Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы – аумағы ең үлкен әрі әлемдегі ең көп халқы бар трансөңірлік халықаралық ұйым. Оның Қазақстан үшін де маңызы зор. Сол себепті де Шанхай ынтымақтастық ұйымының жаңа даму деңгейіне жетуі үшін ынтымақтастықты нығайту қажет. Бұлай деп Қытай Халық Республикасының Қазақстандағы Төтенше және өкілетті елшісі Хань Чунлинь Aikyn.kz сайтына берген пікірінде айтты.
Былтыр шілдеде Астанада өткен саммиттен кейін Қытай ШЫҰ-ның 2024-2025 жылдарға арналған төрағалығын ресми түрде қабылдады. Биыл Қытайда Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттер басшылары кеңесінің 25-ші отырысы өтеді.
2001 жылы құрылғаннан бері Шанхай ынтымақтастық ұйымы әрқашан «Шанхай рухын» ұстанады. Өзара сенім, өзара тиімділік, теңдік, өзара кеңес, алуан түрлі мәдениетті құрметтеу, бірлесіп дамуға ұмтылу, өзара саяси сенімді нығайту, тату көрші болу, достық қарым-қатынасты кеңейту, аймақтық қауіпсіздікті бірлесіп қорғау және практикалық ынтымақтастықты дамыту ісін жалғастырып келеді. Бұл оның үздіксіз дамуына, бірлігіне ықпал етеді.
Шанхай ынтымақтастық ұйымында бастапқы кезде 6 құрылтайшы болды. Кейін ұйымға мүше мемлекеттер саны 10-ға дейін өсті. Оның құрамына 2 бақылаушы мемлекет, 14 диалог бойынша серіктес ел кіреді. Бұл үш құрлықтағы 26 елді қамтиды. Жалпы ауданы 36 миллион шаршы шақырымнан асады. Бұл – Еуразия континентінің 65%-дан астамы. Оған мүше мемлекеттер халқы 3,3 миллиардтан асады. Бұл – әлем халқының шамамен 42%-ы. Бүгінде Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы – аумағы ең үлкен әрі әлемдегі ең көп халқы бар трансөңірлік халықаралық ұйым.
Мүше мемлекеттердің бірлескен күш-жігерінің арқасында Шанхай ынтымақтастық ұйымы алты бағытта: саяси, қауіпсіздік, экономикалық, гуманитарлық салаларда, сыртқы саяси өзара іс-қимылда және институционалдық құрылыста ынтымақтастықты жан-жақты дамытып жатыр. Ол тиімді, бейбіт дамуға жол ашып, әсері мол нәтижелерге қол жеткізді. Ынтымақтастық көпірі достық байланыс пен сындарлы күшке айналды. Бұл аймақ елдеріне жалпы қауіпсіздік пен тұрақтылыққа, жалпы даму мен өркендеуге қол жеткізуге көмектесті. Жаңа типтегі халықаралық қатынастар моделін құрды.
Шанхай ынтымақтастық ұйымының құрылтайшы мемлекеттері ретінде Қытай мен Қазақстан ұйым шеңберінде тығыз өзара іс-қимылды қолдап, оны құруға, дамытуға және түрлі салалардағы ынтымақтастықты тереңдетуге елеулі үлес қосты. Екі ел де – Шанхай ынтымақтастық ұйымының біртұтас тағдыр қауымдастығын құрудың белсенді бастамашылары мен тәжірибешісі. 2023 жылдан 2024 жылға дейін Шанхай ынтымақтастық ұйымына төрағалық еткенде, Қазақстан жұмыста практикалық және тиімді тәсілді көрсете отырып, өз міндеттерін белсенді түрде орындады.
2024 жылғы шілдеде Шанхай ынтымақтастық ұйымының Астана саммиті жетістікпен аяқталды: «Астана декларациясы», елдер арасындағы ынтымақтастық негізінде әділ және үйлесімді бейбітшілік құру бастамасы, тату көршілік, өзара сенім және әріптестік қағидаттары туралы мәлімдеме, сондай-ақ гуманитарлық алмасу және институционалдық құрылыс, экономика, қаржы, қауіпсіздікті қоса алғанда, кең ауқымды қамтитын 26 құжат қабылданды. Бұл жетістіктер Шанхай ынтымақтастық ұйымының аймақтық тұрақтылықты, қауіпсіздікті және өркендеуді нығайту үшін тірек ретіндегі стратегиялық рөлін айқындады. Саммитте ҚХР төрағасы Си Цзиньпин мүше мемлекеттер біртұтас тағдыр қауымдастығы сезімін берік орнықтыруы, бір-біріне қолдау көрсетуі керек екеніне басымдық берді. Атап айтқанда, бірлік пен өзара сенім, бейбітшілік пен тыныштық, өркендеу мен даму, тату көршілік пен достық, теңдік пен әділеттілік ұғымдары. Бұл тәсіл Шанхай ынтымақтастық ұйымын дамытудың жаңа стратегиялық тұжырымдамасын әзірлеу бағытын анықтады.
Астана саммитінен кейін Шанхай ынтымақтастық ұйымына төрағалық ету 7 жылдан кейін қайтадан Қытайға өтті. Қытай бұл мүмкіндікті ұйымға мүше мемлекеттермен бірлікті нығайтуға арнайды.
Біріншіден, біз бір тақырыптық бағыт шеңберінде сегіз негізгі бағыт бойынша ынтымақтастықты дамытатын боламыз. Қытай 2025 жылды «Шанхай ынтымақтастық ұйымының Тұрақты даму жылы» деп жариялады және жаһандық даму бастамасының сегіз негізгі саласында (кедейлікті азайту, азық-түлік қауіпсіздігі, денсаулық сақтау және вакциналар, дамуды қаржыландыру, климаттың өзгеруі және жасыл даму, индустрияландыру, цифрлық экономика мен өзара байланыс) бірқатар іс-шара өткізеді. Біз «Бір белдеу және бір жол» құрылысын өңір елдерінің даму стратегияларымен байланыстыруды жалғастырамыз. Сауда және инвестиция, энергетика, цифрлық экономика, заманауи ауыл шаруашылығы мен жасыл даму сияқты салалардағы ынтымақтастық деңгейін күшейтеміз. Сондай-ақ өңір елдерін жаңғыртуда қолдау көрсететін боламыз.
Екіншіден, біз Шанхай ынтымақтастық ұйымының саммитін өткізіп, екі негізгі құжатты әзірлейміз. 2025 жылғы саммит – Шанхай ынтымақтастық ұйымы аясындағы маңызды іс-шара әрі Қытайдың ұйымға төрағалық етуінің негізгі жұмысы. 2018 жылдың маусым айында Қытайда Шанхай ынтымақтастық ұйымының Циндао саммиті сәтті өтті. Бұл ұйымның дамуындағы маңызды кезең болды. 2025 жылы Қытай үмітті ақтай отырып, ұйымды бірлікті нығайтумен, өзара іс-қимылды тереңдетумен, серпінділікпен және тиімділікпен сипатталатын жоғары сапалы дамудың жаңа кезеңіне шығару үшін Шанхай ынтымақтастық ұйымының Достық, ұйымшыл бағыттағы саммитін қайта өткізеді. Саммит барысында мүше мемлекеттердің негізгі халықаралық және өңірлік мәселелер бойынша бірыңғай ұстанымын білдіру, сондай-ақ Шанхай ынтымақтастық ұйымының келесі жылға арналған даму стратегиясын қалыптастыру мақсатында қытай халқының жапон басқыншыларына және әлемдік антифашистік соғысқа қарсы күрестегі Жеңісінің 80 жылдығына, сондай-ақ БҰҰ құрылуының 80 жылдығына орайластырылған Саммит декларациясы және Шанхай ынтымақтастық ұйымының келесі кезеңге арналған даму Стратегиясы қабылданады.
Үшіншіден, біз 100-ден астам іс-шара өткіземіз. «Шанхай рухын» ілгерілету: Шанхай ынтымақтастық ұйымының іс-әрекеті». Мұндай ұран ұйымға төрағалық еткеннен кейін Қытайды алға тартты. Бұл ұран аймақ пен әлемге Шанхай ынтымақтастық ұйымы «бос әңгіме клубы» болмауы керек, бірақ «белсенді күштер» және практикалық жұмысшылар тобы болуы керек деген нақты сигнал жібереді. Қытай тарапы мүше мемлекеттер арасындағы қауіпсіздік пен өзара сенім саласындағы ынтымақтастықты одан әрі нығайту үшін Шанхай ынтымақтастық ұйымының Өңірлік терроризмге қарсы құрылымы кеңесінің отырысын, шекара ведомстволары басшыларының кеңесін, терроризмге қарсы бірлескен оқу-жаттығуларды және т.б. кезекпен қабылдайды.
Сондай-ақ қызметкерлердің кәсіби шеберлік конкурстары, электронды коммерция іс-шараларының тікелей эфирі, баспа саласындағы конференциялар және т.б. өтеді. Түрлі ел халқы арасындағы өзара түсіністік пен достықты, терең және практикалық ынтымақтастықты дамыту үшін талдау орталықтарының форумы, жастар алмасу лагері, Куньмин халықаралық марафоны және әйелдер форумы және т. б. өтеді. Атап айтқанда, «Шанхай ынтымақтастық ұйымының орнықты даму жылы» тақырыбы аясында Қытай Жасыл даму және кедейлікті азайту, экология саласында ақпарат алмасу, жасыл және төмен көміртекті технологиялар бойынша бірқатар оқу іс-шарасын өткізді. Даму жолында инновацияға ерекше назар аударып, өңір елдері мен халқына елеулі нәтиже әкелді. Шанхай ынтымақтастық ұйымын дамыту мақсатында келесі кезеңде Қытайда әртүрлі саладағы министрлердің кездесулерінен басқа саяси партиялар арасындағы тәжірибе алмасу форумдары, жаһандық басқару мәселелері бойынша дөңгелек үстелдер, жастар инновациялары мен кәсіпкерлік конкурстары, кинофестивальдар, телевизиялық фестивальдар, өнер фестивальдері және басқа да іс-шаралар өтеді.
Қазір әлем қарқын алып келе жатқан ғасырлық өзгерістерді бастан кешіріп жатыр. Жаһандық сын-қатерлер бірінен соң бірі туындайды. Адамзат қоғамы тарих тоғысқан сәтке тап болды. Геосаяси қақтығыстарға, унилатерализмге, протекционизмнің өсуіне, дәстүрлі және дәстүрлі емес қауіпсіздік қатерлерінің артуына тап болған халықаралық қауымдастық Шанхай ынтымақтастық ұйымынан үлкен жауапкершілік пен үлес күтеді. Қытай адамзаттың біртұтас тағдыры қауымдастығының құрылысының туын берік көтеріп, «Шанхай рухын» белсенді ілгерілету, ынтымақтастықты нығайту, жаңа биіктерге жету үшін Шанхай ынтымақтастық ұйымының дамуына жәрдемдесу үшін барлық елмен жұмыс істейтін болады. Бұл тетіктерді жетілдіруге, түрлі салалардағы ынтымақтастықты тереңдетуге, даму, қауіпсіздік және өркениет саласындағы жаһандық бастамаларды адал іске асыруға, сондай-ақ өңірлік және жаһандық бейбітшілікке, тұрақтылыққа, даму мен өркендеуге жәрдемдесуге көбірек үлес қосуға ықпал ететін болады.