Ал қазіргі VIII шақырылымға сайлау жаңа жүйемен тура екі жыл бұрын 19 наурызда өтіпті. Ондағы 98 депутаттың 18-і – әйел адам. Мерекеге орай осы нәзікжанды халық қалаулыларының ішінен біз «AMANAT» партиясы фракциясының мүшесі, Мәжіліс депутаты Гүлдара Нұрымованы мерекелік сыр-сұхбатқа тартқан едік.
– Гүлдара Алданышқызы, сізді және депутаттар корпусындағы әйел азаматшаларды оқырмандар мен редакция атынан бүгінгі мерекесімен шын жүректен құттықтаймыз! Сіздерге барлық жақсылықтарды тілейміз, ел дамуы жолындағы еңбектеріңіз жемісті болсын! Сөз басында, өзіңіз қызмет ететін Мәжіліске соқпай кетпей болмас, ендеше төменгі палатаның осы 2 жылдағы жұмысына қандай баға беруге болады деп ойлайсыз?
– Көп рахмет. Иә, көктем келіп, көк тебіндеп, табиғат ана түрленетіні секілді, еліміздің қоғамдық-саяси өмірінде де жаңа бетбұрыстар жасалатыны рас. 2023 жылғы наурыздағы науқанда мен Жамбыл облысындағы бір мандатты №16 аумақтық округ бойынша Мойынқұм, Шу, Қордай, Меркі, Тұрар Рысқұлов, Байзақ және Сарысу аудандарынан VIII шақырылым депутаты болып сайландым. Аталған аудандардың әлеуметтік-экономикалық жағдайлары бойынша туындаған өзекті мәселелердің шешілу жолдарын қарастырып келемін.
Мәжілістің соңғы екі жылдағы жұмыс қарқыны жоғары. Мәселен, былтырғы жылдың өзін айтар болсақ, 2024 жылы сессия басталғалы 106 заң жобасы қаралды. Оның ішінде, палата 37 заңды қабылдады, оның 19-ына Мемлекет басшысы қол қойған болатын.
Мәжіліс қанаты әлеуметтік әділдік орнатуға бағытталған заңдарды қабылдауда еселі еңбек етіп жатыр. Атап айтқанда, «Ұлттық қор – балаларға» жобасы мен ұрланған активтерді қайтару туралы заңды айрықша атап өтуге болады. Былтырғы жылдың басында балалардың жинақтаушы есепшоттарына алғашқы кіріс түсе бастады. Бұл бұрын болмаған керемет жоба, балалардың алаңсыз білім алуына жол ашатын жарқын бастама болды. Ал қолды болып, елден заңсыз шығарылған активтер қазынаға қайтарылып, оған маңызды әлеуметтік нысандар тұрғызыла бастады. Сондай-ақ былтыр ел жастарын сырт елдерде білім алуына жағдай жасаған нормалар бекітілді. Бұдан былай халықаралық олимпиадалар мен ғылыми конкурс жеңімпаздары «Болашақ» бағдарламасы бойынша шетелде оқуға түсе алады.
– Осы уақытқа дейін депутат ретінде қандай мәселелер көтердіңіз? Қанша депутаттық сауал жолдадыңыз? Қанша заң жобасын әзірлеуге атсалыстыңыз? Солардың ішінде жүзеге асып жемісін беріп жатқандары бар ма?
– Әртүрлі әлеуметтік, мәдениет пен медицина тақырыбы төңірегіндегі мәселелерді көтеріп келемін. Бүгінге дейін 25 депутаттық сауал жолдадым. 30-ға жуық жұмыс тобының мүшесі болдым. Мәселен, бұған дейін медицина мамандарын даярлау мәселесі көтердім, өйткені кадр жетіспейді. Әсіресе, ауылды жерлерге баратын маман аз. Мәселен, бұрын мамандарды мамандығы бойынша оқыту ұзақтығы 7 жыл болса, бүгінде 10-12 жылға созылады. Арнайы мамандарды (көз дәрігері, ЛОР, хирург, т.б.) жеке мамандықтар бойынша қайта даярлау мерзімі де 4-6 айдан 2 жылға дейін ұзарып кетті.
Мәжілістің әлеуметтік-мәдени даму комитетіндегі әріптестерімізбен бірге лудоманияға қарсы жаңа заң жобасын дайындап, ойын бизнесі, лотереялар және лотерея қызметі туралы заң жобасы мен оған ілеспе түзетулерді бірінші оқылымда мақұлданды. Президент қол қойды. Отбасылық зорлық-зомбылыққа қарсы заң жобасы Мәжілісте қаралды. Заң аясында дәстүрлі отбасылық құндылықтарды қорғау, сақтау, нығайту және ілгерілету бағыттарына басымдық берілген. Бірнеше бағыттағы заң жобалары Мемлекет басшысының тапсырмасын іске асыру мақсатымен әзірленді. Ал жуырда Парламент Мәжілісіне мен бастамашыл болған «Қолөнер туралы» заң жобасы түсетін болады. «Қолөнерді қолдау керек!», «Қолөнершілерге қаржы бөлу керек» деп Мәжілісте бірнеше рет депутаттық сауал жолдадым.
Парламент қабырғасында мәселе көтергеннен бөлек, аймақтарды да жиі аралаймыз. Әсіресе, бірмандатты округтен сайланған депутаттар өз өңірлеріне қатысты өзекті проблемаларды көтеріп, аудандарға барады. Менің сайлаушыларым Жамбыл облысындағы №7 ауданнан болғандықтан сол аудандарда тұратын халықтың мұң-мұқтажын тыңдап, мәселесін көтеру үшін жұмыс сапарымен жиі сапарлаймын. Астын сызып айтатын өзекті проблема бір-екеу ғана емес. Елді алаңдатқан мәселенің барлығы өзекті. Соның ішінде Жамбыл облысында су мәселесі өткір тұр. Менің тікелей араласуыммен, соңына дейін қайта-қайта қозғау салып, ақыры шешімін тауып жатқан жұмыстар көп. Тұрар Рысқұлов ауданы Жарлысу ауылында, Мойынқұм ауданы Қылышбай ауылында ауызсу мәселелері шешіліп келеді. Ал Шу ауданында суармалы су жоқ болғандықтан, дихандар 6 жыл бойы жерге дән себе алмай келеді. Нақты айтқанда, Дулат ауылдық округі, Қонаев, Бөлтірік және Балуан Шолақ елді мекендерінде 2019 жылы тозып кеткен 15 су арнасында жөндеу жұмысы басталған. Бірақ құны 3 жарым млрд теңгеге жуықтайтын жоба тұралап қалған. Мердігер түрік компаниясы жұмысына салғырт қарағандықтан шеттетілген. Сондай-ақ Андреевка, Қалғұтты, Киров каналын жаңғырту жұмысы атүсті жүргізілген. Халықпен кездесуге барып, сол жерге Су ресустары және ирригация министрлігі қызметкері, мердігер ирандық компания өкілі, Иррегациялық-дренаждық жүйелерді жетілдіру (ПУИД) бағдарламасының мамандарын шақырттым. Жиыннан кейін компания тарапы мамырға дейін уақыт сұрады. Көктемнің соңғы айында сапалы су арнасын саламыз деп сендірді. Бүгінде жұмыс жүріп жатыр. Әрине, соңына дейін менің де бақылауымда болады. Одан бөлек, Шу қаласында шуға айналған емхана мәселесі, Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университетінің даулы мәселесі оң шешілгенін айта кеткім келеді.
– Енді мереке ғой, әйел затының тақырыбын қозғамай кетпеуге болмас. Жалпы, Қазақстан қоғамында әйел баласының орны қандай деп баға беруге болады? Саяси өмірде, мәселен Мәжілісте, қоғамдық өмірде, басқа да салаларда олар өз мүмкіндіктерін қаншалықты жүзеге асыра алып жатыр деп санайсыз? Әлі де ашылмай жатқан потенциал, айтылмай жатқан проблемалар бар ма?
– Бүгінгі Қазақстан қоғамында гендерлік теңдік кең қанат жайып отыр. Президентіміз де әйелдер қоғам өміріне және елдің жан-жақты дамуына зор үлес қосатынын әрдайым айтып келеді. Гендерлік теңдікті қамтамасыз ету, әйелдер құқығын қорғау – біздің «AMANAT» партиясының негізгі ұстанымдарының бірі. Бұл бағытта партияның Әйелдер қанаты белсенді бастамалар көтеріп, жарқын жобаларды жүзеге асырып келеді. Соның бірі – TOMIRIS жобасы. Оған соңғы үш жылда 120-ға жуық әйел қатысып, олардың 35-і мәслихат депутаты атанды. Басты мақсат – қоғамда әйелдердің саяси белсенділігін арттыру. Әйелдер қанатының бастамасымен әйелдер құқығын қорғауға негізделген ауқымды жұмыстар атқарылып жатыр. Елімізде алғаш рет психологиялық қызмет туралы заң жобасы әзірленді. Ал бюджет саясатына гендерлік бюджеттендіру ұғымы енгізілді. Айта кетейін, бүгінде Әйелдер қанаты 10 басым бағыт бойынша жұмыс жүргізеді. Оның ішінде нәзікжандылардың саяси көшбасшылығын қолдау, тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу, ауылдық жерлерде әйелдер бизнесін дамытуға жәрдемдесу, т.с.с. бар.
– Мереке қарсаңызда оқырман үшін өзіңіз туралы білген де қызық болар. Өмір жолыңызды медицина саласына арнаған жан екеніңізге қанықпыз. Өзіңіз туралы, отбасыңыз туралы айтып берсеңіз?
– Өзім туралы айтар болсам, өмірбаянымнан бастағаным жөн шығар. Медицина және экономика салалары бойынша ЖОО бітіргенмін. Медицина ғылымдарының кандидатымын. Студенттік шағым Арқа жерінде өтті. 1988 жылы Қарағанды мемлекеттік медицина институтын терапевт-дәрігер мамандығы бойынша бітірдім. Алғашқы еңбек жолымды Тараз қалалық ауруханасында дәрігер болып бастадым. 1993-1998 жылдары Теміржол ауруханасының дәрігері, бас дәрігердің емдеу ісі жөніндегі орынбасары болып, кейін 1999-2020 жылдары «Мейірім» медициналық орталығын ашып, жұмысын жолға қойдым.
Былтыр отбасымның тірегі, отағасы Қайрат екеуіміздің отау құрғанымызға 35 жыл толды. Біздің алтын асықтай екі ұлымыз, ибалы, текті келіндеріміз бен құлдыраңдап өсіп жатқан немерелеріміз бар. Жұбайым екеуіміз үлкен өмірге аяқ басқан алғашқы жылдары қиындық пен түрлі сынақтан өттік. Дегенмен бір-бірімізге деген қолдаудың арқасында қуанышымыз көбейіп, жеңісіміз артты.
1988 жылы Қарағанды мемлекеттік медицина институтын бітіріп, Таразға келген күнім әлі есімде. Қалалық аурухананың Инфаркт бөлімінде жұмыс істеп, интернатураны өтіп жүргем. Сол кезде жақындарының жағдайын сұрай келген сымбатты әрі жайдары жігітпен таныстым. Сол сәт – жарымды жолықтырған күн екен. Жалынды жігіт пен жас қыз бір жылдай кездесіп жүрдік. Содан бері әзілдеп «Жүрек бөлімінде істеп жүріп, жүрегімнің Иесін жолықтырғанмын!» деп айтамын (күлді). Содан бері қос жүрек қатар соғып келеді, шүкір!
Сол өткен жолдар мен өтпелі жылдарға қарап отбасын құру мен сақтауда сыйластық, түсіністік пен төзімділік маңызды екенін түсінесің. Мені қашанда қолдап, түсіністік танытқан, сүйікті ісіммен айналысуға мүмкіндік берген жарыма алғыс. Қайрат мені бизнесте, саясатта, қоғамдық өмірде жеке тұлға болып дамуым үшін дем берді. Отбасымыздың амандығы, ошағымыздың бүтіндігі бізді бақытты етеді.
– «Қыз тәрбиесі – ұлт тәрбиесі» деп жатамыз. Жалпы, еліміздегі ұрпақ тәрбиесі мәселесін Мәжіліс депутаттары аз көтеріп жүрген жоқ. Жаһанданудың салдары бар, озық технологиялық процестердің әсері бар, бүгін мен болашақтың сабақтастығы хақына бір сындарлы шақ туып тұрған сияқты. Ендеше ең бірінші кезекте ана ретінде жас ұрпақтың тәрбиесіне қатысты не айтар едіңіз?
– Бүгінгі жаһандану дәуірінде барлық бағытта қарқынды даму, көш ілгері кетудің көріністері анық байқалады. Осындай заманда өмір сүріп жатып ұрпақ тәрбиесін ұмыт қалдыруға болмайды. Жаңаша өмір сүрудің формуласын іздеп, сан-саққа жүгіріп, айрандап ұйып отырған отбасылардың шырқы бұзылып жатқаны да жа-
сырын емес. Білімсіз коучтардың, парықсыз психологтардың «пәтуасына» арбалып, санасы уланып жатқандарды да көріп жүрміз. Ықылым заманнан қазақ отбасын ене мен келіннің жарасымдығы мен сыйластығы сақтап келеді. Ал дәстүрден жаңылмай, сыйласып өмір сүріп жатқан шаңырақтарды кей жағдайда сөзі сатулы коучтар келіп берекесін бұзып жатыр. Барлығына бірдей топырақ шашудан аулақпын, бірақ олардың біразы бүгінгі буынды қазақы менталитет қабылдай бермейтін қалыпқа салғысы келеді. Мысалы, «Сен ата-анаңа қарайласуға, көмектесуге міндетті емессің, таста да кет!» деген пайымдағы посттар желіде жиі кездеседі. Бұл отбасын бұзуға, ошағыңды шайқалтуға шақыратын «үгіт-үндеу» дер едім. Жастар осындай ойлардың жетегінде кетіп, адаспаса деймін. Отбасы институты нығайған кезде ғана тасбауыр әке, көкек ана, безбүйрек бала болмайды. Ал көктемнің гүліндей жайқалып өсіп келе жатқан жастарымыз – ертеңгі ел тұтқалары, сондықтан оларға айтарым өнегең жақсы болсын, сонда ертеңге айтар өсиетің де терең болады. Жастар білімге ұмытылу керек. Оқығанның аты оқыған. Сауық-сайранмен жүре беретін уақыт өтті.
– Сөз соңында әріптестеріңізге, бүгінгі мереке иелері – әйелдер қауымына не тілек айтар едіңіз?
– Аяулы аналарды, ардақты аруларымызды, қыз-келіншектер қауымын бүгінгі 8 наурыз – Халықаралық әйелдер күнімен шын жүректен құттықтаймын! Әйел-Ана – тіршіліктің тамыры, өмірдің өзегі. Сіздермен әлем жарық, айналамыз шуақты. Бүгінде әйел азаматтар қоғамдық және мемлекеттік жұмыстардың барлық сатысында белсенді. Қыз-келіншектер қауымының еселі еңбегі мен қажырлы қайратының арқасында еліміз гүлденіп, демографиямыз дамып келеді. Сондықтан аруларға айтар алғысым шексіз. Көктеммен бірге келген осынау шуақты мерекеде жүздеріңіз нұрға, жүректеріңізді жырға бөленсін! Отбасыларыңыз аман, дендеріңіз сау болсын! Мерекеден мерекеге жете берейік!
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Нұрлан ҚОСАЙ