IWF-тің беделіне нұқсан келді
Халықаралық ауыр атлетика федерациясының басынан дау арылмады. Федерация қызметіне қатысты тергеу әлі күнге дейін жалғасып жатыр. Егер жемқорлық фактілері толық әшкереленген жағдайда аталған спорт түрі олимпиада ойындарының бағдарламасынан шығарылуы әбден мүмкін. Мұны ХОК басшысы Томас Бах хабардар еткен болатын. «Біз IWF-ті тазартудың жолын табуымыз керек. Оларға көмектескіміз келеді. Біздің қатаң шаралар қабылдауға құқығымыз бар. Тіпті, ауыр атлетиканы олимпиада бағдарламасынан шығарып тастауымыз да мүмкін», – деді Бах. Енді Бахтың мұндай мәлімдеме жасауының басты себебіне үңілейік. Халықаралық ауыр атлетика федерациясының кейінгі екі сайлау конгресін алып қарасақ, сайлаушыларға пара беру тым артып кеткен. Мәселен, оң нәтиже берген 40 допинг сынамасы жасырылып келген. Аталған сыбайлас жемқорлыққа қатысты тергеуді басқарған канадалық заңгер Ричард Макларен ауыр атлетика бойынша сыбайлас жемқорлыққа қатысты тәуелсіз тергеу нәтижесін жариялап, онда Халықаралық ауыр атлетика федерациясының бұрынғы басшысы Тамаш Аянды «IWF-тің» авторитарлық көшбасшысы» деп атаған. Себебі ол Халықаралық ауыр атлетика федерациясында 44 жылдан бері қызмет атқарып келеді. 81 жасар Тамаш Аян ХОК-тың бұрынғы мүшесі, IWF-та 70-жылдардан бастап жұмыс істеп келеді. 2000-жылдан бері биыл қызметінен кеткенше федерация президенті болған.ХОК неге қауқарсыз?
Ричард Макларен өз баяндамасында IWF-тегі сыбайлас жемқорлықты егжей-тегжейлі сипаттап берген. Құжаттағы мәлімет бойынша, қолма-қол ақша Тамаш Аянның негізгі «табыс көзі» болған. Допинг айыппұлдары мен ірі жарыс алдында федерация есепшотынан қомақты қаржы алынып, тікелей Аянға төленіп отырған. 22 қаңтарда Аян IWF басшысы міндетінен босатылған соң ұйымда ішкі тергеу басталды. 15 сәуірде IWF атқарушы комитеті Тамаш Аянның жұмыстан кету туралы өтінішін қанағаттандырды. Қазіргі таңда федерация басшысының міндетін атқарушы Урсула Папандрея болып тағайындалған. «Біз қазір IWF-тің жаңа басшылығына федерацияны реформалауды, сондай-ақ допингке қарсы жүйені федерациядан тәуелсіз ету әрекетін толығымен қолдайтынымызды айтамыз. Оған негізгі қадамдар жасалды», – деді Халықаралық олимпиада комитетінің басшысы Томас Бах. Қазір сыбайлас жемқорлыққа және допингке қарсы ережені бұзу жағдайларын жасыруға байланысты тергеу жүріп жатыр. Бұл өз кезегінде ауыр атлетика имиджіне кері әсер еткені сөзсіз.Допинг дауы түбімізге жетпесін
Ауыр атлетикадағы халықаралық ахуалды былай қойғанда, елімізде де осы спорт саласында допинг пен жемқорлық жиілеп кеткені жасырын емес. Жыл басында неміс арнасының ауыр атлетикадағы жемқорлық жайлы фильмінде Қазақстан да аталды. Мәселен, деректі фильмде отандық ауыр атлет Светлана Подобедованың бірнеше жарыста тек бір-ақ рет допинг сынамасын тапсырғаны жайлы айтылған. Ал оған қатысты біздің тараптан ресми жауап болған жоқ. «Бізде допинг тексерістен өтпеді деген ақпарат жоқ. Пекин мен Лондонда алтын алған төрт ауыр атлетіміз допинг қолданды деп айыпталып, медальдарын қайтарып берген соң бізге көп назар аударып жатыр» деген болатын Спорт және денешынықтыру комитетінің төрағасы Серік Сәпиев. 2016 жылы Халықаралық олимпиада комитеті 2008 жылы Пекинде және 2012 жылы Лондонда өткен олимпиаданың допинг сынамаларын қайта тексерген. Бұл тексеру кезінде 49 ауыр атлеттің анализінен допинг табылған. Олимпиада ойындарынан кейін қайта тексеру кезінде Пекин және Лондонда чемпион атанған қазақстандық ауыр атлет Илья Ильин екі алтынынан айырылды. Пекинде қола медаль алған қазақстандық ауыр атлет Мария Грабовецкая, Лондонда чемпион болған Мая Манеза, Зүлфия Чиншанло, Светлана Подобедованың анализдері де оң нәтиже беріп, чемпиондық атақтарынан айырылған еді. Пекин мен Лондон Олимпиадасына қатысқан Владимир Седов пен Алмас Өтешов те допинг қолданды деп айыпталған. Отандық ауыр атлет Анна Нұрмұхамбетова Лондон Олимпиадасында 5-орыннан көрінген болатын. Кейіннен Беларусь спортшылары Марина Шкерманкова мен Дина Сазановец допингпен ұсталып, қола медальға ие болған. Енді сол сында 2-орын алған румын атлеті Роксан Кокоштың допинг тесті оң нәтиже көрсеткендіктен, спортшымызға күміс жүлде табыс етілуі мүмкін. Алайда Анна Нұрмұхамбетованың өзі 2019 жылы Талдықорғанда өткен спартакиадада допингпен ұсталғаны үшін 4 жылға спорттан шеттету мәселесі қарастырылып жатқан көрінеді.Түйткілді мәселелер бар
Осы айдың басында Қазақстан құрамасының ауыр атлеттеріне жалақы төленбегені жөнінде шу шыққаны белгілі. 8 маусым күні Рио олимпиадасының чемпионы Нижад Рахимов, осы олимпиаданың қола жүлдегерлері Денис Уланов пен Карина Горичева, 2019 жылғы әлем чемпионатының күміс жүлдегері Игорь Сон, 2015 жылғы Азия чемпионы Рүстем Сыбай мен Айдар Қазов, 2013 жылғы Азия чемпионатының қола жүлдегері Ибрагим Берсанов алты ай бойы федерациядан тиісті қаражатын ала алмай жүргенін айтып, видеожолдау жариялаған болатын. Федерация бұл жағдайдың мәнін түсіндіруге тырысты. Илья Ильин «Менің ойымша, осының бәрі неден шықты? Жарты жыл ішінде спортшылар мен федерация менеджменті арасындағы байланыстың азаюы» десе, Қазақстан ҰОК бас хатшысы Андрей Крюков «Басқа қаржыландыру көздері пандемияға байланысты өздерінің бюджетін қысқартты. Атап айтқанда, демеушілер тарапынан еңбекақы алатын ұлттық құраманың кейбір мүшесіне төленбеу туралы мәселе бар», – деді. Дегенмен бұл мәселелер спорттың осы саласында түйіні тарқамаған түйткілді мәселелердің бар екенін аңғартса керек. Осы даудан кейін Қазақстан Үкіметі допинг қолданғандарға жазаны күшейтетін заң қабылдады. Егер спортшы допингпен ұсталып, нәтижесі жойылса, Үкімет атлетке берілген ақшалай сыйақыны қайтарып алып, ұлттық құрамадан шеттететін болады. Біз тізбелеп өткен жағдайлар елдегі ауыр атлетика үшін өте ауыр соққы. Бірақ осы жайттардан сабақ алып, ауыр атлетиканың болашағына оң әсер етеді деген сенімдеміз.Сұңқарбек БАТАНҰЛЫ
