Жамбылдағы дүмпу: үрейленуге негіз бар ма?

Меркі мен Т.Рысқұлов аудандарында жер сілкінуінің магнитудасы 5 балға жетсе, Тараз, Шу, Қордай мен Мойынқұм аудандарында 2 балдық көрсеткішті көрсетті. Зақымданды делінген 120-дан аса нысан есепке алынып, тұрғындардан 100-ге жуық арыз түскен. Табиғи апатқа байланысты Президент өңірге  жұмысшы тобын жіберіп, жағдайды жіті бақылауына алды.   

Жалпы, табиғаттың бұлайша тосын мінез танытуына не себеп? Нақты шығын көлемі қандай? Әлеуметтік желілерде желдей кезіп жүрген ақпараттар қаншалықты шындыққа жанасады? Жер дүмпуі тағы қайталануы мүмкін бе? Санаға салмақ салған сауалдарға жауап іздеп көрсек.

Негізі, жердің алғашқы сілкінуі 28 нау­рыз күні таңғы сағат 03:40 шамасында болды. Халық қалың ұйқыда жатқандықтан, мұны біреу сезсе, біреу сезбеді. Алайда 4-5 балдық дүмпу болған Меркі мен Т.Рысқұлов ауданының тұрғындарынан ұйқы да, күлкі де қашқаны анық.  

Бастапқыда 12 тұрғын үй мен 16 әлеу­меттік нысан зақымданғаны айтылды. Оның 12-і Меркі ауданына тиесілі болса, 16-ы Т.Рысқұлов ауданындағы нысандар. Бөліп айтатыны, Меркі ауданындағы «Балдәурен» балабақшасы жұмысын толықтай тоқтатты. Ғимарат 40 пайызға бүлінген. Мұнда тәрбиеленіп жатқан 250 бала сәуір айының ортасына дейін бала­бақшаға кіре алмайды. Сондықтан аудан­дық білім бөлімі оларды өзге бөбекжайларға орналастыруда. Бұдан бөлек, Меркі ауданындық орталық аурухананың ғимара­ты, бірнеше ауылдық амбулатория мен балаларды оңалту орталығының қабыр­ға­лары жарылған. Жеке тұрғын үйлердің қасбеттеріне де сызат түскен.  

Оқиға болған күні облыс әкімі Ербол Қарашөкеев  қос ауданға шұғыл жетті. Ай­мақ басшысы төтенше жағдайлар жөн­індегі жедел штабтың отырысын өт­кізіп, бүлінген нысандарды аралап көрді. Нәтижесінде, жоғарыда аталған Меркі ауданынан бөлек Т.Рысқұлов ауданында Абай ауылындағы тұрғын үйдің, Жаңатұрмыс ауылындағы 6 бас­пананың, ауылдық мектептің, Қарақыстақ ауылдық округіндегі мәдениет үйінің қа­быр­ғалары жарылғаны белгілі болды. Қос аудандағы ахуалды көзбен көрген өңір басшысы Меркі ауданына 33 бірлік техника мен 55 адам, Т.Рысқұлов ауданына 40 бірлік техника мен 65 адамды жұмыл­дырып, сақтық шараларын күшейтті. Бұ­дан бөлек, Қырғыз Республикасының Төтенше жағдайлар министрлігімен байла­ныс орнатылып,   Шоң-Қақпа және Орто-Тоқай су қоймалары қалыпты жағ­дайда  жұмыс істеп тұрғаны анықталды. 

Осы күні Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев облыс әкімі Ербол Шырақпайұлының есебін тыңдап, облысқа арнайы жұмыс тобы жолданатынын хабардар етті. 

Үкіметтің жұмыс тобы Жамбылға жеткенде зақымданған нысандардың саны арта түсті. Меркі мен Т.Рысқұлов аудан­дарын аралаған олар 100-ден аса нысанды есепке алды. Алайда оның бәрі бірдей бүлінді деуге ертерек. Нақты қоры­тындысын комиссия мүшелері сәуір айының басында жария етпек. Осылайша, тұрғын үйлердің бүлінген, әлде бүлінбегені комиссия шешіміне байланысты болып тұр.    

– Жер сілкінісі кезінде үйімнің 4 қа­бырғасы бірдей жарылып кетті. Бала-ша­ғамның қамын ойлап, енді не істерімді білмей отырғанда комиссия мүшелері үйіме келді. Жағдайды көзбен көрді. Тұр­ғ­ын үйді қалпына келтіріп беретіндерін айтты. Осы сөз жаныма демеу болып тұр, – дейді Жаңатұрмыс ауылының тұр­ғыны Бейсекүл Айымбекова. 

Бұл күні комиссия мүшелері бес үйді ара­лап, барысын бағамдады. Ауыл тұрғындарымен әңгімелесу барысында облыс әкімі Ербол Қарашөкеев зардап шеккен тұрғындарға атаулы әлеуметтік көмек көрсетілетінінен хабардар етті. Сондай-ақ зақымданған ауыл мектебінің ғимаратын да тез арада қалпына келтіріп беруге уәде етті. 

Әзірге екі аудан бойынша 17 әлеуметтік нысанның бүлінгені туралы хаттама тол­тыр­ылып отыр. Оның ішінде 11-і білім беру мекемесі болса, 2-і денсаулық, 2-і әлеу­меттік қорғау, 1-і спорт және 1-і мәдениет нысаны.

Облысқа жұмысшы тобын бастап келген  Төтенше жағдайлар министрінің орынбасары Кеген Тұрсынбаевтың айт­уынша, зақымданған әлеуметтік нысан­дардың санын шамалап шығарғанымен, тұрғын секторынан арызданып келіп жат­­қандардың қарасы толастамапты. 

– Бір күннің ішінде тұрғыдардан бас­панасы зардап шеккені туралы 107  арыз-шағым келіп түсті. Оның 97-і Т.Рыс­құлов ауданынан болса, 10-ы – Меркі ауданынан. Алайда шағымдану­шылардың саны әлі толастамауда. Сон­дықтан біз тоқтаусыз халықтың арызын қабылдап жатырмыз. Сондай-ақ тұрғын үйлерді тексеріп, шығын көлемінде анық­­тап жатырмыз. Алдағы күндері тек­сер­істің  толық қорытындысын жария­лаймыз, – дейді министрдің орынбасары. 

Бір қызығы, бес балдық жер сілкінісі болған  Меркі ауданына қарағанда, төрт балдық дүмпуден кейін Т.Рысқұлов аудан­ында шағымданушылардың қарасы екі есе көп. Сондай-ақ әлеуметтік желілерде Меркі ауданында 10 балдық жер сілкінісі болатыны туралы ақпарат тарап, көптің үрейін алды. Бұған аталған ауданға әскери техникалардың тартылып, тау бөктерінде тігіліп жатқан шатыр үйлер түсірілген  видео­ның жариялануы отқа май құйғандай болды. Алайда облыстық Төтенше жағ­дайлар департаментінің мамандары үрей­­ленуге еш негіз жоқтығы туралы мә­лім­деді. 

«Меркі ауданы аумағындағы тауға бара жатқан жол бойында арнайы сақтық шаралары аясында уақытша шатырлар орнатылып жатыр. Бұл шара төтенше жағдайлардың алдын алу алгоритмі шең­берінде жүргізілуде.

Алаңдауға негіз жоқ. Ахуал тұрақты.  Бар­­лық тиісті мекемелер күшейтілген ре­жим­де жұмыс істеуде. Қауіпсіздікті қам­та­­м­асыз ету мақсатында жүргізіліп жатқан шараларға түсіністікпен қарауды сұраймыз.

Өз қауіпсіздігіңіз үшін қажетті сақтық шараларын сақтауға, тек ресми ақпарат көздеріне сүйенуге, жалған ақпарат тарат­пауға және жергілікті билік органдарының нұсқаулықтарын орындауға шақырамыз.  Жалған ақпарат таратқаны үшін Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік қарастырылғанын ескертеміз», – делінді департаменттің ресми мәлімдемесінде. 

Иә, құзырлы сала мамандары бұқараға басу айтқанымен, әскерилер тау бөктерінде шоғырланып жатқанын жоққа шығармады. 

Қазір көптің көкейінде тұрғаны – «Жер сілкісіні қайталанама?» деген сауал. Ал­ күні кеше  Мьянманда болған жойқын жер сіл­кінісі үрейді үдетіп тұр. Бұған қа­­тысты Алматы облысынан келген сей­с­мо­логтер қазір ел ішін аралап, зерделеу жұмыстарын жүргізуде. Олар алдымен бол­жау станса­сының жай-күйін тексеріп жатыр. Бір қуанарлығы, мамандар Жам­был­да енді жер сілкінісі болмайтынына сендіруде. 

Әрине, «жақсы сөз – жарым ырыс». Апат атаулысы енді болмасын деп тілейміз. Алайда өткен онжылдықта Т.Рысқұлов ауданында болған  жойқын жер сілкінісінен Құлан ауылындағы үйлер үйіндіге айналған болатын. Сол кезде  жер дүмпуінің бастау алған нүктесі айтылмаған еді. Алайда ел ішінде «аудандағы тау бөктеріндегі орна­ласқан жерасты қоймасында жарылыс  бол­ып, соның толқыны жер сілкінісіне  айналды» деген болжам  тараған. Алайда ол болжам осы күнге дейін ақиқатын тап­қан жоқ. Меркі мен Т.Рысқұлов аудан­ында күні кеше болған жер сілкінісіне қа­тысты да ел ішінде тарап жатқан әңгіме көп. Тіпті, Талдыбұлақ ауылының тұрғыны Әшімбек Өмірбекқызы жір сілкінісінің алғашқы соққысы толқын болып келіп, одан кейін дүмпуге айналғанын айтады. Енді оның ақ-қарасы мен анық-қанығы  Үкіметтен жолданған  жұмысшы топ пен  сейсмолог мамандардың тексерісінен кейін белгілі болар...

Саятхан САТЫЛҒАН,

Жамбыл облысы