Қала тұрғындары мен қонақтары үшін мәдени және туристік орталық ретінде салынған кешендегі киізүйлерде қолөнер шеберлері келушілерге гобелен тоқу, киіз басу, былғары, зергерлік, ағаш бұйымдарын жасау бойынша шеберлік сағаттарын өткізіп жүрген-ді. Одан бөлек, этноауылда ұлттық дәстүрімізді дәріптейтін алып тайқазан, киізүй үлгісіндегі концерт залы, қолөнершілер ауылы бар.
Үшінші мегаполистің үлкен жаңалығы болып ашылған алып кешен екі негізгі туристік бағыттан тұрады. Олар оңтүстік және шығыс қақпалардан басталады. Мұнда келушілерге Шығыс базарының атмосферасы ерекше сезіледі. Себебі мұнда кәдесыйлар, ұлттық оюмен өрнектелген ұлттық қолөнер бұйымдарын сатып алуға болады. Ал «Шеберлер ауылы» – бұл жердің басты сәні мен мән-маңызы. Туристерді тартуға арналған орталықтың тағы бір ерекшелігі – театр шатыры мен ашық аспан астында сахна құрылған. Мұнда фотосессия жасап, той ұйымдастыруға да мүмкіндіктер қарастырылған. Тұсаукесер, қыз ұзату, беташар, құдалық, қазақтың төл дәстүрлері сынды кішігірім жиындарды ұлттық нақышта өткізуге де болады. Этноауылда осылайша ұлттық құндылықтарымызды едәуір ұлықтауға болатындай-ақ дүние бар. Алайда мемлекеттік коммуналдық мекеме саналатын кешен ақылы қызмет көрсетпейтін болған соң ба, аса жарнамасы жоқ, көпшілік біле бермейтін орынға айналып барады. Тәуелсіздіктің 30 жылдық мерейтойына тарту болған алып кешеннің ашылуында сол кездегі қала әкімі Мұрат Әйтенов: «Бұл кешен Шымкенттің туризм әлеуетін жаңа белеске көтереді деп сенеміз» деген болатын. Әйткенмен, туризм әлеуетін көтереді деген сенім ақталмай тұр.
Өкінішке қарай, бүгінде ашылғанына тура 4 жыл болған нысанның бір бөлігі жарамсыз болып, тозығы жеткен. Нысанның техникалық төлқұжаты да, қабылдау актісі де жоқ болып шықты. Туристік компания өкілдері мұнда жыл сайын 50 мыңға жуық адам келетінін, алайда қазір жағдайының аса мәз емес екенін айтады. Ал жуырда Шымкент қаласы әкімінің орынбасары Сәрсен Құранбек бұл туралы маңызды ақпаратпен бөлісті. «Шымқала» кешеніне 2 жылда бөлінген 2 млрд 700 млн теңгенің ізі жоқ, құжаттары толық емес. Жоғалтып жіберген. Қай уақытта жоғалғанын біз білмейміз. Тіпті, археологиялық қазбалардан табылған жәдігерлер де жеке адамдардың қолында кеткен. Біз бұл қаржының мақсатсыз жұмсалғаны туралы құзырлы органдарға жолдадық. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаментіне, Экономикалық тергеп-тексеру департаментіне хат түсірдік. Бұл – 2018-2021 жылдары арасында болған жағдайлар», – деді қала әкімінің орынбасары.
Еске сала кетейік, алып кешен ашылғаннан кейінгі 3 айдан кейін-ақ «Шымқала» этноауылынан өрт шыққан. Ол кезде мұнда әлі де құрылыс жұмыстары жүргізіліп жатқан болатын. Оқиға орнында этоноауыл аумағында орналасқан көлемі 80 шаршы метр бастырма және көлемі 8 шаршы метр қораның қамыс төбесі жанғандығын анықталып, өрттің неден болғаны қаралып жатыр деп ақпарат тараған-ды. Дегенмен өрттің қайдан шыққаны жөнінде ақпарат сол күйі жарияланбады. Ал кейбір ақпарат құралдары жалынның күмәнді тұстары көп деп айтқан.
Тағы бір еске салатын дүние, дәл осы жылы Шымкент қаласының Наурыз мейрамына бөлінген 572 млн теңге туралы ақпараттық агенттіктер «Наурызға бөлінген миллиондар қайда кетті?» деген тақырыпты жазып, көпке дейін қоғамда резонанс тудырған. Бұл туралы сол кездегі қала әкімінің орынбасары Шыңғыс Мұқан баспасөз брифингін өткізіп жауап бергенімен, оған көпшілік қанағаттана қойған жоқ. Бұл дүрмек көпке дейін ел аузында жүріп, үшінші мегаполистің мәдениет басқармасы содан бері оңалмай-ақ келеді. Сол кездегі Мәдениет, тілдерді дамыту және архивтер басқармасының басшысы Ханзада Есенова да сынның астына қалған. Тіпті, этноауылда болған өрт те сол кездегі кейбір қаржыларды жымқыру үшін қолдан жасалынған жағдай деп баға бергендер де болды.
Кім біледі, Сәрсен Абайұлының «бөлінген қаржы құжаттары жоғалып кеткен» деген ақпаратынан кейін де осы сөздердің жаны бар ма деп қалдық. Осылайша, мегаполистің көне тарихын айқындайтын «Шымқала» қалашығындағы археологиялық қазба жұмыстарына бөлінген қаржы да, құжаты да жоқ. Тіпті, цитадельдің тиісті құжаттары әлі күнге толығымен рәсімделмеген.
Қала әкімінің орынбасары Сәрсен Құранбек қазіргі таңда туристерді тарту бойынша жұмыстар атқарылып жатқанын, қаладағы барлық музейдің, яғни Саяси қуғын-сүргін музейі, Ерлік музейі, Сайрам музейі, Хакім Абай музейінің басын қосқанын айтты. «Себебі өздеріне сәл болса да тиын тауып, өздеріне жұмсасын дедік. Себебі 2024 жылға дейін бірде-бір тиын таппаған», – деді ол.
Айтса айтқандай-ақ, соңғы жылдары Шымкент қаласының мәдениет саласы сыннан көз ашпай келеді. Әбден шиеленісіп, былыққа батқан сыңайлы.
Назгүл НАЗАРБЕК,
Шымкент қаласы