Наурызбай қажы Тағанұлы, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти: Діни басқарма – Қазақстан мұсылмандарының қара шаңырағы

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы осыдан тура 35 жыл бұрын Орталық Азия және Қазақстан мұсылман­дары діни басқармасынан бөлініп, 1990 жылы дербес Діни басқарма болып құрылды. Содан бері Қа­зақ­стан мұсылмандарының қара шаңы­рағы – мүфтият еліміздің рухани дамуына, халқымыздың игілігі мен бірлігіне сүбелі үлес қосып келеді.  

Дін еркіндігін Қазақстан мұ­сылмандарының І құрылтайында мүфти болып сайланған Рәтбек қажы Нысанбайұлы хазірет жа­риялаған еді. Ұстазымыз мұсыл­ман мемлекеттерімен тығыз қа­рым-қатынас орнатып, ын­­­ты­­­­мақ­­­тастықты арттыра түсті. Бірнеше мешіт салдыруға мұ­рын­дық болды. Халықтың діни сауа­тын ашуға маңыз беріп, бойын­дағы бар күш-қайратын шәкірт тәрбиелеуге арнады. 

Рәтбек хазіреттен кейін белгілі ғалым Әбсаттар қажы Дербісәлі хазірет 2000 жылы Қазақстан мұсылмандарының ІІІ құрыл­тайында Қазақстан мұсылман­дары діни басқармасының тө­рағасы болып сайланды. Саналы ғұмырын ғылым-білімге арнаған ол дін саласында ақсап тұрған құжат мәселесін ретке келтіріп, ҚМДБ-ның жұмысын жолға қоюда үлкен еңбек сіңірді.

2005 және 2010 жылдары өт­кізілген Қазақстан мұсылман­дарының IV және V құрылтай­ларында мүфтилік лауазымға қайта сайланған Әбсаттар хазірет 2013 жылға дейін ҚМДБ-ның төрағасы ретінде ілкімді істердің ұйытқысы бола білді.

Әбсаттар қажы Бағысбай­ұлы­ның бас мүфтилігі кезінде респуб­ликамыздың 9 аймағынан 9 мед­ресе, 1 қарилар даярлайтын ор­­­та­лық ашылып, халықты діни сауаттандыру жұмыстары жаңа қарқынмен дами түсті. Осы жыл­дары имамдардың діни біліміне көбірек мән берілді. Бірнеше медресе ашылып, жоғары білімді діни кадрлар даярлайтын «Нұр Мүбәрак» университеті өз жұмы­сын бастады. Дін қызметкерлері мен халықты ағарту бағытындағы іс-шаралар мен игі жобалар жүзеге асты.

2013 жылы елордада Қазақ­стан мұсылмандарының кезектен тыс VII құрылтайы өтті. Ержан қажы Малғажыұлы хазірет Қазақ­стан мұсылмандары діни басқар­ма­сының төрағасы болып сай­ланды. Ол дін қызметкерінің ұс­таз­дық тұл­ғасын қалыптас­тыруға күш салды. Шетелдік діни оқу орын­дарымен байланыс аясы кеңейіп, білім іздеген жастардың қатары көбейді. 

Діни басқарма жанынан Рес­публикалық ақпараттық-насихат тобы (РАНТ) құрылды. Еліміздегі ең білікті мамандардан жасақтал­ған ақпараттық-насихат тобының мүшелері еліміз бойынша түсін­дірме жұмыстарын жүргізіп, ха­лықтың діни сауалдарына жауап берді. Қоғамда дін мен дәстүр сабақтастығы кеңінен дәріптелді. 

Ержан қажы Малғажыұлы хазіреттің бастамасымен жүзеге асқан жемісті жобалардың бірі ретінде 2013 жылдың 25 желтоқ­санында құрылған Ғұламалар кеңесін атап өткен жөн. Кеңестің негізгі мақсаты – Ислам негіз­дері­не сүйене отырып, қоғам өмірінде мұсылмандық ұстанымға қатысты туындаған көкейкесті мәселелерді талқылап, дер кезінде шешім шы­ғару, пәтуа қабылдап, діни мәсе­леде ҚМДБ көзқарасын білдіретін құжат дайындау.

2017 жылдың 8 желтоқсанында Алматыда өткен Қазақстан мұ­сыл­ман­дарының VІІІ құрыл­тайында Бас мүфти лауазымына Серікбай қажы Ораз хазірет сайланды. Ол халықаралық әрі республикалық деңгейде ағар­тушылық бағыттағы жобаларды жүзеге асырды. Жаназа рәсімдерін бірізділікке түсіру мақсатында «Жаназа және жерлеу рәсімдері» кітабы шығарылып, арнайы ереже бекітілді. 

Алланың қалауымен 2020 жыл­дың 7 ақпанында құрылтай делегаттарының қолдауымен Бас мүфти лауазымына сайландым. Содан бері сауапты да, жауапты қызметті жоғары деңгейде атқару­ға бар күш-жігерімді салып келе­мін. Осы жылдар арасында сынақты сәттер де аз болған жоқ. Алла Тағала Құранда айтқандай, қиындықтан кейін жеңілдіктер, яғни жетістіктер мен мүмкін­дік­терге жол ашылды. Республика­лық әрі халықаралық деңгейде ағартушылық, рухани, діни ба­ғыт­тағы жобаларды қолға алдық. 

Әйгілі Марал ишанның Кене­сары ханға сыйлаған Құраны табылып, оны Мемлекет басшысы қадірлі Қасым-Жомарт Кемел­ұлының сенім артуымен киелі Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи бабамыздың кесенесіне қою мәртебесіне ие болдық.

Осы ретте айта кетер тарихи оқиға – қазақ топырағында тұң­ғыш рет Қазақстан Респуб­лика­сының ұлттық мерекесі – Респуб­лика күніне орай І халықаралық Құран жарысын жоғары деңгейде өткізіп алдық. 

Ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сә­лемі болсын): «Сендердің ең жақ­сыларың – Құранды үйреніп, оны үйреткендерің», – деп айтқандай, біз Құранды үйреніп қана қоймай, оны үйретушілерден болуымыз керек. Осы хадисті іске асыру ниетімен ҚМДБ жанынан Құран секторын аштық.

Құранға қатысты тағы бір үл­кен жаңалықтың бірі – Қазақстан мұсылмандары діни басқарма­сының атсалысуымен мүфтият жанындағы Ислам ғылыми-зерт­теу институты Алтын Орданың билеушісі болған Өзбек ханның алтын сиямен жазылған Құраны­ның көшірмесін елге әкелді.

Игі істерімізді жүйелі түрде әрі ғылыми бағытта жүзеге асыру үшін Алматы қаласынан Қазақ­стан мұсылмандары діни басқар­масы жанындағы Ислам ғылыми-зерттеу институтын аштық. Ин­ститут ұжымы ғасырлар қой­науынан жеткен рухани-діни көне қолжазбалар мен ескі кі­таптарды зерттеп-зерделеу, олар­ға ғылыми сараптама жасап, ғы­лыми ай­налым­ға енгізу жұ­мыс­тарына кірісіп кетті.  

Мемлекет басшысы қадірлі Қасым-Жомарт Кемелұлы Үкімет мүшелерімен өткен басқосуда: «Халқымыздың дүниетанымына сай дәстүрлі Исламды дәріптеу аса маңызды. Оның ғылыми-теория­лық негізін дамыту қа­жет...» деген болатын. Ғылыми саладағы жұ­мыс­тарымыздың бірі де бірегейі – көптен бері қолға алған игі жо­бамыз – «Ислам эн­цикло­педия­сын» шығару бола­тын. Аталған жобаға 50-ге жуық ғалым үлес қосты. Бұл дәстүрлі дініміздің ғылыми-теориялық негізін дамы­туға бағытталған Қа­зақстан мұ­сылмандары діни бас­қармасы­ның ауқымды жобасы­ның бірі болды.

Былтыр еліміз Түркі мемле­кеттері ұйымына төрағалық етті. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы да өзіміз бастамашыл болған Түркі мемлекеттері мүф­тилер алқасына төрағалық етіп, алқаның бесінші отырысын Ас­танада абыроймен өткіздік. 

Келешек ұрпағымызға ғасыр­лар бойы қалыптасқан ұлттық және діни құндылықтарымызға негізделген дәстүрлі дініміздің негіздерін жеткізу – біздің діни саладағы басты міндетіміздің бірі болып қала береді. Себебі дәс­түрлі дінімізбен көкірек көзін суар­ған жастар жат ағымның жете­гінде кете қоймасы анық. Сол үшін «Дін мен дәстүр ІІІ» кіта­бын, «Бабалар ізімен: Қазақ даласындағы мұсыл­мандық мек­теп» еңбегін жазып, оны жастар арасында кеңінен дәріптеу ісін қолға алдық. 

Имамдарға терең білім беру мақсатында Астана қаласынан Қазақстан мұсылмандары діни басқармасына қарасты Хуса­муддин әс-Сығанақи атындағы Ислам институтын аштық. Соны­мен қатар жас қариларды жігер­лен­діру мақсатында инсти­тут жанынан «Ижаза» беру орта­лығын аштық. Бүгінде Алатаудың бау­райындағы әсем Алматы қала­сында да Хусамуддин әс-Сыған­ақи атындағы ислам инсти­тутының филиалы жұмыс істейді. Аллаға шүкір, екі жылда 57 қа­риымыз ижаза куәлігін алды. 

Расында, бүгінгі заманда ақпарат  маңызды саланың біріне айналды. Осыған орай мүфтият жанынан арнайы медиаорталық аштық. Діни басқарманың төл телеарнасы – «Мұнара» арнасын ашып, оның Бас мешіттегі орта­лық студиясын, аймақтағы фили­ал­дарын іске қостық. Ғалам­то­р­дың мүмкіндігін пайдаланып, Мұ­нара ФМ интернет радиосын аштық.

ҚМДБ жанынан Стра­тегия­лық даму және талдау бөлімін ашудағы мақсат – күнделікті жұ­мыс­тарымызға, жалпы еліміздегі діни ахуалға тиісті талдау жасау. Соны­мен қатар аталған бөлім болжау, тәуекелдерді ескеру, қызмет­кер­лердің жұмыс тиім­ділігін анық­тау сынды жұмыс­тарды атқарып ке­леді.

Мешіттің атқаратын қызметі, қоғамдағы орны өте үлкен. Өйт­кені ол – руханият ордасы, оқу-білімнің орталығы. Аллаға шүкір, 2020-2024 жылдар аралығында еліміз бойынша 359 мешіт жама­ғаттың игілігіне берілді. Мешітке келуші жамағатқа қажетті жағдай жасау – басты міндетіміз. Біз осы бағытта республикалық және ха­лықаралық маңызы бар күре жол­­дардың бойында орналасқан 59 мешіт пен намазханадан ар­найы Жолаушылар бөлмесін аштық.

Алла Тағала «Әли-Ғимран» сү­ре­сінің 92-аятында: «Жақсы көр­ген нәрселеріңді Алла жолын­да жұмсамайынша, ізгілік пен кемел­дікке әсте қол жеткізе ал­май­сыңдар. Сондай-ақ қайыр-са­дақа ретінде не берсеңдер де, Алла оны біледі», – деген. Діни са­ладағы қайырымдылық жасау­дың тәсіл­дері де күн сайын даму­да. Бұл бағыт­тағы жұмысымызды дамыту үшін Уақып қорын аш­тық. Уақып – Алланың мүлкі бол­ғандықтан, аймақтардан әлеу­мет­тік аз қам­тыл­ған отбасы­лардан шыққан студенттерге арналған қайырым­дылық негізін­де мүфтият жатақ­ханаларын аштық. Бұл бірқатар отбасыға әлеуметтік тұрғыдан үл­кен қолдау болуда.

«Зекет және қайырымдылық» қорының арнайы «Зекет Хаб» ор­та­лықтарын іске қосып, мұқ­таждарға әлеуметтік кеңес беріп, оларды кәсіп жүргізуге, маман­дық игеруге баулу жұмыстарын атқа­рып келеміз.

Еліміздегі мұсылман жама­ғаты­ның сұранысына орай жа­наза, жерлеу, қабір басына зират көтеру рәсімдерін бірізділікке түсіру мақ­сатында Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы жанынан QAMQOR-SHARAPAТ салттық қызмет көрсету орта­лығын аштық. Осы бастаманың аясында ҚМДБ Ғұламалар кеңе­сінде «Зират және зиярат мәде­ниеті», «Ас беру мә­дениеті» атты кон­цептуалды құ­жаттар қабыл­данды.

Алла Тағала Қасиетті Құран­ның «Әли Имран» сүресінің 103-аятында: «Барлығың Алла­ның дінін берік ұстаныңдар. Ешқашан бөлінбеңдер» делінген. Адам баласы ынтымақта өмір сүрсе, қарым-қатынасы берекелі болады. «Бірлік жоқ болса, ұйым жоқ, ұйым жоқ болса, күйің жоқ» деген мақалдың мағынасы да өмірдің мәні бірлікте екенін мең­зеп тұр. Сондықтан біз діни сала­дағы игі істерді ауызбіршілік­пен әрі қарай жалғастыра береміз.