Сұлу өнермен сырласқан

Жалпы, каллиграфия – ғасырлар бойы қалыптасқан өнер түрі, ол бүгінде тек дәстүрлі қолжазба ретінде ғана емес, заманауи дизайн, көркемсурет және жарнама салаларында да кеңінен қолданылады.

Аружан Төлепова – IT менед­жмент мамандығының магистрі. Дегенмен мектеп кезінен көркем жазу мен эстетикаға құштар қыз карантин кезінде өзіне жаңа хобби табады. Кейіпкеріміз каллиграфияға алғаш келгенін былай деп еске алды: «2020 жылы бұл өнерді интернет желісінен көріп, қызығушылығым оянды. Instagram арқылы калли­графия өнерінің бар екенін білдім. Түрлі шетелдік каллиграфтардың жұмыстары шабыт сыйлады. Осылайша, каллиграф ұстаздардан онлайн білім алдым. Алғашында жай ғана жақсы көріп, сұлулығына қызығып, хобби ретінде айна­лыстым. Жазып отырып уақыттың қалай өткенін байқамай қалатын­мын. Басқаша сезім: тыныштық, тіршіліктен дем алу. Кейін картина, ашықхат, логотипке тапсырыстар түсе бастады».

Иә, каллиграфияның пайда болуы жазудың қалыптасуымен тікелей байланысты. Сұлу өнер нақты бір уақытта емес, әртүрлі өркениеттерде жазу мәдениетімен қатар дамыған. Бірақ оны ерекше өнер ретінде қабылдау Қытай, Араб, Еуропа және Жапония мәде­ниеттерінде кең таралды.

– Каллиграфияны ниеті бар кез келген жан үйрене алады. Маңыз­дысы – шынайы қызығушылық пен еңбек және тәжірибе. Жазуыңыз нашар болса да, суретке қабілетіңіз болмаса да, мүлде жазу-сызу өне­рінен алшақ адам болсаңыз да үйреніп кетуіңіз мүмкін. Калли­графияны үйрену жас талғамайды. Маңыздысы – дұрыс ұстаз табу және өзіңнің бар ықыласыңды салып, беріліп жасау. Үйрену уақыты әркімде әртүрлі. Мысалы, менің 5 жылдық тәжірибем болса да, әлі де өнердің шыңындамын, болдым-толдым деп айта алмай­мын. Уақыт өткен сайын, тәжірибе көбейген сайын жазу әдемі бола береді. Бір бастаған соң тоқтамай­сың. Себебі бұл өнердің шегі жоқ,– дейді Аружан. 

Стив Джобстың өзі каллиграфиямен айналысқан

Қазір каллиграфия тек дәстүрлі жазу әдісі ретінде ғана емес, цифр­лық технологиялармен тығыз байланыста дамып келеді. Ком­пьютерлік бағдарламалар, гра­фикалық планшеттер және шрифт дизайны калли­гра­фия өнеріне жаңа мүм­кіндіктер ашты. Аружан Төлепованың айтуынша, каллиграфия өнері еш­қашан өлмейді. Ол жаңа заман­ға да қажет. Қазір сіз смартфонда, компьютерде пай­даланып отырған шрифтер сол қолмен жазылған каллиграфияны цифрландыру арқылы алынған. Яғни, компьютерге қолдан жазыл­ған жазу цифрландырып арнайы IТ-мамандардың көмегімен енгізіл­ген. Компьютерден шыққан дайын шрифт ешқашан қол еңбегін алмастыра алмайды және құнды­лығын бере алмайды. Әлемге әйгілі Apple компаниясының негізін қалаушы Стив Джобстың өзі кал­лиграфиямен айналысқан. Ең ал­ғашқы МАС жүйесін ойлап тауып, компьютер жасап шығарғанда өзінің қолмен үйренген калли­графия шрифтін компьютерге ен­гізген. Демек, каллиграфияны ешқандай жаңа заман құрылғысы басып оза алмайды.

– Басында хоб­би ретінде басталды. Бірақ қазір түрлі брендтерге серік­тес болып, ашықхат, картина, логотип жа­зып табыс тауып жүр­мін. Бірақ каллиграфия үйренудегі мақсат табысқа айналдыру болмау қажет. Ақша табу – өз сүйікті ісіңмен айналысқан соң саған берілетін қосымша бонус секілді болуы керек. Ниет табыс болатын болса, үйрену қиынға соғады және табысқа шы­ғамын деген ниет көпке апармайды. Ең бірінші, хобби ретінде жақсы көріп  айналысу қажет, – дейді каллиграф.

Каллиграфияны мектепте оқыту керек

Қазір мектеп оқушыларының жазуы нашар деп жиі шағымданамыз ғой. Себебі балалар гаджеттерді көп пайдаланады. Компьютер, планшет және смартфондарда теру қолмен жазудан әлдеқайда жылдам және ыңғайлы. Осының салдарынан оқушылар қолмен аз жазады, бұл жазу үлгісінің нашарлауына әкелуде. Жапония, Қытай, Италия, Польша сынды елдерде калли­графия негізгі пән ретінде оқы­тылса, Батыс елдерінде факульта­тивті курс немесе арнайы үйірме ретінде ұсынылады. 

– Жазу мидың жұмысына тіке­лей қатысты. Сондықтан калли­графияны мектеп пәні ретінде оқу бағдарламасына қосу жай ғана қа­жет­тілік емес, міндетті деп есеп­теймін. Каллиграфия ми жұмысы­ның жақсаруына, табандылық, сабырлық қасиеттерінің дамуына, зейінді арттыруға көмектеседі. Каллиграфия тек жазудың әдемі болуымен шектелмейді. Сіз бола­шақта қай саланың маманы бол­саңыз да сізге қажет түрлі қасиет­терді бере алады. 

Тіпті, дамыған Қытай, Жапония елдерінде каллиграфия арнайы пән ретінде оқытылып, кейбір үлкен компаниялар қызметкерлеріне жұмыс арасында арнайы калли­графия сағатын қойған. Себебі кал­лиграфия адам бойында жетістікке жетелейтін қасиеттерді оятып, ең­бекқорлық, сабырлық, табандылық, ми жұмысы, жан тыныштығы, шы­дамдылық, сонымен қатар сұлу­лыққа, тазалыққа үйретеді. Калли­графия кімге не жетіспейді соны бере алады. Тіпті мынадай нақыл сөз бар: «Каллиграфия – кедейге байлық, байға – билік, биге әдемілік береді»,– дейді Аружан Төлепова. 

Каллиграфия – көркем жазу өнері ғана емес, сонымен қатар брендингте, жарнамада және ви­зуалды коммуникацияда маңызды рөл атқаратын құрал. Әлемдік брендтер оны логотип дизайнында, жарнамалық материалдарда және ерекше визуалды стиль қалып­тастыру үшін пайдаланады.

– Әлемдік брендтермен жұмыс ойламаған жерден, күтпеген ұсыныс болды. Instagram-да менің жұмыс­тарымды байқаған «Французский дом», BMW, Fashion Bureau секілді брендтер желісі маған өз ұсыныс­тарын жасаған болатын. Ол жақта мен бірнеше күнге немесе бірнеше сағатқа ашықхат толтыруға келісімге отырамыз. Ол болатын іс-шараға, мерекелік күндерге байланысты. Еңбекақымды да соған сай жоғары бағалайды. Брендтермен жұмыс істеу көп табыс және ерекше тәжірибе берді. Әсіресе, шетелдік брендтер каллиграфияның, қолмен жазылған хаттардың құндылығын жақсы біледі, – дейді каллиграф.

Coca-Cola, Disney, Nike, Adidas, Starbucks сынды көптеген танымал брендтердің логотиптері калли­графиялық элементтермен жасал­ған, өйткені бұл стиль брендке ерек­­ше бедел мен танымалдық береді. Әдемі жазулар эмоция ту­дырады, брендке сенімділік береді және тұтынушылардың назарын аударады. Сондықтан каллиграфия – маркетинг пен дизайндегі маңыз­ды құрал. 

– Каллиграфия – біздің елімізде қатты дамымаған, енді ғана дамып өркендеп келе жатқан сала. Бірі білсе, бірі білмей «бұл не?» деп таңғалып жатады. Бірақ болашақта Жапония,Түркия секілді мәдениет саласында каллиграфия өнері жоғары дамыған елге айналамыз деп сенемін, – дейді Аружан Төле­пова. 

Каллиграф қыздың алға қой­ған мақсаттары да айқын екен. «Шә­кірт тәрбиелеу ойда бар. Қа­зірдің өзінде офлайн мастер-клас­тар өткізіп тұрамын. Сұлу өнердің дамуы мен адамдарға калли­гра­фия­­ны үйрету маған үлкен қуа­ныш сыйлайды», – дейді кейіп­керіміз.

Аружан сияқты каллиграфтар бар кезде әдемі жазуға деген қызы­ғушылық ешқашан жоғалмайды, өйткені ол тек қаріп емес, нағыз өнердің көрінісі.

Көктем ҚАРҚЫН