өзгеріс­тер ен­гізілмек?

– Сол сияқты білім беру ұйым­дарын­дағы штаттық құры­лымның ашықтығын қамтама­сыз етуді де назарда ұстап отыр­мыз. Заң жобасында білім беру ұйымдары­на штаттық бірліктер мен лауазымдар туралы ақпарат­ты өздерінің интернет-ресурс­тарында және бірыңғай плат­фор­­ма­да жариялау міндеті ен­­гі­з­іледі. Бұл шара білім беру саласындағы ашықтықты қамта­ма­сыз етіп, қоғам мен педагогтер үшін кадрлық саясаттың айқын­ды­ғын арттырады.

– Әңгімеңізге рақмет!

Сұхбаттасқан 

Нұрлан ҚОСАЙ