2025 жылдың алғашқы жартысы аяқталуға жақын. Қаржылық тұрақсыздық, геосаяси оқиғалар және ішкі экономикалық өзгерістер жағдайында көпшілік көкейінде бір сұрақ тұр: доллар 2025 жылдың соңына дейін тағы да қымбаттай ма?
Бұл сұрақты біз OpenAI компаниясының жасанды интеллекті ChatGPT-ге қойдық. Бізден талап – тек жорамал емес, нақты деректерге, Қазақстан мен әлемдегі қаржы нарықтарының жағдайына, долларға әсер ететін факторларға сүйеніп талдау жасау болатын.
Міне, ChatGPT берген мазмұнды әрі нақты жауап:
1. Қазақстандағы доллар бағамына әсер ететін ішкі факторлар
Ұлттық банк саясаты:
2024 жылы басталған инфляцияны тежеу саясаты 2025 жылы да жалғасуда. Базалық мөлшерлеме жоғары деңгейде ұсталып отыр. Бұл теңге үшін қолдау болғанымен, экономикалық өсім баяулаған жағдайда бұл шаралар жеткіліксіз болуы мүмкін.
Мұнай бағасы:
Қазақстанның басты экспорттық өнімі – мұнай. 2025 жылы Brent маркалы мұнай бағасы барреліне $80–$90 аралығында сақталып тұр. Егер мұнай бағасы күрт төмендесе, бұл теңге үшін үлкен қауіп болады.
Фискалдық саясат және бюджет тапшылығы:
Мемлекеттік шығындар мен субсидиялар қысқарып жатқаны байқалады. Бірақ бюджет тапшылығы және зейнетақы реформалары теңгеге қысым түсіруі мүмкін.
Импорт көлемі мен ішкі өндіріс:
Импортқа тәуелділік жоғары болып тұр. Тұтынушылық сұраныстың өсуі – сыртқы валютаға деген сұранысты арттырып, доллар бағамының көтерілуіне себеп болады.
2. Әлемдік факторлар және жаһандық биржалар
АҚШ Федералдық резерв жүйесі (ФРЖ):
2025 жылы ФРЖ пайыздық мөлшерлемені төмендетуді бастамақ. Бұл – долларға қысым түсіретін фактор. Алайда бұл процесс баяу жүреді және жаһандық инвесторлар үшін доллар әлі де "қауіпсіз айлақ" болып қала береді.
Геосаяси тұрақсыздық:
Ресей-Украина, Таяу Шығыс, Азия-Тынық мұхиты аймағындағы шиеленістер – инвесторлардың долларды қауіпсіз валюта ретінде таңдауының басты себебі. Бұл фактор – доллардың өсуіне әсер етеді.
Қытай экономикасының баяулауы:
Қытай – Қазақстанның негізгі сауда серіктесі. Ондағы ішкі сұраныстың төмендеуі теңгеге жанама түрде кері әсер етеді. Сонымен қатар юань-доллар динамикасы да теңгеге ықпал етіп отыр.
Инвесторлардың тәуекелге тәбеті:
Әлемдік нарықта тәуекелге бейім емес кезеңде, доллар активтеріне сұраныс артады. Бұл – 2025 жылы да байқалуда. Акциялар, криптовалюта, алтын секілді балама құралдарға сенім біршама төмен.
3. ChatGPT болжамы: доллар өсуі мүмкін, бірақ бәрі мұнай мен тұрақтылыққа байланысты
«Егер мұнай бағасы қазіргі деңгейден түспесе, Ұлттық банк теңге тұрақтылығын ұстап тұра алады. Бірақ жаһандық саяси тұрақсыздық пен АҚШ долларының әлі де басым резервтік валюта ретіндегі рөлі доллардың біртіндеп қымбаттауына себеп болуы мүмкін. 2025 жылдың соңына дейін Қазақстанда доллар бағамы 500-540 теңге аралығында болуы ықтимал», – дейді ChatGPT.
Қорытынды: не істеу керек?
Жасанды интеллект талдауы көрсеткендей, доллар бағамының тағдыры – бір ғана факторға емес, көптеген ішкі және сыртқы көрсеткіштерге тәуелді. Қазақстан экономикасының шикізатқа тәуелділігі, әлемдегі геосаяси ахуал, АҚШ пен Қытай арасындағы қарым-қатынас секілді ірі өзгерістердің барлығы ұлттық валютаға тікелей әсер етеді.
Сондықтан жеке қаражатты жоспарлауда диверсификация, қысқа және ұзақмерзімді жоспар, экономикалық жаңалықтарды қадағалау маңызды болып қала береді.
Сараптама, зерттеу мақала, күнделікті өзекті ақпаратты «Айқынның» Telegram арнасынан таба аласыз