– Егер бұрын жанар-жағармай құю стансаларындағы сұйытылған мұнай газына бағаны нарық реттесе, енді төтенше жағдай енгізілгеннен кейін Энергетика министрлігі облыс әкімдіктерімен бірлесіп, барлық 2 165 жанармай құю бекеттеріндегі ең төменгі және ең жоғары бағаларды талдап, мемлекет реттейтін бағалық шектеулерді орнатты. Әр аймақтағы баға логистикалық шығындарға, зауыттардың географиялық жақындығына, жанар-жағармай стансаларының санына, тұтынушыларға және тағы басқаларға байланысты. Тұтастай алғанда, Қазақстанда сұйытылған мұнай газының орташа бағасы 8 пайыз төмендейді, – деді министрлік өкілдері.Сонымен қатар АМӨЗ сақтау паркінен сұйытылған мұнай газының өткізу бағасы тоннасына 62 мыңнан 56 мың теңгеге дейін төмендеді. Үш министрліктің бірлескен бұйрығы 2020 жылдың 1 сәуірінде ашық нормативтік құқықтық актілердің интернет-порталында орналастырылды. Қазіргі уақытта құжат бекітілді және Әділет министрлігіне мемлекеттік тіркеуге жіберілді. Бұл жұмыс өз нәтижесін берсе жақсы. Олай деуге негіз бар. Әр аймақта баға әртүрлі. Бірізділік жоқ. Баға неге тұрақсыз? Еліміздегі әр аймақта газ бағасы әртүрлі. 2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап сұйытылған мұнай газдың шекті көтерме бағасы 34,319 теңгеден 38,701 теңгеге дейін көтерілді. Энергетика министрлігі мәліметінше, шекті бағаны айқындау қағидаларына сәйкес сұйытылған мұнай газдың бағасы тоннасына 52 538,27 теңгені құрауы тиіс еді. Алайда министрлік ішкі нарықта сұйытылған мұнай газының шекті бағасын бекіткен деңгейінде ұстап тұруда. Осыған байланысты газдың шекті көтерме бағасы 38,701 теңгені құрады. Бағаның өсуі әлемдік бағаның өсуінен туындаған, өйткені сұйытылған мұнай-газдың көтерме бағасы халықаралық нарықта баға белгіленімдеріне тәуелді.
«Газ және газбен жабдықтау туралы» заңына сәйкес, Энергетика министрлігі Ұлттық экономика министрлігімен келісім бойынша сұйытылған мұнай газына тоқсан сайын шекті көтерме бағаны бекітеді. Ол Қазақстанның бүкіл аумағында қолданылады. Сондай-ақ газ желісі ұйымдарымен ұсынатын өтінімдер негізінде Энергетика министрлігі ай сайын сұйытылған мұнай-газ беру жоспарын бекітіп отырамыз деп те айтты. Нарық заңдылығына сәйкес қазір баға 56 мың теңгеге жетті.Дегенмен баға тұрақсыз. Әр аймақтағы газ тұтынушыға әртүрлі бағамен сатылуда. Бұл қарапайым халықтың құқығына қайшы болса керек. Айтайын дегеніміз, заңнамаға сәйкес, газ тасымалдаушы монополист «ҚазТрансГаз» ұлттық компаниясы тұтынушыларға тауар мен қызметтерді тең дәрежеде ұсынуы тиіс болатын. Әрине, «көгілдір отынды» тасымалдау шығындарын санасақ, бағаның біршама шарықтайтыны белгілі. Алайда кейбір облыстарда газдың бағасы он есе қымбат. Неге? Мұнын бәрі делдалдардың ортада жүріп, бағаны өсіруінен болса керек. Қазір мұнайлы-газды Маңғыстау аймағының өзінде «көгілдір отынның» бағасы сан құбылады. Ал газды тасымалдап отырған аймақтардағы баға қараусыз кеткен бе дерсіз. Айта кетер тағы бір жайт, қазіргі кезде Қазақстанда өндірілетін газдың 90 пайызы – ілеспе газ, яғни мұнаймен ілесіп, бірге келетін шикізат. Бүгінде оның 30 пайызы қысымды ұстау үшін қайта жердің астына жіберілсе, 15 пайызын кәсіпорындар өз пайдасына жаратады. Ал қалған 55 пайызы тауарлық газға айналып, нарыққа сатылады екен. Болжам бойынша 2024 жылға қарай газ тапшылығы мәселесі туындауы әбден мүмкін. Алайда Қазақстанның қазіргі және болашақ ресурстарын есептесек, біз ол мәселені оп-оңай еңсере алады екенбіз. Әрине, әлемді пандемия кезіп жүргенде, бұл жасалып жатқан баға реттеу жұмыстары керек-ақ. Бірақ бұл жұмыстар алдағы уақытта да өз үлесін беріп, газ бағасын тұрақтандыруға септігін тигізеді деген сенімдеміз.
Әдебиет БЕЛГІБАЙҰЛЫ