Қазақстан экономикасы, өткен жылғы тиісті кезеңмен салыстырғанда, 4 пайызға артқан. Салыстыру үшін айтсақ, Еуразиялық одақтағы ірі экономика саналатын Ресейдің ЖІӨ-сі 2019 жылғы қаңтар-сәуір айларында бар-жоғы 0,8%-дық, тағы бір «одақтасымыз» – Беларусьтің ЖІӨ-сі 1,4%-дық өсімге қол жеткізді.
Премьер Асқар Маминнің төрағалығымен өткен Үкімет отырысында биылғы жылғы қаңтар-мамыр аралығындағы еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының және республикалық бюджеттің орындалуының қорытындылары шығарылды. Жиында Ұлттық экономика, Қаржы, Индустрия және инфрақұрылымдық даму, Энергетика, Ауыл шаруашылығы министрлері есеп берді. Бұдан бөлек, Ұлттық банк төрағасы мен бірқатар өңір әкімдерінің баяндамалары тыңдалды.
«Биылғы қаңтар-мамыр айларында жалпы ішкі өнімнің өсімі өткен жылға қарағанда 4%-ды құрады», – деп мәлім еткен Үкімет басшысы экономикалық өркендеу қарқынын одан ары өрістету бойынша шаралар қабылдауды тапсырды.
Экономиканың негізгі қозғаушы күштері қатарына – өңдеуші сектор, оның ішінде автоөнеркәсіп (46,4%-ға өскен), машина жасау (16%), құрылыс (8,8%), сауда (7,5%), көлік саласы (5,3%) еніп отыр.
Осы жылдың 5 айының қорытындысы бойынша әлеуметтік-экономикалық даму жөнінен Ақмола, Павлодар, Шығыс Қазақстан, Қостанай, Түркістан облыстары алға шыққан. Осы орайда, Премьер-министр өңірлер әкімдеріне құрылыс, инвестициялар, өнеркәсіп және тұрғын үйді пайдалануға беру салаларында көрсеткіштердің өсуін қамтамасыз етуге бағытталған шараларды күшейтуді жүктеді.
Өткен мамыр айында айлық инфляция 0,6% болыпты. Бетімен жіберсе, баға қымбатшылығы шектен шығуы ықтимал. Оның үстіне, Үкімет жетекшісі бұл көрсеткіштің әзірге белгіленген 4-6% дәлізден шықпағанына қарамастан, бірқатар өңірде ауыл шаруашылығы тауарлары бағасының өсіп жатқанына назар аудартты.
– Қазір нарық жаңа жиналған жеміс, жидек және көкөністермен молығуда. Тиісінше, бағалары да арзандауға тиіс. Өңір әкімдері, әсіресе, әлеуметтік маңызы бар азық-түлік өнімдері бағасын тұрақты ұстау бойынша жеткілікті шаралар қабылдасын, – деді Асқар Мамин.
Республикалық бюджеттің игерілуі мәселелеріне тоқталған ол конкурстық рәсімдерді уақытылы өткізу жұмысын күшейтуді жалғастыру қажетін нықтады. Бұл бюджет қаражатының жыл соңында игерілмей қалуы қаупін жоюға мүмкіндік береді.
Сөзін түйіндеген Премьер А.Мамин Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың стратегиялық бағдарының және жаңа сайланған Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлауалды бағдарламасының толығымен жүзеге асырылуын қамтамасыз етудің маңызын атап өтті. Бұған экономиканы және инфрақұрылымды орнықты дамыту, қолжетімді баспанамен қамту, білім беру мен денсаулық сақтауды жақсарту арқылы халықтың табысын және тұрмыс сапасын арттыру жатады.
Президенттің сайлауалды тұғырнамасының стратегиялық міндеттерін тиімді орындау елдегі әлеуметтік мәселелерді шешуге жол ашады.
– Жаңа жұмыс орындарын ашу – Үкімет жұмысының басты мәселесі болады. Нәтижелі жұмыспен қамту мәселесінің шешімін табуы экономиканың дамуымен, жұртшылық табысының артуымен, бәсекеге қабілетті өндірістердің ашылуымен тікелей байланысты. Барлық әкім және мемлекеттік орган басшылары инвестициялар тартуға, шағын және орта бизнестің дамуына барынша көңіл бөлуге тиіс. Бұл жұмыс үздіксіз жүргізілетін болсын! – деді А.Мамин.
Ұлттық экономика министрі Руслан Дәленов экономикалық өсімнің оң серпіні сақталғанына екпін түсірді.
– Жалпы ішкі өнімнің өсуі 4%-ды құрады. Жылдық мәндегі инфляция деңгейі 5,3% болды. Яғни, 4-6% дәлізінің шегінде. Инвестициялардың арту қарқыны ЖІӨ өсімінен асып түсті: өсімі биылғы 4 айдағы 6,7%-дан енді 7,8%-ға дейін үдеді. Ауыл шаруашылығына және құрылысқа құйылған инвестициялар 1,5 есеге үлғайды. Өнеркәсіпте инвестициялар 17,5%-ға артты, – деді бас экономист.
Өткен аймен салыстырғанда, Қазақстанның халықаралық резервтері 0,4%-ға ұлғайыпты және көлемі 86,7 миллиард долларды құрады.
Осы жылғы қаңтар-мамырда өнеркәсіптік өндіріс 2%-ға өсті. Алайда соның ішінде мұнай өндірісі 3,2%-ға төмендеген. Бұл сала кәсіпорындарындағы жоспарлы жөндеу жұмыстарымен байланысты.
Ал өңдеу өнеркәсібінің өсімі 3,6% болды. Сөйтіп, ол мұнай секторындағы қысқарудың орнын толтырған. Өңдеу секторында екі таңбалы өсімге жеңіл өнеркәсіп (23%), сусындар өндірісі (18,9%), машина жасау (16%), пластмасса бұйымдары өндірісі (12%), сондай-ақ фармацевтика (11,6%) қол жеткізді.
Металлургия өнеркәсібінде өндіріс қалпына келді. Оның өнім шығарылымы өткен жылғы деңгейге жетті.
Елде құрылыс қарқыны үдей түсті. 5 айда өсімі 8,8% межесін бағындырды. Өйткені өнеркәсіп нысандарын, автомобиль жолдарын салу, газ құбырларының құрылысы бойынша жұмыстар көбейді. Бұған қоса, ірі зауыттарда құрылыс-монтаждау жұмыстары артты.
Экономиканың бір ұстыны – ауыл шаруашылығында да орнықты өсім байқалуда. Ондағы өндіріс көлемі 3,7%-ға ұлғайды. Өсу мал шаруашылығының 3,6%-ға және өсімдік шаруашылығының 8,1%-ға артуы есебінен қамтамасыз етіліпті.
2019 жылғы қаңтар-сәуірде еліміздің сыртқы сауда айналымы 28,7 миллиард долларды құрады. Экспорт көлемі 18,5 миллиард доллар, ал импорт 7,2 миллиард доллар болды. Яғни, осылар арасындағы айырма – сауда балансының еліміз үшін оң сальдосы 8,3 млрд долларға жетті.
– Әйткенмен, өңірлер арасында Маңғыстау облысы, Нұр-Сұлтан және Шымкент қалаларында бірнеше көрсеткіш бойынша төмендеу тіркелуде. Нақтырақ айтсақ, Маңғыстау облысында – инвестициялар, құрылыс және өнеркәсіп, оның ішінде кен өндіру өнеркәсібінде; елордада – инвестициялар және тұрғын үйлерді пайдалануға беруде; Шымкентте – инвестициялар, кен өндіру өнеркәсібі және тұрғын үйлерді пайдалануға беруде. Бұдан басқа, дәл осы өңірлерде инфляция деңгейі, оның ішінде азық-түлік тауарлары бағаларының қымбаттауы орташа республикалық мәннен жоғары болуда, – деді Руслан Дәленов.
Сондықтан еліміздің бас экономисі орталық және жергілікті атқарушы органдарға біріншіден, арттап қалған көрсеткіштер бойынша бақылауды күшейтуге; екіншіден, инвестициялық жобалар аясында инвестициялар тарту жұмысын өрістетуге; үшіншіден, «Экспортты ілгерілетудің жаңа жол картасын» іске қосуға және оның іс-шараларын іске асыруды жандандыруға кеңес берді.
Мұның сыртында, бағалардың маусымдық төмендеуі кезеңінде азық-түлік өнімдерінің, оның ішінде әлеуметтік маңызы бар тауарлардың негізсіз қымбаттауына жол бермеу; бюджет қаражатын тиімді игеруді жүзеге асыру қажеттігі баса айтылды.
Үкімет басшысының бірінші орынбасары – Қаржы министрі Әлихан Смайылов өткен 5 айда 1 462 аудиторлық іс-шара жүргізіліп, тексеріспен 292 миллиард теңге бюджет қаражаты қамтылғанын хабарлады.
Нәтижесінде, 48 миллиард теңгенің қаржылық бұзушылықтары анықталыпты. Дегенмен тауарларды жеткізу, қызметтер көрсету және жұмыстарды орындау, бюджетке өтеу, есептілікте көрсету арқылы 39 миллиард теңгелік қаржылық бұзушылықтар қалпына келтірілген екен.
Министрлік аудит объектілерінің қызметтерін жетілдіру және тиімділігін арттыру үшін 1 170 рекомендация берді. Олардың әзірше тек 669-ы орындалған. Қалғаны бойынша тексерілген нысандар жұмыс жүргізуде.
– Бұдан өзге, камералдық бақылаумен жалпы сомасы 4 триллион 476 млрд теңге тұратын 676 мың мемлекеттік сатып алу процедурасы қамтылды. Тексеру қорытындысында 13 593 тендерден жалпы сомасы 261 миллиард теңгенің заң бұзушылығы әшкереленді. Осы бұзушылықтарды жою үшін аудит нысандарына 13 478 хабарлама жолданды. Нәтижесінде, 215 миллиард теңгенің бұзушылықтарына тоспа қойылды. Олар конкурстық құжаттарға өзгерістер енгізу және сатып алудың қортындыларын қайта қарау арқылы түзетілді. Ағымдағы қаржы жылының 5 айының қортындылары осындай! – деп түйді бірінші вице-премьер.