Наргиз Шөкенова – С.Герасимов атындағы Бүкілресейлік мемлекеттік кинематография институтының түлегі. Оқу бітірген соң, Қазақстанға келіп, Clique атты деректі фильмдердің фестивалі негізін қалады. 1929 жылы шыққан «Түрксіб» деректі фильмінің ремастерингін жасауға мұрындық болған жан.
– Бұл жобаны 2016 жылы бастадым. Оған аяқасты келдім. Біздің қоғам қандайда бір консерватив жаңалықты агрессивті қабылдап, қорқынышпен қабылдайтын. Бірдеңе болса «қазақ қыздары өздерін олай ұстамау керек», «қазақтар олай істеген емес» деп шыға келеді. Осындай пікірлерге қарап, біз әлі өзімізді, тарихымызды толық танып білмегенін түсіндім.
– Фильмді оркестрмен ойнатып алып шығу идеясы қайдан келді?
– Қазақ қызы десе басында сәукелесі бар, бүрмелі көйлек киіп тұрған елестейді. Бейнені көбіне кинодан көреміз. Бірақ ол – кеңестік суретшілердің шығарған дүниесі. Ал ескі суреттерге қарасақ, қарапайым ғана киім. Содан-ақ оның ерікті, жігерлі, өзіндік орны барын көруге болады.
Себебі, еліміз 70 жыл Кеңес Одағының бодауында болып, ұлттығымызды жойып, тіліміз бен дініміз дәстүрі ұмытылып, бұрмаланған түсінік қалыптасып қалған екен.
Сондықтан да, деректі нәрсеге сүйенуді жөн көріп, деректі фильмді іздестіре бастадық.
Негізі, қазақ шекарасында түсірілген алғашқы фильм «Түрксіб» емес, «Жұт» еді. Бұл да ХХ ғасырдың үлкен трагедиясы. Өнердің артықшылығы осындай дүниелерді сөйлете білуінде.
Алайда оны іздеп таба алмадық, келешекте табылады деген сенімдемін. Негізі, өткенді жоғалтпай, заманауи тарихта орнымызды табуды қалаймын.
https://youtu.be/KNwmTFm
Міне, осындай аудиториямен, тарихпен тікелей тілдескім келді. Тілдесе алмайтыным бесенеден белгілі, бірақ жолын қарастырдым.
«Құлақтан кіріп бойды алар, әсем ән мен тәтті күй» дегендей, музыка мен киноға тіл керек емес. Өзге ұлтты да, өзге тілді де біріктіретін – осы.
Содан фильмнің әнін жазуды Қуат Шілдебаевқа тапсырып, 70 минуттық әуен жазылды. Қазір бұндай мамандар жоқтың қасы.
Оған қоса, кинодағы іс-қимылдың бәрін тек әуенмен жеткіздік. Жақсы дүние шықты.
Продюсер Наргиз
– «Түрксібпен» тоқтап қалмайтыныңыз анық. Жоба жалғаса ма?
– Бір жобаны ойластырудамыз, оны уақыт көрсетеді. Бірақ бұған үлкен қаржы керек. Тіпті, түскен табыстың өзі шығынды жаппайды. Алғашында «Түрксібті» ашық алаңда тегін көрсеттік.
Шымкент, Қызылорда секілді басқа қалаларға апаруға да болады, жұмысы қиын. Биыл «Түрксібтің» мерейтойына орай, сол жолмен жүруді ойластырып едік, ол да қиынға соғып тұр.
– Сіздің жаныңызға не жақын? Кино ма, әлде музыка ма?
– Кино көргенді жақсы көремін. Ал түсіру үшін кемінде жүзге жуық адам қажет. Бәрі бір адамдай бірлесіп жұмыс істеуі керек. Бұған дайын емеспін. Одан гөрі келешекте киноға продюсерлік еткім келеді.
Студент кезімде «Власть» деген фильмге продюсерлік етіп едім. Бірақ әлі өзімнің режиссерімді, айтқым келетін оқиға желісін таппадым. Қазір көбіне клип түсірумен айналысамын.
Батырхан Шөкенов атындағы қордың директоры
– Көбісі қазіргі кинодан гөрі бұрынғы советтік киноны жақсы деп жатады. Бұған не дейсіз? Шынымен солай ма?
– Кез келген өнер – насихат, кез келген өнер – саясат. Әр кино өз уақытының насихатын жүргізген.
Мәселен, елдің бәрі жақсы көретін «Тағдыр тәлкегі» («С легким паром») фильмде қайдағы бір маскүнемді жылдан-жылға пірге айналдырудан шаршамайды.
Киноның мағынасына қарасаң, өзін-өзі ұстай алмайтын, ісіне жауап бере алмайтын адамның бір отбасын бұзуы. Сол киноны дәл қазір түсірсең, бәрі солай айтар еді.
Осы 2-3 жылдықта түсірілген қазақстандық киноның біразын қарадым. Ер адамдардың әйел образына еніп, киініп, «Келинка Сабина» секілді ойнауы басым. Комедиялық фильмнің көп желісі – қызды алып қашу. Заң тұрғысынан қарасаң, бұл – қылмыс.
Бұл жерде зорлық та, күш жұмсау да бар. Мұндай мессендждің халыққа қажеті қанша? Осыны насихаттай беріп, ел арасында қалыпты нәрсеге айналдыруда.
Оның үстінде адамның бәрінде кертартпалық басым ғой. Оларға бүгіннен кешегісі жақсы көрінеді.
Меніңше, жақсылықтың бәрі алда. Бұл – факт. Қазір көзі ашық жастар көп. Келешекте олар жақсы шығармаларды дүниеге әкеледі деп сенемін.
Наргиздың Қазақстанға оралуы
– Мәскеуде оқыдыңыз, біраз жыл сол жақта тұрдыңыз, Қазақстанға қайтып келуіңізге не себеп болды?
– Қазақстанға келгенде қалып қаламын деп ойламадым. Тимур Бекмағанбетовтің «Базелевс» компаниясында жұмыс істеп жүрдім, жағдайым жақсы болды. Сол кездегі Мәдениет басқармасының шығармашылық жобалар байқауына қатысып, жеңіске жеттім.
Пилоттық үлгісін жасаймын да, қайтамын деп ойлағанмын. 2014 жылы оқу бітірген шақта елге оралдым. Ол жерде өзімді бөтен сезініп, елімде қалып қалдым.
Оның үстіне, Қазақстан даму үстінде. Өз еліме, өсіп келе жатқан жастарға үлесімді қосқым келді.
– Марқұм әнші Батырхан Шүкеновке туысқандығыңыз бар. Ел-жұрт оны жақсы таниды. Бірақ ол кісінің адами болмысы қандай еді?
– Марқұм ағамның қорымен айналысып жүргеніме бір жылдан асты. Оның орындаған әндерінің нотасын шығарып, енді дискілерін жинақтап, антологиясын жасадық. Әкемнің туған інісі ғой, сондықтан көбіне бірге тұрдық деуге болады.
Қашан да қасымызда болатын. Қолы ашық адам еді. Қолында не бар, сонымен бөлісіп жүретін. Өзі гитарада ойнауды, шай ішкенді жақсы көретін. Өте балажан еді. Содан болар, өзіме жақын болды.
Сұхбаттасқан Анар ҚОНЫС