Қып-қызыл әмиян, жасыл бақа және өрмекші – сіздің қалтаңыздың қалыңдауына сеп болады. «Қалтаңыз көк, тамағыңыз тоқ» болсын десеңіз, үнемі осы бұйымдарды тұтынуға тура келеді. Бір нәрсені жадыңызда мықтап тұтыңыз: бақаның темірден емес, ағаштан жасалғанын алыңыз. Ақшаны жасыл және қара бақа шақырады. Шынымен, солай ма? Әлде елес қуып жүрміз ба?
Көпшілік арасында бұрыннан қалыптасқан осындай түсінік бар. Сондықтан олар «ақшам көбейіп, қалтам қалыңдаса екен» деп ырымдап, жасыл бақаны да, өрмекшіні де төріне қояды. Содан «байып» кеткен қазақ бар ма? Соңғы кездері жасыл бақаға жасыл шұлық пен жасыл балауыздың жыры қосылды. Инстаграм желісі «жасылға» тұнып тұр. Оған «қасиетті суды» қосыңыз. Жалпы, мотиваторларға мотивация сыйлайтын мұндай дүниелердің құдіреті қандай? Бағамдап көрейікші.
Құрбақа ешкімнің несібесін арттырмайды
Исламтанушы Абдусамат Қасымның айтуынша, жасыл шұлық пен құрбақа ешкімнің несібесін арттырмайды.
– Қазір адамдар сөзге иланғыш. Мәселен, «жасыл шұлық киіп, жасыл балауыз жақсаңыз, өміріңіз өзгеруі мүмкін» десе, өмірі өзгеретіндей көреді. Болмаса, «құрбақа ақша шақырады» десе, оны мықтап миға сіңіріп алады. Неге?
– Жасыл шұлық, балауыз шам жағу деген рәсімдер ешқандай негізі жоқ «симорон» рәсімдеріне жатады. Симорон техникасы, адамдардың тығырықтан шығуына көмектесу мақсатында ойлап шығарылған мәнсіз жол-жоралғылар жиынтығы.
«Ақша шақырады» делінетін үш аяқты құрбақа, көкшіл айдаҺар, тасбақа сияқты мүсіндер де негізсіз саналады. Бұлардың да негізі көне қытай діни-философиялық наным-сенімдерінен бастау алады.
Алайда мұның бәрі бос әурешілік. Жасыл шұлық та, құрбақа да ешкімнің несібесін арттырып, байытып жібермейді. Бұлар соқыр сенімнен басқа ештеме емес. Әр адам Хақ Тағаланың белгілеп қойған ырзық-несібесінен артығын ала алмақ емес.
Ислам дініміз өмірге шынайы көзқараспен қарауға шақырады. Негізсіз наным-сенімдер мен ырымдардың жетегінде кетуден тыяды. Мұны Пайғамбарымыздың көптеген хадисінен байқауға болады.
Мұсылман адам «жасыл шұлыққа» арқа сүйеп отыра бермейді. Ол Алланың оған белгілеп қойған ырзық-несібесін еңбек ету арқылы іздейді. Хақ Тағала былай деп бұйырады: «Намаз өтелгеннен кейін, жер жүзіне таралыңдар да Алланың фазыл-берекетінен несібе іздеңдер». (Жұма сүресі, 9 аят).
Сондықтан ешқандай ғылыми не шариғи негізі жоқ, әлдебіреудің мистикалық тұжырымдамасының негізінде жасалған мүсіндерді және жасыл түсті киімдерді құдайдай көріп, олардың ақша шақыратынына имандай сену – адасу. Сондай-ақ «аңқау елге – арамза молда» демекші, қарапайым халықтың сенгіштігін пайдаланып, пайда не зияны тимейтін мүсіндерді сатып, қалтасын қалыңдатқысы келетіндердің бұл әрекеттері де күнә, тіпті әділетсіздік деуге болады.
– Адамдардың сенімі ше?
– Адам табиғаты бір нәрсеге сенуді қажет ететіні жасырын емес. Адам қиналғанда сүйеніш болар, өмірін ретке келтірер бір керемет, құдірет-күш іздейді. Осыдан келіп, ішкі жан дүниесіндегі бос қалған қуыстың орнын түрлі соқыр сенімдерге сену арқылы толтыруға тырысады. Алайда Құдай Тағала адам баласының сену қажеттілігін дұрыс жолмен іздесін, сенімі тура бағытта болсын деп, өз тарапынан дұрыс сенім-негіздер қамтылған дінді жіберді.
– Онда неге жұртта адасушылық көп?
– Елімізде мұсылманшылыққа бет бұрып, дінге мойынсұнып жатқандардың қатары күннен-күнге көбейіп жатыр. Дегенмен шайтан да бос отырған жоқ. Түрлі жолдармен адамдарды адастырып, оларды теріс жолға жетелеуде. Бұл құбылыс Құран Кәрімде былай баяндалған: «(Шайтан былай деді): “Раббым, мені қаңғыртқандығың үшін, сөзсіз адам баласына жер жүзіндегі (жаман) нәрселерді жақсы көрсетіп, олардың барлығын адастырамын. Тек, олардың ішіндегі ықыласты пенделеріңді ғана адастыра алмаймын” деді». (Хижр сүресі, 39-40 аяттар).
Оның үстіне, қазақ халқын өзінің төл дінінен алыстату мақсатында да әртүрлі жалған наным-сенімдерді саналы түрде қоғамға жайғысы келетіндер де болуы мүмкін. Дінінен алшақ қалған қазақ салт-дәстүрін де, өзіндік дүниетанымын да ұмытары сөзсіз. Өзінің берік сенімі, мәдениеті жоқ ұлт – көрінген мәдениеттің жетегінде кетеді. Кім күшті, соның мәдениетін «хақ» деп қабылдайтын күйге ауысады.
– Ойдың заттануы дұрыс құбылыс па?
– «Ойдың заттануы» деп отырғаныңыз – орысша «мысли материальны» деген теория болса керек.
Қасиетті Құранда: «Бізге тек Алланың жазғаны болады» деген аят бар. (Тәубе сүресі, 51 аят). Қазақта «Жазмыштан озмыш жоқ» дейді. Яғни, тағдырымызда не жазылған болса, соны көреміз.
Сондықтан да «мен негатив ой ойлаған едім, сол себепті негатив нәрсе туындады, мысли материальны» – деген пәлсафа Исламда жоқ. Әрине, кейбір хадистерде Алла жайында жақсы ойда болуымыз керегі жайында айтылған. Ислам мәдениетінде «Хусну занн», яғни «жақсы ойлау, ойдың көркемдігі» деген түсінік бар. Қазақта да «Жақсы ой – жарым ырыс» деп үйретеді. Бірақ бұлар «мысли материальны», яғни не ойласақ, солай болады дегенге дәлел емес.
Тоқетерін айтқанда, адамның тағдыры «түпкі санаға» қатысты деген ой – қате. Психология ғылымындағы мыңдаған гипотезаның бірі ғана. Ғылыми да дәлелденбеген. Тағдыр – Алланың қолында.
«Аңқау елге – арамза молда» көп
Белгілі теолог Мұхитдин Исаұлы жыр болған «жасылдың» сырын осыдан іздейді. «Психолог кім? Ол өз ісінің нағыз маманы ма? Әлде әр нәрсені бір түртіп оқып алып, одан кейін сол оқығанын кез келген жерге тықпалап, «білдім, толдым» деп жүргендердің ісі ме? «Құрбақа, тасбақа ақша шақырады» деген дүние осыдан бірнеше жыл бұрын көп айтылып кеткен. Кейін бұл әңгіме басылғандай болған еді. Былтырдан бері «жасыл шұлық, жасыл балауыз» қайта сахнаға шықты. Адам өзі бірнәрсеге қатты сенсе, бұрыс болса да, дұрыс болса да, Алла Тағала қабыл етеді. Құрбақаға сенген адам байып кететін болса, әлемде кедей адам қалмас еді. Мұның да уақыты өтеді. Өйткені өтпелі кезеңдерде мұндай «адасушылық» болып тұрады. Биыл «жасылдардың» дәурені келсе, келер жылы мүлдем басқа «қағидалар» пайда болуы мүмкін. Сондықтан ештеңеге таңғалуға болмайды. Әрі мұның дінге ешқандай қатысы жоқ. Қоғамның дерті не? Бай болу. Баю үшін адамдар кез келген нәрсеге барады. Біреу «алдап» тренинг өткізеді, екінші біреу соған сеніп, өз өмірін өзгерткісі келеді. Дәл осындай онлайн-тренингтерді өткен ғасырдың 90-жылдары өткізгеніңізде, оған ешкім сенбес еді. Өйткені ол кездегі құндылық мүлдем бөлек болатын», – дейді.
P.S.
Әрине, елдің бәрі аңқау, иланғыш деуден аулақпыз. Бірақ арасында сенетіндер де көп. Жасыл желекке, көкке демалуға болады. Миды тынықтырып, шаршағанды басады. Нағыз психолог мамандар түс арқылы емдеуге болғанымен, ол арқылы пайда табу – ақылға сыйымсыз екенін айтады. Баюдың жолы – түс емес. Абай хакім: «Еңбек етсең ерінбей – тояды қарның тіленбей» дейді. Ырым-тыйымдар да қажет шығар, бірақ ырымның бәріне сенуге бола ма? Мәселе – осында!
Гүлзина БЕКТАС