Сарапшылар былтырдан бері жалпы жұмыссыздар санының төмендегенін алға тартады. Олардың саны бір жыл ішінде 5,8 пайызға азайған. Дегенмен биыл жағдайдың қалай болары белгісіз. Өйткені пандемияның кері әсері де болуы ғажап емес. Ал нақты деректерге келсек, 2020 жылдың алғашқы тоқсанында 15-28 жас аралығындағы 78,9 мың азамат ресми түрде жұмыссыз ретінде тіркеліпті. Бұл – жұмыссыздардың 17,8 пайызы. Егер жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейін аймақтар тұрғысынан сараптасақ, Алматыда 15,7 мың бойжеткен мен жігіт жұмыс іздеген. Одан соң 7,7 мың жұмыссыз жас тіркелген Алматы облысы мен 6,4 мың жұмыссыз жастары бар Түркістан облысы статистикадағы алғашқы үштікті қорытындылайды. Жалпы, 15-28 жас аралығындағы жұмыс істеп жүрген жастардың саны алғашқы тоқсанда 2 млн адамды құрады. Бұл көрсеткіш былтырғыға қарағанда 3,2 пайыз аз. Былтыр қаңтар-сәуір айларында жұмыс істеген жастар саны 2,1 млн болған еді. Бұл дегеніңіз 2020 жылдың салған беттен жастарға салмақ жүктегенін байқатады. Әсіресе, Жамбыл, Шығыс Қазақстан, Ақтөбе облыстарында жұмыссыз қалған жастар саны өзге аймақтарға қарағанда көбірек тіркелген. Әзірге жағдайдың бұлай қалыптасуының себебін анықтау қиын. Іс жүзінде еңбек нарығындағы бәсеке жоғары саналатын Алматы қаласында, Түркістан мен Алматы облыстарында жұмыс істейтін жастардың қарасы мол болды. Айталық, Алматы облысында 15-28 жас аралығындағы 247,7 мың азамат жұмыс істесе, Алматы қаласында олардың саны 245,8 мың, Түркістан облысында 175,5 мың болды. Яғни, еңбек нарығындағы бәсеке қаншалықты күшті болса, жастардың аталған нарықтан жұмыс табу мүмкіндігі де соншалықты зор болатыны байқалады. Бұл жас азаматтардың бәсекелестік қабілетінің артқанын көрсетеді. Алайда жастардың басым бөлігі, дәлірек айтқанда 18,1 пайызы немесе 365,9 мың адам сауда саласында, 241,9 мың адам ауыл шаруашылығы, орман және балық шаруашылығы саласында еңбек етеді. Одан бөлек, 232,7 мың адам білім беру саласында қызмет етіп жүр. Дәл осы статистиканың өзі қоғамдағы кейбір стереотипті қайта қарауға мәжбүрлейтін тәрізді. Өйткені жұмыс істейтін жастардың оннан бірінен астамы ауыл шаруашылығы саласында. Олардың саны тіпті жас педагогтер молынан қызмет ететін білім беру саласынан да мол. Демек, мемлекет жастардың ауыл шаруашылығы саласына бет бұруын одан әрмен қолдап, ынталандыру тетіктерін молынан пайдаланғаны артықтық етпесе керек. Өйткені сырт көзге жастар бұл салаға бара қоймайтындай көрінеді. Олардың көбі сауда-саттық, қызмет көрсету, білім беру, құрылыс салаларында, одан соң мемлекеттік қызметте жүргендей көрінетін. Іс жүзінде олай болмай шықты. Ауыл шаруашылығында еңбек етіп жүрген жастар саны құрылыс пен мемлекеттік қызмет саласындағы замандастардан да мол болды. Соңғы екі салада тиісінше 148,3 және 136,2 мың жас азамат еңбек етуде. Алайда бұл зерттеудің 2020 жылдың бірінші тоқсанға қатысты деректер ұсынғанын да назардан тыс қалдыруға болмайды. Наурыз айында басталған карантин шаралары, пандемияның ырық бермей тұруы биылғы екінші тоқсандағы көрсеткішті күрт өзгертіп жіберуі мүмкін. Бірақ жастардың жұмыс істеуге құштарлығы, олар еңбек етіп жүрген салалар арақатынасының өзгеруі жастар саясатын ұйымдастырушыларға бағыт көрсетіп тұрғандай көрінеді. Әсіресе, балық, орман және ауыл шаруашылығы саласына қызыққан жастарды аталған бағыт несімен қызықтырғаны, табыстарының қаншалықты болғаны, оларды аталған бағытта ұстап тұру үшін не істеу керек екені зерделенгені дұрыс. Өйткені қалай болғанда да Қазақстанның иек артар экономикалық бағытының бірі – ауыл шаруашылығы. Ал оған жастар көбірек қызықса, инновация да, креативті ойлар да салаға көбірек тартылары сөзсіз.
Е.НҰРЕКЕШ