Алтыннан алқа таққан алтын қыздарымыздың бірі Алуа Балқыбекова болды. Бокстағы мансап жолында ол талай сынақтан сүрінбей өтіп, ақыры өз дегеніне жетті. Әлем чемпионатының бүкіл медалін еншілеген Алуамен мансабы, алдағы мақсаттары жөнінде сұхбат құрған едік.
– Әлем чемпионы атану – әр спортшының арманы. Чемпиондық жекпе-жектен кейінгі алғашқы сезімдеріңіз қандай болды? Сезіліп жатыр ма?
– Шыны керек, сол сәттегі алғашқы сезім – қуаныш пен шүкіршілік. Жүректің тереңінен шыққан ризашылық еді. Бұған дейін де әлем чемпионаттарында бақ сынап, күміс пен қоламен шектеліп жүрген кездерім болды. Жеңіске бір қадам қалған сайын сүрініп, көз алдымдағы алтынды қолдан беріп қойғандай күй кешетінмін. Сол бір сәттерде өз-өзіңе деген сенім сәл шайқалғанымен, арман мен үміт еш өшкен жоқ.
Міне, биыл сол арманға жеттім. Бұл – жай ғана жеке жетістік емес, қаншама уақыт бойы төгілген тер мен табандылықтың, маған сенген елдің үмітінің жеңісі деп білемін. Сол алтын медаль – мен үшін еңбектің өтеуі, маңдай тердің жемісі. Шетелде чемпион атанғаныңды бірден сезе қоймайсың. Бәрі өз қалпында, ештеңе өзгермегендей. Ал елге оралған сәттегі жылы қарсы алу, халықтың ықыласы, «чемпионымыз!» деп құшақ жайған адамдарды көргенде барып, жүрекке әлдебір шынайы сезім ұялайды. Сол кезде ғана «иә, мен шынымен әлем чемпионы болдым» деген ой санама жетті.
Дегенмен бұл қуаныш та мәңгілік емес. Бір-екі апта шаттыққа бөленесің, сосын бәрі бұрынғы арнасына түседі. Өйткені спортта бір сәтке босаңсу – кейін үлкен өкінішке апаруы мүмкін. Сондықтан бұл жетістікке тоқмейілсуге болмайды. Алда бұдан да маңызды жарыстар, күрделі белестер күтіп тұр. Сол үшін еңбек еш тоқтамайды.
– Боксты таңдауыңызға не себеп болды? Осы спортқа келуіңізге кімнің ықпалы көп?
– Менің спорттағы жолым кикбоксингтен басталған еді. Сол кезде мені алғаш баптап, спортқа деген сүйіспеншілігімді оятқан жан – Мейербек Ченгельбаев ағай болатын. 2009 жылдары кикбоксингтің қыр-сырын меңгеріп, біраз жарыстарда бақ сынап жүрдім. Сол бір жарыстардың бірінде тағдырымның бағыты өзгерді десем, артық айтқаным емес. Жарыстан соң бізге бокстан Тараз қаласының әйелдер құрамасын жаттықтырып жүрген Ермек Алғабек бапкер келіп: «Боксқа бет бұрып көріңдер. Бұл спортта мүмкіндіктер көбірек, болашағы зор» деп ақылын айтқаны есімде.
Содан 2011 жылы алғаш рет бокстан Қазақстан чемпионатына қатысып, сол турнирде жеңіске жеттім. Бұл мен үшін тек бір жарыстың жеңісі емес, бокстағы алғашқы қадамымның сәтті басталғанының белгісі еді.
– Чемпиондыққа апарған дайындық процесіңіз туралы айтып берсеңіз. Қанша уақыт бойы жаттықтыңыз?
– Шын мәнінде, чемпиондыққа апаратын жол бір күнде, не бір айда жүріп өтілетін соқпақ емес. Бұл – ұзақ жылғы еңбектің, жеңілістен кейінгі қайсарлықтың, талай тер мен төзімділіктің жемісі. Өздеріңіз білетіндей, мен бұған дейін де әлем чемпионаттарында бақ сынап, күміс пен қола медаль алған болатынмын. Бірақ жеңіске бір қадам қалғанда сүріну – жанға қатты батады. Десе де, дәл сол сәттер мені шыңдай түсті.
2022 жылы мен 48 келі салмақта жұдырықтасып жүрдім. Кейін Париж Олимпиадасына қатысу мақсатында үлкен шешім қабылдап, 52 келіге көтерілдім. Бұл оңай болмады. Өкінішке қарай, лицензиялық турнирде 3:2 есебімен жеңіліп қалдым. Бірақ дәл сол жеңіліс мені жігерлендіріп, тіпті жан дүниемде жаңа бір от тұтанғандай болды. Сол сәттен бастап барлық күшімді жинап, тактикалық, техникалық, физикалық тұрғыда жаңа деңгейге көтерілу үшін барымды салдым.
– Қазіргі бапкеріңіз қатал емес пе? Бапкеріңізбен бірге ойластырған қандай әдіс-тәсілдер бар?
– Жоқ, қазіргі бапкерім қатал емес. Долқунжан Камеков ағайымызды мен тек мықты маман ғана емес, сонымен қатар психологияны жетік меңгерген, салмақты ұстаз деп есептеймін. Ол кісі қандай жағдай болса да асығыстыққа салынбай, әрбір шешімді сабырмен, терең оймен қабылдайды. Мұндай бапкермен жұмыс істеу – нағыз бақыт. Қазір біз дайындық барысында тек күш салып, тер төгумен шектелмейміз. Техникалық, тактикалық жағынан да үнемі ізденісте жүрміз. Сонымен қатар физикалық төзімділікті арттыруға, шабуыл мен қорғаныстағы жылдам шешім қабылдауға ерекше көңіл бөлініп жатыр.
– Әлеуметтік желіде сальто жасағаныңызға көбі сүйсінді. Білуімізше, бұған да көп дайындалдыңыз. Бұл ой қайдан келді?
– Сальто жайлы ой 2022 жылы келді. Жеке бапкерім Долқунжан ағайымызға айтып, үйреніп бастаған едім. Сальто жасау – бала кезден келе жатқан арманым. Кішкентай кезімізде ауылда шөптің үстінде түрлі акробатикалық қимылдарды жасайтынбыз. Сол уақытта сальто секіруді үйрене алмай кеткен болатынмын. 2022 жылы сальто қолға алып дайындалып бастағанымда, бір жарыстан иықтан жарақат алып тоқтатқанмын. Содан осы жылы оқу-жаттығу жиындарында Мұхит Ахметов бапкеріміз өзі сальто жасай алғандықтан маған да үйренуге көмектесті. Дұрыс қойылған тәсілдердің арқасында тез үйреніп кеттім. Одан кейін де жаттығулар арасында жасап отыратынмын. Кейде оңбай құлап, мойынға да салмақ түсіп жататын. Турнирлерде чемпион болсам сальто жасаймын деген ой жүрді. Кейіннен Сербияда алтын алып, турнирден соң көп күттірген сальтомды жасадым.
– Көп жағдайда әлем, Азия чемпионы болған боксшылар кәсіпқой боксқа ауысып жатады. Сіздің кәсіпқой боксқа баруға жоспарыңыз бар ма?
– Әзірге кәсіпқой боксқа ауысу нақты жоспарымда жоқ. Дегенмен жақсы әрі сенімді ұсыныстар түсіп жатса кәсіби рингке шығуға дайынмын. Бірақ бұл – үлкен қадам. Себебі кәсіпқой бокстың өзіне тән ерекшеліктері бар, әрі оның кей тұстары қыз-келіншектер үшін оңай дей алмаймын.
Мәселен, кәсіби боксшы әйелдер көбіне баскиімсіз жұдырықтасады, қолғаптары да әдеттегіден әлдеқайда жұқа болады. Бұл – жарақат алу қаупін арттырып, спортшының денсаулығына әсер ететін факторлар. Осы жағдайлар кезінде мені біраз ойландырды, тіпті бастапқыда кәсіпқой боксқа түбегейлі қарсы да болдым.
Қазір мен үшін басты назар – алдағы ірі додалар. Ел намысын қорғайтын маңызды жарыстар тұрғанда, кәсіпқой боксты ойлауға әлі ерте сияқты.
– Сүйіп көретін кумиріңіз, спортшыларыңыз бар ма?
– Шынымды айтсам, бір ғана адамды бөліп-жарып, «менің кумирім осы» деп кесіп айту қиын. Өйткені қазіргі қазақ спортшыларының қай-қайсысын алсаңыз да, әрқайсысының жолы бөлек, тағдыры дара, ал жетістігі мақтауға тұрарлық. Әсіресе, бокста жүрген аға-әпкелеріміздің әрқайсысы өз даралығымен ерекшеленеді. Олимпиадада ел намысын қорғап, жүлдеге қол жеткізген спортшыларымызды көргенде, кеудені мақтаныш кернейді. Барлығы дерлік кумир болуға лайықты.
– Бокс мансабын аяқтаған соң қандай іспен айналысқыңыз келеді? Бапкерлік қызметтен көре аламыз ба?
– Бапкерлік қызмет – өте қиын. Қанша дегенмен ең бірінші психологиялық мықтылықты қажет етеді. Шәкірттермен жеке жұмыс істеу, басқа қырларын ашу сынды жұмыстар қажырлы еңбекті талап етеді. Әсіресе, жас спортшылармен жеке жұмыс істеу, олардың тек спорттық емес, адами қырларын да аша білу – кез келгеннің қолынан келе бермейді. Сондықтан бұл жолды жүріп өту үшін тек шебер спортшы болу жеткіліксіз, мықты педагог болу қажет.
Өзімнің мамандығым – аударма ісі. Сондықтан болашақта спорттан тыс салада, нақтырақ айтсам, іс-қағаздар, халықаралық байланыс, баспасөз салаларында еңбек ету ойымда бар. Бұл бағыттарда да еліміздің спортын дамытуға үлес қоса аламын деп сенемін.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Әсет ҚАЛИ