Заң үстемдігі – тұрақтылық тірегі

Полиция күні мен Мемлекеттік қызметші күніне орай өткен құқық қорғау органдарының кеңейтілген алқа мәжілісінде Мемлекет басшысы негізгі міндеттерді атап көрсетті. Президент заң мен тәртіпті нығайту, қылмыстың алдын алу, жемқорлықпен күрес, есірткі мен интернет-алаяқтықтың жолын кесу сияқты бағыттарды қамтып, нақты тапсырмалар жүктеді. Полиция қызметкерлері мен мемлекеттік қызметшілерді кәсіби мейрамдарымен құттықтаған Қасым-Жомарт Тоқаев мемлекетке қызмет ету – ең құрметті әрі аса жауапты міндет екенін атап өтті. 

«Сіздер заң мен тәртіпті сақтауға жә­не азаматтардың құқығын қорғауға зор үлес қосып жүрсіздер. Қазір дүниежүзі ал­мағайып, бұлыңғыр, яғни өте күрделі ке­зеңді бастан өткеруде. Осындай құ­был­малы уақытта қоғамдық қауіпсіздікті сақ­тау, заңның мүлтіксіз орындалуын қам­тамасыз ету – айрықша маңызды мін­дет. Сол себепті бүгін біз алғаш рет осын­дай құраммен жиналып отырмыз. Құ­қық қорғау жүйесіндегі барлық жауап­ты құрылымдар жұмыла жұмыс істеуі қа­жет», – деді Президент. 

Елімізде «Заң мен тәртіптің» қатаң сақ­талуына қоғам өкілдерінің қосар үлесі де орасан зор. Аталмыш жиынға орталық жә­не жергілікті атқарушы орган бас­шы­лары, депутаттар, сарапшылар және бел­­­­­сенді азаматтар қатысты. Күштік құ­ры­лымдарды жаңғырту ісінде жаңа буын­ның атқаратын рөлі ерекше екенін атап өткен Мемлекет басшысы басқосуға академия­лар­дың курсанттары да арнайы шақырыл­­ғанын сөз етті. 

Атқарылған жұмыс аз емес

«Трансұлттық қылмыстық топтармен кү­ресу үшін халықаралық ынтымақ­тас­тық­ты дамыту өте маңызды. Осы жерде бү­гін шетелдік полиция атташелері отыр. Құ­қық қорғау органдарымен жүргізіп жат­қан халықаралық ынтымақтастық жұ­мысы үшін сіздерге ерекше риза­шы­лы­ғымды білдіремін. Соңғы жылдары елі­мізде барлық салада ауқымды ре­фор­ма­лар жасалып жатыр. Мемлекеттің сая­си жүйесі мен экономикалық құры­лы­мы түбегейлі жаңғыруда. Ел ішінде жо­ғары құқықтық мәдениет қалыптасып ке­леді. Азаматтық жауапкершілік идео­ло­гиясы берік орныға бастады. Бұл – біз­дің стратегиялық бағдарымызға тән аса маңыз­ды басымдық. Мемлекет құқық қор­­ғау жүйесін жетілдіруге және барлық са­­лада заң мен тәртіп орнатуға баса мән береді. Осы бағытта нақты нәтижеге қол жет­­кіздік. 2019 жылдан бері қылмыстық құ­қықбұзушылық саны шамамен екі есе азай­ды. Соның ішінде қарақшылық, то­нау, ұрлық пен бұзақылық деңгейі 4 есе тө­мендеді, ал кісі өлтіруге қатысты қыл­мыстар 30 пайызға кеміді. Қоғамдық орын­дардағы қылмыс саны 80 пайызға азай­ды», – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Сондай-ақ ол өз сөзінде маңызды мін­деттің бірі – отбасылық зорлық-зом­бы­­­лықпен күрес және әйелдер мен бала­ларды қорғау мәселесіне тоқталды. Қазір бұл бағытта заңнамалық, институцио­нал­дық тұрғыдан батыл қадамдар жасалу­да. Соның нәтижесінде орташа және ауыр деңгейдегі отбасылық-тұрмыстық қыл­мыс саны жыл басынан бері 30 пайыз­ға төмендеді. Жалпы, соңғы 5 жыл­да әйелдерге қатысты құқық бұзу­шы­-лық­тар екі есе азайған. 

«Ең бастысы, қазір қоғамдық сана тү­­бегейлі өзгеріп жатыр. Аза­маттарымыз­дың бойында отбасындағы қатігездік пен озбырлыққа мүлдем төзбеушілік қасиеті қа­лыптасуда. Зардап шеккендерге қол ұшын беретін, ал құқық бұзушыларды жаз­ғыратын қайырымды қоғам орнығып ке­леді. Елімізде «Қазақстан балалары» ат­ты арнайы бағдарлама әзірленіп жатыр. Құ­жатта өскелең ұрпақтың мүддесін қор­ғауға арналған маңызды тетіктер ұсы­ныл­мақ», – деді Мемлекет басшысы. 

Жиында айтылған мәселенің бірі на­шақорлық пен есірткі бизнесіне қарсы ат­қарылып жатқан кешенді жұмыстар бол­ды. Өйткені биылдың өзінде 83 есірт­кі зертханасы жойылып, айналымнан алын­ған есірткі заттарының көлемі 84 пайыз­ға ұлғайған. Есірткі өндіргені үшін бе­рілетін жаза қатаңдатылды. Тіпті, өмір бойы бас бостандығынан айырылуы мүм­кін. 

«Бірақ бұл саладағы жұмыс әлі де то­лығымен біткен жоқ, түйткілдер жет­кілік­ті, шешілмеген мәселелер еліміздің қауіп­сіздігіне, тұрақтылығына сын-қатер төн­діруде. Бүкіл қоғамды алаңдатып отыр­ған ең қауіпті үрдіс: жастар наша­қор­лыққа үйір бола бастады. Бұл – үлкен қатер, оны жасырмауымыз керек», – деді Пре­зидент.

Сонымен қатар ол Қазақстанда кіріс­ті жылыстатуға және терроризмді қаржы­лан­дыруға қарсы күрестің халықаралық озық стандарттарға сай тиімді жүйесі қа­лыптасқанын мәлімдеді. 2019 жылдан бері ЖІӨ-дегі көлеңкелі экономиканың үлесі 23 пайыздан 16 пайызға дейін тө­мен­деген. 

«Бірақ әлі жоғары деңгей сақталып отыр. Мемлекет жауапкершілігі мол әрі адал кәсіпкерлерді қорғап, қолдау біл­ді­ре­ді. Менің арнайы тапсырмам бойынша Бас прокуратура жалпы сомасы 34 трил­лион теңге болатын шетелдік­тер­дің қа­ты­сы бар жүздеген инфра­құры­лым­дық жо­баға құқықтық тұрғыдан көмек көр­се­тіп келеді. Алайда отандық бизнесті не­гізсіз қылмыстық қудалау мәселесі то­лық шешімін тапқан жоқ», – дей келе ол Бас прокуратураға бұл жұмысты жал­ғастыруды тапсырды.

Соңғы уақытта жемқорлыққа қарсы күресу үшін нақты, жүйелі шаралар қа­былданып жатыр. Мысалы, Мемлекет бас­шысының арнайы тапсырмасымен сот арқылы жемқорлардан алынған қара­жат мектептер салуға жұмсалуда. Атап айт­қан­да, үш жыл ішінде 89 мектептің құры­лы­сына 150 миллиард теңгеден астам қара­жат бөлініп, бүгінде 61 мектеп пайдалануға берілді. Дегенмен Қасым-Жомарт Тоқаев қазіргі саяси және әлеуметтік-эконо­ми­калық жағдайда жем­қорлыққа қарсы күресті тиімді жүр­гізу үшін жаңа тәсілдер қажеттігін баса айтты. Осылайша, қонақ­жайлық индуст­рия­сының әлеуетін мақ­сатты түрде ны­ғайтып, туризмді дамытуға және шетелдік қонақтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге баса мән беріледі. Нәти­жесінде, қа­зірдің өзінде Қазақстанға келген әрбір ту­риске әуежайдан қауіп­сіздік жады­на­масымен бірге мобильді бай­ланыс пен база­лық интернет пакеті бар жаңа сим-карта ұсынылады. 

Қылмыстың алдын алу – маңызды міндет

«Жалпы, халықтың құқықтық мәде­ние­тін көтеруге жан-жақты қараған жөн. Бүгін мен «Заң және тәртіп» апталығын жариялауды ұйғардым. Осы апта қоғамда заң мен тәртіпті насихаттау аптасы бол­мақ. Алдағы жеті күн құқықтық мәде­ниет­ті нығайтуға, сондай-ақ құқық қор­ғау органдарының абырой-беделін арт­тыруға арналуы керек. Алайда бұл бір рет­тік акция емес. «Заң және тәртіп» ап­­талығына азаматтардың құқықтық са­на-сезімін көтеретін маңызды, жүйелі шара ретінде қараған жөн. Екінші. Құ­қық­бұзушылықтың алдын алу жұмыс­тарын күшейту қажет. Қылмыс оған қолайлы жағдай жасаған жерде өршиді. Қыл­мыстың және заңға қайшы әрекет­тердің салдарымен ғана күресуге болмай­ды. Қылмысқа түрткі болатын себептерді алдын ала анықтап, жойып отыру қажет. Менің тапсырмаммен «Құқықбұзу­шы­лық­тың алдын алу туралы» заң жобасы әзірленіп, Мәжілістің қарауына берілді. Жаңа заң аталған саладағы мемлекеттік саясатты біріздендіріп, профилактикалық шаралармен қамтылатын тұлғалардың санатын кеңейтеді. Мұндай заң сөзсіз ке­рек. Сондықтан мейлінше тез қабылдау қажет. Парламент депутаттарынан заң жобасын жылдың соңына дейін қарап, қа­былдауды сұраймын. Заңнамалық өз­герістермен қатар, ұйымдық құрылымды да жаңғырту қажет. Ішкі істер министрлігі жүйесінде профилактикалық жұмыс­тар­ды үйлестіретін дербес бөлімше құратын уақыт келді», – деді Президент. 

Сондай-ақ ол құқық қорғау орган­дарының тиімділігін бағалау жүйесіне де өзгеріс қажеттігін айтты. Онда құқық­бұзушылықты ескерту бағытындағы жұ­мыс нәтижесі есепке алынуға тиіс. Қыл­мыс­қа көбінесе тұрмысы нашар отба­сы­дан шыққан адамдар барады. Алдын алу шараларын жүзеге асырғанда дәл осы санатқа айрықша назар аударған жөн. Бұл ретте әлеуметтік қорғау органдары мен жергілікті билік маңызды рөл атқа­ра­ды.

«Көптеген құқықбұзушылық ұқсас жағдайда, бірдей факторлардың әсерінен болады. Тиісті деңгейде талдау жасалса, оны дер кезінде ауыздықтауға болады. Бас­қаша айтқанда, қылмыс қаупін бол­жау және оған қарсы іс-қимыл жүйесін қайта қарау керек. Ол үшін Құқықтық статистика және арнайы есепке алу ко­митетінің әлеуетін толық пайдаланған жөн. Аталған ведомство жай ғана есеп сақ­тайтын орын емес, қоғамдық қауіпсіз­дік саласындағы қауіп-қатерді анықтай­тын және ескертумен айналысатын ор­талық болуға тиіс», – деген Мемлекет бас­шысы әрі қарай бұл бағыттағы жұмыс­тарға жасанды интеллект пен «үлкен дерекқор» мүмкіндіктерін жұмылдыру қа­жеттігін атап өтті. Сонымен қатар көп ұза­май іске қосылатын суперкомпьютерді де осы мақсатта пайдалануға болатынын жеткізді.

Саладағы соны өзгерістер

Президент айтқандай, қоғамдық қауіп­сіздікті қамтамасыз ету саласына цифр­лық технологиялар мен басқа да озық шешімдерді енгізуді жалғастыру ке­рек. Мұнда салалық министрлік негізгі рөл атқарады. Сол себепті Қасым-Жомарт Тоқаев жұмыс үдерісін барынша цифр­лан­дыруды тапсырды. Бұл тиім­ділікті арт­тырып, жемқорлық тәуекелдерін азай­тады. Жасанды интеллект техно­ло­гиялары құқық қолдану тәжірибесін стан­дарттауға көмектеседі. Нәтижесінде, бірдей қылмыстық әрекет мүлде әртүрлі ба­ғаланатын және азаматтарды қыл­мыс­тық процеске негізсіз тартатын жағдайды болдырмауға мүмкіндік береді.

«Жыл басынан бері Президент Әкім­шілігіне дәл осындай, яғни сотқа дейінгі іс жүргізу мәселесі бойынша үш мың шағым келіп түсті. Сондықтан цифрлық технологияның мүмкіндігін тиімді пайдалану қажет. Мысалы, қазір елімізде іске қосылған «Заң мен тәртіп» платформасын Электронды үкімет пен танымал банк қосымшалары арқылы қолдануға болады. Осы цифрлық платформаның арқасында азаматтарымыз полицияға тікелей және жедел түрде хабарлама жолдай алады. Осылайша, кез келген құқықбұзушылыққа «мүлдем төзбеушілік» қағидатын іс жүзінде жүзеге асыруға ықпал етеді. 

Ақтөбе облысына сапарым кезінде Жедел басқару орталығында болдым. Орталықта жасанды интеллектінің көмегімен қаладағы ахуалға тәулік бойы бейнебақылау жүргізіледі. Полиция қызметінің тиімділігін арттыратын осындай орталықтарды еліміздің барлық қаласы мен ауданында ашу қажет. Әкімдер бұл жұмысқа белсенді түрде кірісуге тиіс. Бұдан бөлек, «Қауіпсіз қала» ұлттық платформасын іске қосу керек. Бұл – қаладағы бейнебақылау құралдары енді адамның бет-жүзін анықтап, оның жүріс-тұрысына талдау жасап, көшедегі көлікті де есепке алады деген сөз. Мұндай озық технологиялар түрлі заңсыздықтың алдын алуға мүмкіндік береді, сол арқылы қоғамдық тәртіпті нығайта түседі», – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Жиында сөз болған тағы бір маңызды жайт интернет және телефон алаяқтығының алдын алу мәселесі болды. Қылмыс­тың бұл түрі бүкіл әлемде белең алғаны белгілі. Көбіне мұндай іске тыңғылықты ұйымдасқан қылмыстық топтар барады. Олар шетелден әрекет ететіндіктен, тергеу амалдарын қиындатады. 

«Сондықтан бұл ретте алдын алу шараларының мәні зор. Былтыр Ұлттық банк жанынан заманауи антифрод-орталық ашылды. Олар күмән тудырған операцияларды анықтап, бұғаттап отырады. Сонымен қатар өздеріне тиесілі инфрақұрылымды пайдалана отырып жасалған алаяқтық үшін банктер мен ұялы байланыс операторларына да жауапкершілік белгілеп жатырмыз. Азаматтарымыздың жеке мәліметтерінің сенімді жерде сақталуын қамтамасыз ету өте маңызды. Алаяқтар ақшаны жылыстататын немесе сыртқа шығаратын құйтырқы айлаларына адамдарды алдап түсіреді. Соң­ғы бір жарым жылда 50 мыңнан астам адам осындай жағдайға душар болды. Өкініш­ке қарай, олардың басым бөлігі – жас­тар. Қаржы нарығын реттеу және да­мыту агенттігі банктермен бірге осындай шоттарды алдын ала анықтап, бұғаттайтын тиімді жүйені жолға қойғаны жөн. Аталған мәселенің бір ұшы бақылаусыз сим-карта айналымына келіп тіреледі. Тек биылдың өзінде сим-карталарды басқа біреудің атына рәсімдеген 100 мыңға жуық факті анықталды. Нөмірлерді түрлі қылмыстық мақсатқа пайдаланады», – деген Мемлекет басшысы Үкіметке уәкілетті органдармен бірлесе сим-карталарды сату тәртібін реттеуді тапсырды. 

Ізгіліктің бастауы – қайырымды қоғам

Үшіншіден, Президент қылмыс­тық-атқару жүйесін ізгілендіру, жетілдіру үшін нақты шаралар қабылдау қажеттігіне тоқталды. Биыл Конституцияның қабылданғанына 30 жыл толады. Осыған орай, құқық қорғау құрылымдары, депутаттар мен құқық қорғаушылар сотталған азаматтарға рақымшылық жасау туралы бастама көтерді. 

«Парламент тиісті заңды қарады, мен бұл заңға қол қойдым. Осы ізгі шараның арқасында жазасын өтеп жатқан 15 мыңнан астам адамға амнистия жарияланды. Соның екі мыңнан астамы бостандыққа шығады. Қалғандарының жаза мерзімі қысқарады. Онша ауыр емес және ауырлығы орташа қылмыс жасағандар ғана рақымшылыққа ілінеді. Ең алдымен, әлеуметтік жағынан осал топқа жататын адамдарға, яғни баласы бар әйелдерге, егде адамдарға, кәмелет жасына толмағандарға және осы санаттағы басқа да азаматтарға кешірім беріледі.  Мұны жаза басқан жандарға жасалған нақ­ты көмек, олардың қоғамға қайта оралуына жағдай жасау деп түсіну қажет. Әл-Фарабидің сөзімен айтсақ, бұл – шын мәнінде қайырымды елге тән сипат», – деді ол.

Мәселен, кейбір елде жазасын өтеу­шілер «қамау мерзімін қысқартуға» мүмкіндік беретін шараларды қолдана алады. Абақтыда ескерту алмаған, жаңа білім игерген, спорттық-мәдени шараларға қатысқан адамдарға осындай жеңілдік беріледі. Үкімет Бас прокуратурамен бірлесіп, осы мәселені мұқият пысықтауы қажет. Шетелдің озық тәжірибесін зерттеген жөн. Бұл жұмысқа отандық сарапшыларды да тарту қажет. 

Тәртіп сақшыларын қорғайтын кешенді шара

Төртіншіден, жиында құқық қорғау органдарының жұмысына сервистік модель қағидаттарын кеңінен енгізіп, кадрлық әлеуетін күшейту қажеттігі сөз болды. Атап айтқанда, учаскелік инспекторлардың әлеуетін одан әрі нығайту қажеттігі айтылды. Себебі олар іс жүзінде мемлекет мен қоғам арасындағы басты дәнекер саналады. Әсіресе, бұл ауылдық жерде анық байқалады.

«Өйткені жергілікті тұрғындар үшін учаскелік инспектор – қорғаушы, құқықтық кеңесші, тіпті, әділдік сұрап жүгінетін соңғы инстанция. Менің ойымша, ауылдағы учаскелік инспекторларға шен берген кезде жеңілдік жасап, яғни бір жылдық еңбек өтілін 1,5 жыл деп есептеу қажет. Ауылдағы учаскелік инспекторларды баспанамен қамтып, материалдық-техникалық базасын нығайту керек. Өңір әкімдері осы мәселеге мұқият назар аударғаны дұрыс. Учаскелік полицияны жаңғыртумен қатар патрульдік бекеттер қызметінің жұмысын қайта қарау қажет. Патруль қызметкерлері азаматтармен жұмыс барысында әдеп сақтап, кәсібилік танытқаны жөн. Өз кезегінде азаматтар да полицияның заңды талабына бағынуға міндетті», – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Бүгінде мемлекет қоғам қауіпсіздігі мен елдегі заң үстемдігін қамтамасыз ететін жандарды жан-жақты қолдауға әрқашан айрықша мән береді. Мәселен, Президент тапсырмасына сәйкес биылдан бастап күштік құрылымдар еңбекақы төлеудің жаңа жүйесіне көшті. Бұл тәсіл, ең алдымен, аудан деңгейіндегі қызметкерлердің жалақысын көтеруге мүмкіндік берді. Мәселен, үш жылдық тәжірибесі бар полиция жедел уәкілінің еңбекақысы 60 пайызға өсті. Осылайша, тәртіп сақшыларын құқықтық және әлеуметтік тұрғыдан қорғау үшін кешенді шаралар қабылдануда.

«Ведомстволық жоғары оқу орындары курсанттарына жағдай жасап, ынталандыру маңызды. Олар – біздің күштік құрылымдардың болашағы. Оқуда үздік нәтиже көрсеткен және үлгілі тәртібімен ерекшеленген академия түлектеріне бірден «аға лейтенант» шенін беру қажет деп санаймын. Сондай-ақ оларға бос жұмыс орындарынан өзі қалаған қызмет түрін таңдауына мүмкіндік берілуі керек. Үкімет заңға енгізілетін өзгерістерді әзірлесін», – де­ген Мемлекет басшысы құқық қорғау органдарында үздіксіз әрі мінсіз қызмет атқарғандарға «құрметті қызметкер» атағы берілетінін атап өтті.

Алайда ол кейбір құрылымдарда бұл жоғары атақ басшыларға ғана бұйыратынын да тілге тиек етті. Президенттің айтуынша, қатардағы қарапайым қызметкерлер арасында ұзақ жылдар бойы кәсіби борышын адал атқарып жүрген лайықты кандидаттар жеткілікті. Сондықтан қызметкерлердің кәсіби деңгейін арттырып, моральдық рухын күшейту маңызды. 

«Былтыр Президент Әкімшілігінің бас­тамасымен құқық қорғау органдарының кадрлық құрамын цифрлық бағалау жүйесі енгізілді. Бұл объективті дербес рейтинг қалыптастыруға мүмкіндік берді. Құқық қорғау органдарының басшыларына қыз­меткердің лауазымын жоғарылатқанда және көтермелегенде негізінен цифрлық бағалауға сүйенуді тапсырамын. Тағайындаулар біреуге бүйрегі бұратын субъективті шешімге емес, лайықты еңбекке, нақты көрсеткіштер мен кәсіби жетістіктерге негізделуге тиіс. Әйтсе де, Ли Куан Ю айт­қандай, ішкі түйсікке де иек артқан жөн. Әрбір офицер адал қызметінің лайықты бағаланатынына сенімді болуы керек. 

Жалпы, бүгінгі айқындалған бағыттар құқықтық тәртіп пен заңдылықты сақтаудың жаңа моделін қалыптастыруды көздейді. Институттық реформалар мен технологиялық жаңашылдықтарды ұштас­тыра отырып, құқық қорғау органдарын одан әрі жаңғырта беруіміз керек. Мен бір апта ішінде құқық қорғау органдарындағы олқылықтардың барлығы көрсетілетін материал дайындау жөнінде тапсырма бердім. Мұнда қызметке де байланысты кемшіліктер бар. Сондықтан біз бүгін ол туралы егжей-тегжейлі айтпаймыз. Дегенмен мәселенің шет жағасы қозғалды. Бір апта ішінде құжат барлық құқық қорғау органына жіберіледі. Одан кейін біз жабық форматта жиын өткізіп, жұмыс барысын талқылаймыз», – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Ержүрек сақшылардың ерлігі – көпке үлгі

Сонымен қатар ол еліміздегі ірі қалалармен қатар, шалғай елді мекендердегі қоғамдық қауіпсіздік – құқық қорғау органдары қызметкерлерінің тынымсыз еңбегінің арқасы екенін жеткізді. Осындай тұрақтылық пен тыныштықтың артында Заң мен тәртіп үшін жасалған ерен ерлік бар. Халқымыз құқық қорғау органдары қыз­меткерлерінің ерлігін бағалайды, мақтан тұтады, әрқашанда қолдайды. 

«Жақында күштік құрылымдарымыз Алматы облысында ірі есірткі зертханасын жойды. Маңғыстау облысында трансұлттық деңгейдегі ұйымдасқан қылмыстық топ құрықталды. Соның нәтижесінде есірткі бизнесіне мықты тосқауыл қойылды. Арнайы операцияларға қатысқан мамандар жоғары мемлекеттік наградалармен марапатталды. Сіздердің күнделікті жұмыс­тарыңыз қауіп-қатерге толы. Өкінішке қарай, Тәуелсіздік жылдарында 842 азамат қызметтік міндетін орындау кезінде қазаға ұшырады, 4,5 мың адам жарақат алды. Бүгін біз қаза болған ерлеріміздің жақындарына марапат тапсырамыз. Ержүрек сақшылардың ерлігі халыққа жанқиярлықпен қызмет етудің үлгісі ретінде жұртымыздың жадында сақталуға тиіс. Осы орайда, мен мекемелік наградаларға қызмет бабында қаза болған қаһармандардың есімін беру мәселесін қарастыруды ұсынамын», – деген Мемлекет басшысы көшелер мен құқық қорғау мекемелерін батырлардың атымен атау жөн екенін еске салды.

Әрине, мұндай тәжірибе елімізде бұрыннан бар. Лаңкесті ұстау кезінде ерлікпен қаза тапқан Халық қаһарманы Ғазиз Байтасовтың есімі Тараздағы орталық көшелердің біріне берілді. Сондай-ақ қаладағы оқу-жаттығу полигоны да батыр­дың атымен аталған. Таяуда оның өмірі мен ерлігі туралы «Капитан Байтасов» атты көркем фильм көрермен назарына ұсынылмақ. Өрт сөндіру кезінде опат болған Асқар Забикулин де елдің есінде. Астанадағы Өрт сөндіру бөліміне және сол бөлім орналасқан көшеге оның есімі берілді. Бұл азаматтарды нағыз бейбіт күннің батырлары деуге болады. Олар ақтық демі қалғанша антқа адал болды, қызметтік парызын өтеу жолында өз өмірлерін құрбан етті. 

«Елге және заңға қызмет етуге бел буған әрбір азамат адамгершілік пен әділдік құндылықтарын басшылыққа алады. Қылмысқа қарсы күресті қастерлі парыз деп санайды. Мұндай қасиеттер адамға, ең алдымен, отбасындағы тәрбие арқылы беріледі. Құқық қорғау саласында ата-анасының жолын қуып, отбасы дәстүрін жалғастырып жүрген қызметкерлер аз емес. Қазір біз үш атадан бері тәртіп сақшысы болған Зайнулиндер әулетінің өкілдерін марапаттаймыз. Мен бүгін барша құқық қорғау жүйесінің ардагерлеріне зор алғыс айтамын. Сіздердің мінсіз қызметтеріңіз – өскелең ұрпаққа үлгі-өнеге», – деп сөзін жалғады Президент. 

Жалпы, заң мен тәртіп ұғымы көшедегі тазалық пен қауіпсіздік сияқты қарапайым нәрседен басталады. Жергілікті билік, бизнес және қоғам белсенділері ортақ мүдде жолында күш біріктіріп жұмыс істесе, қоғамдағы заң мен тәртіп те нығая түседі. Қасым-Жомарт Тоқаев қазір Ақмола облысында «Зиялы қауым» жобасы жүзеге асырылып жатқанын айта келе, ауыл әкімдері, ақсақалдар және шаруа қожалықтарының басшылары бірлесіп, учаскелік инспекторларға қолғабыс етіп жатқанын жеткізді. Жергілікті азаматтардың осындай үлгілі ісіне қолдау көрсету керек. Бұл – азаматтық жауапкершіліктің айқын көрінісі. 

«Сондай-ақ бүгін мен бес жылда бірде-бір қылмыс тіркелмеген бірқатар ауылдың ақсақалдарын марапаттаймын. Құқық қорғау органдарының көп жұмысы сырт көзге көріне бермейді. Жедел қызметкерлер, тергеушілер, прокурорлар, криминалистер, патруль қызметкерлері, учаскелік инспекторлар мен басқа да құрылым қызметкерлері күн сайын ел тыныштығын қас қақпай күзетуде. Ешқандай қауіп-қатерге қарамастан, Отан үшін жасап жатқан адал қызметтеріңізге зор ризашылығымды білдіремін. Мен Сіздерге сенемін! Әрқайсысыңыз мықты маман, отаншыл әрі адал азамат деген атқа лайықсыздар. Әрине, құқық қорғау мекемелерінің жұмысында ешқандай қателік немесе жетіспеушілік жоқ деп айтуға болмайды. Бірақ қара бұлтты төндірудің де қажеті жоқ. Бәріміз бір ел, бір халық болып Қазақстанымыз үшін қызмет етіп, табанды жұмыс істеуіміз керек. Бұл – баршамызға ортақ ұлттық парыз, азаматтық борыш. Қазақстан қауіпсіз, заң мен тәртіпке бағынатын ел болуы керек», – деді ол. 

Жиынды қорытындылай келе, мемлекет басшысы Президент Әкімшілігі мен Қауіпсіздік Кеңесіне бір аптаның ішінде Құқық қорғау органдарының жұмысы туралы арнайы талдау дайындауды тапсырды. 

«Бұл – өте маңызды жұмыс, оны жалғас­тыру қажет. Түптеп келгенде, біздің басты бағдарымыз – айқын. Бұл – заң мен тәртіп қағидаты. Қызметтеріңізге табыс тілеймін!», – дей келе Қасым-Жомарт Тоқаев бейбіт заманның батырына айналған сала қызметкерлері мен олардың туыстарын марапаттады.

Атап айтқанда, суға батып бара жатқан адамды құтқарамын деп қызмет барысында ерлікпен қаза тапқан Атырау қаласының жол-патруль полициясы батальонының қызметкері Шалқар Ақымғалиев III дәрежелі «Айбын» орденімен наградталған. Ержүрек ұлды дүниеге әкеліп, тәрбиелеген Шалқардың анасы Ләззат Мұқановаға Алғыс жарияланды.

Қызметтік борышын атқару кезінде ерлікпен қаза тапқан Астана қаласы Төтенше жағдайлар департаментінің Өрт сөндіру және апаттық құтқару жұмыстары қызметінің жедел кезекшісінің көмекшісі Асқар Забикулиннің жұбайы Анель Забикулинаға Алғыс жарияланды.

Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету кезінде ерлік жасап, соның салдарынан өз бетімен қозғалу мүмкіндігінен айрылған Алматы қаласы Полиция департаментінің Жол полициясы батальоны командирінің орынбасары Әнуар Байтұрсыновқа демеу болып, адалдық, табандылық танытқан жары Гүлжан Байтұрсыноваға Алғыс жарияланды.

Қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге белсенді атсалысып, көпке үлгі көрсеткені үшін Ақмола облысы Атбасар ауданы Шуйское ауылының ақсақалы Еркебай Байжігітовке Алғыс жарияланды.

2022 жылдан бері бірде-бір қылмыс тіркелмеген Жамбыл облысы Шу ауданы Балуан Шолақ ауылының Ақсақалдар кеңесінің төрағасы Есенгелді Текебаевқа қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге белсенді қатысқаны үшін Алғыс жарияланды.

Жамбыл облысындағы құқықтық тәр­тіп­ті қамтамасыз етіп келе жатқан полиция­дағы құрметті әулеттердің бірі – Зайнулиндер отбасына абыройлы қызмет атқарып, қоғамдық тәртіпті нығайтуға елеулі үлес қосқаны үшін Алғыс жарияланды. Әулеттің жалпы еңбек өтілі – 63 жыл.

2013 жылдан бері 500-ден аса күрделі істі ашқан Алматы қаласы Полиция департаментінің аса маңызды істер жөніндегі аға тергеушісі, полиция майоры Жанна Шешмухановаға кәсібилігі мен адалдығы үшін Алғыс жарияланды.

Сондай-ақ кеше Қасым-Жомарт Тоқаев Полиция күніне арналған концертті тамашалады. Концертте кәсіби міндетін орындау кезінде қаза болған құқық қорғау органдарының қызметкерлерін еске алған реквием көпшіліктің көңілін қозғады.

Дайындаған Кәмила ДҮЙСЕН