Бүкіләлемдік алтын кеңесі таратқан соңғы ақпаратқа сүйенсек, 2018 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан алтынды белсенді сатып алушы елдердің бірі атаныпты.
Бізбен қатар Ресей мен Түркияның да алтынға қатты аңсары ауған. Әзірге алтын сатып алу бойынша осы үш елге теңесер мемлекет жоқтың қасы. Сонымен қатар елдегі алтын қоры да арта түскен. Бүкіләлемдік алтын кеңесі жариялаған баяндамада былай көрсетіледі: «2018 жылы Қазақстанның алтын қоры 50,6 тоннаға көбейіп, 350,4 тоннаны құраған. 2018 жыл – қор көлемінің артуын айғақтап отырған сегізінші жыл. Айлық көрсеткішке салсақ, 75 ай қатарынан тоқтаусыз өскен. Бұл аралықтағы таза сатып алу үлесі – 246,4 тонна». Дегенмен аталған үш елде алтынға деген сұраныс 2017 жылға қарағанда төмен. «Ресей, Қазақстан және Түркияның үлесіне 2018 жылғы сұраныстың негізгі бөлігі тиесілі. Алайда олардың үлесі 94 пайыздан 54 пайызға дейін құлдырап кетті. Өйткені өзге орталық банктер өздерінің алтын резервтерін көбейтуге кірісті» делінген хабарламада. Бағасы тұрақты, құны қашпайтын алтын деген металға кім-кімнің де көз тігері белгілі. Себебі, күн сайын мың құбылған валютаға сеніп болмайды. Қазақстанның да соңғы бірнеше жыл көлемінде төл теңгесінің құнсызданып кетуі, елдегі қымбатшылық, Үкіметтің алтын қорын молайтуға себепкер болып жатқан сыңайлы. Қазіргі таңда алтын жинау тұрғысынан АҚШ-қа шендесер мемлекет жоқ. Құрама штаттарда қазіргі таңда 8 мың тоннадан астам алтын тіркелген. Ал кәрі құрлықта Германия алтын қоры жөнінен көш бастайды. 2017 жылдың қыркүйегіндегі мәлімет бойынша, бұл елдің мемлекеттік резервіндегі алтын көлемі 3 369,9 тонна болған. XX ғасырдың орта шенінен бастап алтын көлемін арттыруға кіріскен Германия айналдырған он жыл ішінде оны біршама ұлғайта алды. Немістерден кейін Италия мен Франция орналасқан. Ал Қазақстан алтын қоры бойынша 15-орынға жайғасқан. Түсті металл қоры тұрғысынан біздің ел Сауд Арабиясы мен Ұлыбританияның өзін артқа қалдырған. – Алтынды көбейту бойынша Қытай бәрінен озып келеді. (Қазір Қытайда 1 842,6 тонна алтын қоры бар. Бұл көрсеткіш бойынша олар әлемде 7-орында) Олар 2001 жылдары түсті металды белсенді сатып ала бастады. Қытай билігі орталық банктегі алтынды толтыра түсу үшін ғана емес, жергілікті халықтың сұранысын қанағаттандыру үшін де барлық мүмкіндікті жасап жатыр. Қытайдағы әшекей бұйымдар дүкендерінен әртүрлі өлшемдегі алтын құймаларын сатып алуға болады. Қазақстан да қалысар емес. Бес жыл ішінде 190,8 тонна алтын сатып алып, ұлттық резерв көлемін 2,5 есеге арттырыпты. Ұлттық банктің алтынды қарқынды сатып алуы Марченконың кезінде басталған. Бұл – дұрыс саясат. Алтынның көбеюі теңгенің тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Үндістан, Түркия елдері осы тәжірибені қолданып жатыр, – депті экономист Қайрат Мыңбаев отандық БАҚ-қа берген сұхбатында. 2017 жылы алтынға деген әлемдік сұраныс күрт төмендеген. Бұған биржалық инвестициялық қордағы түсті металл ағынының күрт қысқаруы себеп болған. Әрине, мемлекеттер алтын сатып алуды тоқтатпаған. Бірақ қарқын біршама бәсеңдеген. Ал Қазақстанның алтын валюта қорындағы «қымбат металл» көлемі жыл санап көбейе түскен. 2010 жыл – 67,3 тонна. 2011 жылы қадағалаушы алтын сатып алуға деген басым құқыққа ие болып, нәтижесінде елдегі алтын қоры 2012 жылы 82 тоннаны құраған. Бұл – халықаралық резервтің 13,08 пайыз үлесі. Ал алтын құны 4 млрд долларға бағаланған. 2012 жылдың соңында – 115,3 тонна. 2013 жылдың соңы – 143,7 тонна. 2015 жылдың басында – 191,8 тонна. Бұл уақытта елдегі бүкіл алтынның құны 7,4 миллиард долларға жетеді. 2016 жылы – 258,1, келесі жылы – 301 тонна. Яғни, қымбат металл 2010 жылдың төртінші тоқсаны мен 2017 жылдың төртінші тоқсаны аралығында 4,5 есеге өскен. Бұған дейін Ұлттын Банк төрағасы Данияр Ақышев алтын қоры бойынша Қазақстанның ТОП-15 мемлекет қатарына кіру керегін айтқан болатын. – Біз нарықтағы барлық тазартылған алтынды сатып аламыз. Отандық өндірушілердің биік мақсат қойып отырғанын білемін. Бұл жерде әңгіме қымбат металл өндіру және қайта өңдеу туралы болып отыр. Қазірдің өзінде біз жекелеген алтын өндіруші ұйымдарға аванс беруді бастап кеттік. Олар бірінші кезекте алтынды тазартып шығатын компаниялар. Осы бағыт бойынша өз саясатымызды жалғастыра береміз. Егер бұл қарқын сақталса, онда біз жақын аралықта үздік 15 елдің қатарына кіреміз, – деген еді бас банкир. Белгілі экономист Мақсат Халықтың айтуынша, мемлекетте алтын қорының молая түсуі – жақсылықтың нышаны. Экономист әлем бір кездегі алтын стандартына қайта көшуі мүмкін дейді. – Алтын резерв қорының алтын құймалар түрінде сақталғаны – сол елдің алтын қорының тұрақтылығын көрсетеді. Бір кездері әлемдік қаржы жүйесінде «Алтын стандарт» деген ұғым болған. Бұл стандарт бойынша кез келген ел өзінің қағаз валютасын алтынмен бекітетін. Сол жылы алтын доллармен теңестірілген. Яғни, Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін көптеген елдердің жағдайы қиындап қалады. Ал АҚШ «долларды алтынға теңестірсек, біз сендерге көмек бере аламыз. Жағдайларың жақсарады» дейді. Осы сөзге пәтуаласып, теңестіру жүзеге асқан. Әлемдегі алтын қоры көп ел болғандықтан, АҚШ осындай қадамға барады. Содан бастап елдер АҚШ-тан көмек алып, экономикасын көтере бастайды. Бірақ Еуроодақ АҚШ долларына тәуелді болып қалғанын түсініп, ойласа келе евро валютасын ойлап шығарады. Кейін Франция үкіметі АҚШ-қа талап қояды. «Сен долларды кез келген уақытта алтынға ауыстырып береміз» деп уәде берген болатынсың. Енді сол уәдеңді орында» дейді. Алайда АҚШ көп доллар басып шығарып қойғанын айтып, өздерінің дәрменсіздігін мойындайды. Кейін «алтын стандарт» күшін жойды. Бірақ қазір сарапшылар қайтадан сол стандартқа көшу жайлы арагідік айтып қалып жүр. Қаншама ғасырдан бері алтын өзінің құнын жоймайтын құнды металл екенін дәлелдеді. Сондықтан елдердің оны мейлінше көп сатып алуы – қалыпты нәрсе, – дейді экономист. – Алтын резерв қорын жинақтаудың негізгі мақсаты – бір жағынан резерв қорын күшейту, екінші жағынан әлемде қандай да бір тербелістер болып жатса, соған дайын болу. Егер біздің резерв шетел валютасында сақталса, оған сенім жоқ. Доллардың өзі құлдырап кетуі мүмкін. Сол кезде тірнектеп жинаған қорымыздан бір-ақ сәтте айырылуымыз мүмкін. Сондықтан қордың алтынмен жасақталғаны тиімді, – деп атап өтті Мақсат Халық. Ұлттық Банк мәліметіне сүйенсек, соңғы бір жарым жыл уақыт ішінде қазақстандықтар банктен 200 келіден астам алтын сатып алған. Investing.com порталы таратқан ақпаратта алтынға деген фьючерстер (биржалық келісімшарттар) былтыр қаңтар айында унциясына 1300,04 долларға жеткені жазылған. Ал алтын сатуды Ұлттық Банк «Халыққа арналған тазартылған алтын құймаларды сату мен сатып алу» бағдарламасы арқылы іске асыра бастаған. Экономистер алтынның халыққа сатылуы да алдын ала ойластырылған дейді. – Мемлекет халыққа грамдап өлшеп те, құймасымен де сата бастады. Бұл нені білдіреді? Оның себебі – балама түрде халықтың алтынды сатып алуына мүмкіндік беру және өздерінің қолындағы қаражатты жинақтаудың балама жолдарын ұсыну. Мәселен, осы кезге дейін адамдар ақшасын депозиттерге сақтап келді. Жалғыз инструмент осы болды. Қаржысын қор нарығында сақтаған адамдардың саны біздің елде ары кетсе 100 мың шамасында ғана. Көпшілігі депозитке сүйенеді. Қазір банктер банкрот болып жатыр. Халықтың да оларға деген сенімі азайды. Сол себепті, алтынды сатып алу мүмкіндігі халыққа ұсынылды, – дейді ол. Goldman Sachs инвестициялық банкінің мәліметінше, алдағы жылдары алтын өндіру көлемі азаяды. Ал ірі алтын өндіруші Goldcorp компаниясының есептеуінше, 2022 жылға таман қымбат металл өндірісі XXI ғасырдың бас кезіндегі деңгейге түседі. АҚШ геологиялық қызметінің ақпараты бойынша, егер алтын өндірісі қазіргі қарқынын сақтайтын болса, жер бетіндегі алтын қоры 2034 жылы таусылып бітпек. Алтын тапшылығы 2021 жылдан кейін белгілі бола бастауы мүмкін. Сол уақытта тиісінше, алтын құны да күрт өсуі ықтимал. Былтыр елімізде 88 тоннадан астам түсті металл өндірілген. Ал өндірілген алтын көлемі – 88,5 тонна. 2018 жылы Шығыс Қазақстанда «Бақыршық» алтын кен орны іске қосылды. Қуаттылығы – жылына 10 тонна алтын. Ұлттық Банктің сұранысы мен кен орындарының көптеп ашылуы да алтын өндірісінің ұлғаюына септігін тигізіп жатқан сыңайлы. Қазіргі таңда «Бақыршықтан» бөлек «Казцинк», «Тау-Кен Алтын», «Қазақмыс», «Востокцветмет» және Altyntau Kokshetau компаниялары алтын өндірумен ресми һәм белсенді түрде айналысады. Бұл ретте Қазақстан бойынша 1159 тонна алтын бар екені, оның құны шамамен 50 млрд долларға бағаланатынын да айта кету керек. Елімізде 293-ке жуық алтын кен орыны бар болса, соның жартысынан астамына лицензия берілген.