Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев мерзімді борышын өтеген әскери қызметшілерді запасқа шығару мен 2025 жылы әскери қызметке шақыру жөніндегі Жарлыққа ақпанда қол қойған болатын. Биыл Қазақстанда мерзімді әскери қызметін өтеуге 42 мыңнан астам азамат шақырылады.
Жасы 18-27 аралығындағы ер азаматтарды мерзімді әскери қызметке шақырудың көктемгі науқаны 30 маусымға дейін жалғасады. Әскерге шақырудың көктемгі науқанында Қарулы күштер, Ұлттық ұлан, Төтенше жағдайлар министрлігі мен ҰҚК Шекара қызметіне және Мемлекеттік күзет қызметіне 20 мыңнан астам азамат іріктеліп алынады. Көктемгі науқан барысында Қарулы күштер қатарын 10 мыңнан астам сарбаз, Ұлттық ұлан сапын 7 мыңнан астам сарбаз толықтырады. Одан бөлек, 2 мыңнан астам бозбала шекара күзеті үшін Шекара қызметі бөлімшелеріне жіберіледі. Төтенше жағдайлар министрлігіне қарасты құрылымдарға 300 сарбаз, Мемлекеттік күзет қызметіне 300 бозбала барады. Бір сөзбен айтқанда, армия мен күштік құрылымдар қатары біршама толығады.
Әлбетте, Қазақстан Қарулы күштері жеке құрамының басым бөлігі келісімшарт негізінде жұмыс істейтін кәсіби мамандардан жасақталғаны белгілі. Олардың мөлшері Қарулы күштер мен түрлі әскери құрылымдардағы жауынгерлердің 70 пайызына жуықтайды. Ал қалғаны мерзімді әскери борышын өтейтін азаматтардан жасақталады. Қазақстан Конституциясының 36-бабы 1-тармағында «Қазақстан Республикасын қорғау – оның әрбір азаматының қасиетті парызы және міндеті», 2-тармағында «Республика азаматтары заңда белгіленген тәртіп пен түрлер бойынша әскери қызмет атқарады» деп анық көрсетілгендіктен, елімізде мерізімді әскери қызмет сақталды.
Бірқатар маман мерізімді әскери қызмет жастарды патриоттыққа баулуға ықпал ететінін, армияда әскери борыш өтеу қоғамды әлеуметтік лифт рөлін атқаратынын, келісімшартпен жұмыс істейтін мамандар даярлауда да мерзімді қызмет маңызды екенін алға тартады. Дегенмен әлі де болса түрлі себептермен мерзімді әскери қызметтен уақытша босатылатын азаматтардың қарасы көп.
Бас штаб бастығының орынбасары, генерал-майор Сәкен Жүсіпов 17 жасқа толған бозбалаларды әскери есепке қою Электронды үкімет порталында проактивті форматқа көшірілгенін айта келе, онда әскерге шақырудан босатылатын және шақыру кейінге шегерілген азаматтарға тікелей қатысты бар пункттер енгізілгенін айтқан-ды. Яғни, әскери қызметтен мүлдем босатылатын немесе әскерге шақыру кейінге шегерілетін азаматтар қатарына білімін жалғастырып жүрген жастар, бір және одан да көп баласы бар әкелер, жұмыс істейтін педагогтер, ауылдық жерлердегі дәрігерлер, ғылыми атағы бар адамдар кіреді. Бәлкім, осындай жеңілдіктердің нәтижесі болар, былтыр әскери борышын өтеуді кейінге қалдыру бойынша мемлекеттік қызметті 300 мыңға жуық адам пайдаланған. Әскери есепке жаңадан 160 мың адам алынған. Ал жалпы әскерден босату немесе қызмет өтеуді кейінге қалдыруға себеп болатын негіздер бойынша 360 мың азамат босатылыпты. Аз көрсеткіш емес. Дегенмен әскерге шақыруды кейінге шегеру немесе әскери міндеттен босату негіздеріне үңілген адам мемлекеттің азаматтарға үлкен жеңілдік жасап отырғанын байқайды. Білім, отбасы, ауыл, ғылым деген тәрізді бағыттарда жасалған жеңілдіктер бұлар. Алайда жастардың денсаулық мәселесі де бар екенін назардан тыс қалдырмау керек. Сөйте тұра, ел қорғайтын азаматтарды әскери өмірдің бір өткелінен өткізіп алмақ керек. Демек, бір жылда 360 мың азамат әскери қызметтен белгілі бір себеппен босатылатын елде, 42 мың адамды армияға шақыру тым жоғары көрсеткіш емес. Әрі оларға да мемлекет көп қолдау көрсетіп отыр. Айталық, әскери борышын өтеген соң оқуға түскендер саны 2025 жылдың наурызында 1 029 адамды құрапты. Олар мерізімді әскери қызметте жүргенде жақсы жағынан танылған азаматтар екен. Ал мемлекет оларға грант арқылы білім алуға мүмкіндік жасаған. Одан бөлек, 17 мың жас сарбаз «кредиттік каникул» алған. Ал осы сарбаздардың мойнындағы несиенің жалпы сомасы 6,6 млрд теңгені құрапты. Яғни, әскери қызметін өтеп жүрген кезде сарбаздар несие төлемейді деген сөз.
Қысқасы, әскери өмірді қызықты етіп көрсетуге байланысты түрлі шаралар атқарылып жатыр. Ол дұрыс та. Дегенмен қоғамның мерзімді әскери борышты өтеуге деген көзқарасының да жақсара түскені керек. Өйткені көктем мен күзде әскерге шақыру ел басына күн туса сапқа тұруға жарайтын азаматтарды тәрбиелеу үшін керек. Олар біздің резервтер саналады.
А.СҰЛТАН