Берік ДҮЙСЕНБИНОВ,
Парламент Мәжілісінің депутаты:
«ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНЫҢ КЕЛЕШЕГІ ҮШІН ЖАСАЛҒАН ҚАДАМ»
– Бейбіт жиындар, митингілер туралы заң жобасының талқылануына біздің қоғам осы жолы жаппай араласты. Егер Үкімет дайындаған алғашқы заң жобасы мен біздің жұмыс тобы редакциялаған нұсқасын салыстырар болсаңыздар, айырмашылығы өте үлкен. Біз бұл заң жобасын әзірлеу процесіне барлық сала өкілдерін, құқық қорғаушы мамандарды шақырдық. Айтар ұсыныстары болса, қоссын, пікірталасқа қатыссын дедік. Әйтсе де, заң жобасын оқымақ тұрмақ, оның қабылданғалы жатқаны туралы естіп қалып, сынап, сырттан тон пішушілер көп болды. Қазір сондай бір үрдіс қалыптасып отыр ғой, оған бәлкім бүкіл қоғам кінәлі шығар. Мәселен, БАҚ-тарда, әлеуметтік желілерде заң жобасы туралы мәліметтер шығып жатса да көп адам оны оқымай, танысып көрмей әлеуметтік желіде шу шығарды. Әрине, пікір айту әр адамның құқығы. Дегенмен оқып, біліп алып сауатты сөйлеуге, жүйелі жұмысқа шынайы баға беретіндей ұсыныстар болса деген де ой келеді. Себебі біздің қоғамның сауаты – ол елдің сауаты, мемлекеттің болашағы. Бір байқағаным, көптеген сарапшы, саясаттанушы бұл заңның қабылдануына, заң жобасын жетілдіруге шын ниетімен кірісті. Өйткені олар бейбіт жиын, шерулер туралы заңның артында тұтас ұлттың, халықтың ертеңі, тағдыры тұр деп түсінді. Олар істі орта жолдан тастап кеткен жоқ, жұмысты соңына дейін жеткізді. Біз заң жобасын талқылау барысында Қырғыз Республикасындағы азаматтармен хабарласып, пікір алмастық. Себебі ол елде митинг пен шерулер көп өткенін білесіздер. Қырғыздың кәсіпкерлері кезіндегі митингтерде кәсіптеріне, жұмысына нұқсан келгенін айтып, заң жобасын дайындауда осы жағына мән беруімізді ескертті. Неге десеңіз, митинг кезінде біреудің дүниесін тонаумен, ұрлықпен айналысып кететін қара ниетті жандар да жүреді. Жұмыс тобы осындай қауіп-қатерді де есепке алды. Дамыған елдердегі құқықтық жағдайды қарастырдық, осылайша бұл құжат жан-жақты талқылаудан өтті. Заңда бейбіт жиналысты өткізу туралы хабарламаны беру мерзімі 15 күннен 5 жұмыс күніне дейін, ал атқарушы биліктің оған жауабы 10 күннен 3 күнге қысқартылды. Бұл заң біздің қоғамды құқықтық қоғамға, азаматтық қоғамға айналдыруға бастайтын маңызды қадамның бірі. Сондықтан Мемлекет басшысының өзі бастамашы болған заңның қабылдануы қазақ қоғамының келешегі үшін жасалған ізгі әрекет деп айтуымызға негіз бар.
Ерлан САИРОВ,
саясаттанушы, Ұлттық қоғамдық
сенім кеңесінің мүшесі:
«ЗАҢНЫҢ ҚАБЫЛДАНУЫ ӘЛЕУМЕТТІК, САЯСИ ЖҮЙЕДЕГІ ҮЛКЕН ПРОГРЕСТІ КӨРСЕТЕДІ»
– 1995 жылы қабылданған бейбіт шерулер туралы заңға қарағанда, жаңа құжатқа принциптік өзгерістер енгізілген. Сондай-ақ заң қабылдаудағы жаңа новеллалар мен драматургия көпшіліктің талқысымен жасалды. Біріншіден, бейбіт жиналыстар мен митинг өткізу жөніндегі презумпция мәселесін айтайық. Яғни, мемлекеттік органдар, сонымен бірге жеке адамдар, азаматтардың бейбіт жиыны мен митингісін өткізуге кедергі жасауына ешқандай құқы жоқ. Бұл – ең негізгі мәселе. Сонымен қатар осы заң қабылданғаннан кейін Қазақстан азаматтары митинг немесе бейбіт жиын өткізу үшін үкіметтік органдарды құлақтандыру жүйесіне өтеді. Әрине, бұл саяси жүйедегі үлкен прогресс деп айтуға болады. Жаңа заң жобасына енгізілген тағы бір өзгешелік – ол жалғыз адамдардың пикет өткізуге құқығы. Қалада немесе қандай да бір елді мекенде сол елді мекеннің немесе қаланың инфрақұрылымына, тұрғындарының қауіпсіздігіне залалын тигізбейтін жердің барлығында өткізуге рұқсат. Мысал үшін министрлік ғимараттарының алдында, жергілікті әкімдіктердің және басқа да мемлекеттік мекемелердің алдында әр азамат пикет өткізуге құқылы. Бұл да еліміздегі адам құқығын дамытудағы үлкен бір бастама. Сондай-ақ заңда журналистерге, БАҚ өкілдеріне қатысты көптеген шектеудің барлығы алынып тасталды. Сондықтан бұл заңды бүгінгі таңда біздің еліміздің саяси жүйесін эволюциялық тұрғыда дамытуға үлес қосатын заң деп айтуға негіз бар. Қазіргі таңда цифрлы технологиялар дамып жатыр. Азаматтар әлеуметтік желі, мессенджерлер арқылы көптеген мәселесін шешуге құқылы. Әлеуметтік желіде отырып та түйткілді пробламаларға қозғау салып, оны шешуге қол жеткізіп отырмыз. Сондықтан қабылданып жатқан заң біздің еліміздің әлеуметтік даму эволюциясына сәйкес өзгеретіні, толықтырылатыны анық. Десек те, бұл заң еліміздегі әлеуметтік, саяси процестерді өзгертуде үлкен бір прогрестің басталғанын көрсетіп тұр деуге болады. Осы заң жобасын дайындау барысында депутаттар мен Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің мүшелері қоян-қолтық жұмыс істеді. Біз заңды қабылдау комиссиясының құрамында болып, түрлі пікірталас, дискуссияның ішінде жүрдік. Әрине, түрлі мәселе бойынша келіспеушіліктер, пікір қайшылығы болды. Десе де, кейбір принципті мәселелерді біріге отырып шештік. Сол себепті бұл заңды біздің еліміздегі ұлттық татулықтың заңы деп айтсақ та болады. Бір сөзбен айтқанда, заңның ең негізгі ерекшелігі – бүгінгі таңдағы еліміздің әлеуметтік, саяси процестерін реформалаудағы ең бірінші алғышарты бар заң деп айтуға негіз бар.Дайындаған Бауыржан БАЗАР