Ведомствоның мәліметінше, аймақта жалпы аң аулайтын жерлердің аумағы 12 миллион 343 мың гектардан астам алып аумақты қамтыған. Оның ішінде, 12 миллион 114 мың гектарында 161 аңшылық шаруашылықтары орын тепкен. Жалпы, 10 миллион 278 мың гектар алқапта орналасқан орманды аймақтарда 139 аңшылық шаруашылықтары нақтылы түрде қызметтерін жүзеге асырып отыр. Олар 82 заңды және жеке тұлғалардың меншігіне алыныпты.
Дегенмен аңшылық шаруашылықтармен әлі күнге игерілмеген жерлердің де көлемі аса үлкен аумақты алып жатқан болып шықты. Ведомствоның ұсынған деректеріне жүгінсек, қазір облыс аумағында резервтік қордағы 22 бекітілмеген аң аулайтын жерде жалпы көлемі 1 миллион 836 мың гектар алқап бар екені анықталған. Жалпы облыс бойынша 1,8 миллион гектардан астам жер ешкімге берілмей мемлекеттік резервке қойылғаны мәлім болды.
Киіктер саны көбейген
Соңғы жылдары қазақтың сайын даласын еркін кезетін ерке жануар –киіктердің саны күрт азайып экологтар дабыл қаққан еді. Дегенмен соңғы бірнеше жыл ішінде ғана керісінше киіктердің саны бұрынғыдан қарағанда еселеп өсе бастаған. Сала мамандары өңірде киіктер санының бұрнағы жылдармен салыстырғанда айтарлықтай артқанымен, аң-құсқа браконьерлік шабуыл деректерінің де күн санап көбейіп кеткенін алға тартады. Облыстық орман шаруашылығы және жануарлар әлемі аумақтық инспекциясының дерегінше, биыл облыс аумағында киіктердің болжамды жалпы саны 100-105 мың басқа дейін жетіп жығылған.
– Биылғы сәуір айында ұшақпен киіктердің санын әуекеңістігінде есептеу кезінде 21 647 киік көзге шалынды. Жалпы, өңірде 23 маусымдағы жағдай бойынша шамамен киіктердің саны 100 мыңнан асып 105 мыңға жуықтап қалғаны белгілі болып отыр. Қазір аңшылық шаруашылықтары заң аясында қайта тіркеуден өтіп жатыр. Жыл басынан бері бірнеше аңшылық шаруашылықтар жаңа иелеріне он жыл мерзімге қайта бекітіліп берілді. Атап айтқанда, «Степное» аңшылық шаруашылығы «Фламинго-НС» ЖШС-на, «Дударай» аңшылық шаруашылығы «Алтын-Қасқыр» ЖШС-на, «Атбасарское» аңшылық шаруашылығы «Астана қаласы және Ақмола облысы аңшылары мен балықшылары қоғамы» қоғамдық бірлестігіне он жыл мерзімге қайта бекітілді, – дейді Ақмола облысы орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясының басшысы Лашынтай Дүйсенов.
Сала мамандары киік санының өсімін табиғатты қорғау жұмыстары мен аңшылыққа шектеу қоюдың оң нәтижесі деп бағалайтынын жасырмады. Өйткені сайын даланың еркін жануары – киіктер бірінші кезекте экожүйенің тепе-теңдігінің маңызды буыны екені айтпаса да түсінікті. Сондай-ақ киіктер Қазақстанның символына айналған айрықша жануарлардың бірі болып саналады.
Заңды белден басқандар жауапсыз қалмады
Тәртіп пен талап қатал болғанымен заңды өрескел түрде бұзып, аң аулағандар Әкімшілік құқықбұзушылық кодексіне сәйкес әкімшілік жазаға да тартылған. Ведомствоның мәліметінше, тек жыл басынан бері ғана 13 әкімшілік материал жасалып, жалпы сомасы 137 020 теңге сомасына айыппұл салынған. Қазірге дейін барлық айыппұл толығымен өндірілген. Ведомство дерегінше, әкімшілік құқықбұзушылықтар бойынша мемлекетке келтірілген шығынның жалпы көлемі 176 940 теңгені құраған.
– Жалпы жыл басынан бері инспекция қызметкерлері жануарлар дүниесі саласындағы заңнамалардың сақталуына қатысты 228 мәрте рейд шараларын ұйымдастырды. Жүргізілген нақты жедел әрекеттердің нәтижесінде 176 мың 940 теңге айыппұл өндіріліп алынды. Құқықбұзушылықтардың арасында заңсыз аң аулау, рұқсатсыз жануарларды ұстау, тіркелмеген тасбақаларды заңсыз сақтау сияқты фактілер анықталды, – дейді ведомство басшысы.
Аумақтық инспекция әкімшілік құқықбұзушылықтармен қатар аймақта браконьерлермен қылмыстық істердің де азаймай керісінше көбейіп кеткенін мәлім етті. Тек жыл басынан бері ғана облыс аумағында алты бірдей қылмыстық іс қозғалған болып шықты. Браконьерлікпен айналысқандардың кейбірі бас бостандығынан айырылса, енді біреулері миллиондап айыппұл төлеген. Мәселен, Зеренді ауданында үш бас елік атып алған үш жігіт ауылға жеткізбек болған жерінен қолға түскен. Тергеу барысында олардың бірі осыған дейін сотталған адам болып шықты. Бұл іске Көкшетау мемлекеттік ұлттық паркі зардап шегуші ретінде танылып, заңсыз аң аулағандардан 2,9 миллион теңге сомасында өтемақы өндірілген.
Сондай-ақ Сарыарқа ауданында техникалық қызмет көрсету стансасында заңсыз ұсталған арыстанның аланы табылып, бұл оқиға әлеуметтік желілерде қызу талқыға түсіп үлкен қоғамдық резонанс тудырған. Астана қаласы Сарыарқа аудандық полиция басқармасымен тіркелген қылмыстық іс бойынша күдіктілер анықталып, қазір оларға қатысты тергеу амалдары жалғасып жатыр.
Табиғаттың «тағдыры» – әрбір азаматтың қолында
Өңірде жануарлар әлемін қорғау және қамқорлық көрсету бағытында жұмыстар жүйелі түрде жүргізіліп келеді. Бұл орайда тек мемлекеттік органдар мен инспекторлардың ғана күшімен табиғатты толықтай қорғау мүмкін еместігі айқын сезіліп тұр.
P.S. Әрбір адам табиғаттың бір бөлшегі болғандықтан бұл мәселе де жалпы қоғамның ортақ жауапкершілігі екенін естен шығармаған жөн. Киіктердің көбеюі – экологиялық жағынан дұрыс бағытта келе жатқанымыздың айқын көрінісі. Дегенмен олардың егін алқаптарын таптап кетуі сияқты өзекті мәселелер тағы бар. Сондықтан табиғаттың да залал шекпей, егіншілердің де астықсыз қалмауына ықпал ететіндей шараның жасалғаны жөн. Әрбір аңға оқ ату, жануарларды рұқсатсыз ұстаудың баршамызға ортақ – табиғатқа қарсы қылмыс екенін ұмытпасақ екен. Өйткені бүгінгі жануарлар әлемі мен қоршаған орта ертеңгі ұрпақтың өмірі мен болашағы үшін аса маңызды...
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ, Ақмола облысы