Белгілі ІТ маманы Тимур Бектұр қазақ жастарының шетелдік Google сияқты озық компанияларға кетуін келеңсіздікке жатқызбайды. «Қазақтың ойлы жастарына сұраныс туып жатса, бұл еліміздің потенциалының зор екенін көрсетеді» дейді ол. Бүгінде озық технология дегенді көп айтамыз. Әлемде технология қарыштап дамып бара жатқаны рас.
Күнде қалтамыздан түспейтін телефонымыз қазақ тілінің мүддесіне қызмет ете ала ма? Ұялы телефонға немесе компьютерге бір-екі емес, жүздеген тіл сан мыңдаған сөздік қорымен сыйып кететіні белгілі. Қазір осы телефонның бір тілден екінші тілге жедел аудару қабілеті дамып келе жатқанын да көріп отырмыз.
Атақты математик, академик Мұхтар Өтелбай ағамыз «Тіл білу (мысалы, ағылшын тілін білу) – техникалық шешімі бар проблема. Жақын болашақта барлық халықтың адамымен солардың «тілінде» сөйлесе беретін боламыз. Яғни, смартфондағы (телефон т.б.) сөздік жанымызды қинамайды. Әлемде осындай технологиялық төңкеріс жүріп жатқанда, біздің балабақшадан бастап «ағылшын тілі» деп жанығуымыз мүлдем теріс болып шығады. Тіпті бұл А.Байтұрсынұлының өсиетіне, неміс, жапон т.б. елдер тәжірибесіне қарсы екенін айта-айта жағымыз талған жоқ па?! Осы жағдайда біз қазақ тілін дамытуға, қазақ тілін терең білуге тырысуды қолдап-қолпаштауға тиіспіз. Мына заманда бір тілді терең біле түсу – аса қажет базалық дүние. Өзіңіз ойлаңызшы, әр нәрсені тиіп-қашып істеген жұмыс нәтижелі ме, орнықты жұмыс нәтижелі ме?.» деген ұсыныс жасапты.
Академиктің айтуынша, ана тіліне еш зиян тигізбейтін, қайта оның қолтығынан демейтін технологияның Қазақстанға жететін күні де алыс емес. Қазақша «білетін» ұялы телефон жүйесі (смартфон) қазақтан басқа ешкімге керек емес. Қай ұлтты болсын ана тілімізде «сөйлететін» телефон, әрине, аспаннан аяғы салбырап түсе қалмайды. Біз сол үшін күресуіміз керек. Ондай «тілмаштыққа» орыс тілі де жарайды десек, әлем алдында күлкіге қаламыз. Сондықтан Қазақстанға келетін немесе бізде сатылатын телефонның бәріне қазақша жад салу, қаріп енгізу (бүгінгі кириллицаны да, бекітілген латиницаны да) міндетті. Бұл мемлекеттік жұмыс, бағдарлама болуы тиіс.
Қазақша «білмейтін» телефондар мемлекеттік тілге қарсы жұмыс істейді, өйткені оның табиғаты солай. Бүгінде 1-сыныпқа барып жүрген бүлдіршіндер мектепті бітірген кезде ұялы телефондар ең мықты аудармашыдан (тілмаштан) әлдеқайда мықты аудармашы болады. «Тілмаш телефонның» пайда болуы «үштілділік» проблемасын қайта қарауға мәжбүрлейтіні сөзсіз. Егер жақын арада «тілмаш телефонды» қазақша үйретпесек (олар қазір жүз тіл біледі), ол телефондар қазақ тіліне қарсы жұмыс істей бастайды және де ана тілімізді мейлінше әлсіретіп, түбінде егемендігімізге зор қауіп төндірері сөзсіз.
Жаһандану заманында тілмаш телефондар және интернет жүйесін ұлт игілігіне пайдалану мемлекеттік міндетті іс болуы тиіс.